روغن هایی که قلب را به درد می آورند

در حال حاضر اولین علت مرگ و میر در کشور را بیماری های قلبی- عروقی تشکیل می دهد که متاسفانه در حدود 35 تا 45 درصد از مرگ و میرهای کل جامعه را شامل می شود. این در حالی است که تعداد زیادی از بیماران قلبی در ناامیدی بقیه ی زندگی را سپری می نمایند.

گفته می شود 70 درصد از بیمارانی که دچار سکته ی قلبی شده اند، هرگز بهبودی کامل پیدا نکرده و در ناتوانی زندگی می کنند. از سوی دیگر نتایج درمانی در این بیماران چندان رضایت بخش نیست. به طوری که عمل جراحی بای پس(Bypass) کرونر که با صرف هزینه ی هنگفتی انجام پذیر است، در بسیاری از بیماران فقط جنبه ی تسکینی دارد.

چاره چیست؟

پیشگیری بسیار موثر است به شرطی که در کل جامعه و از ابتدای زندگی به آن پرداخته شود. پیشگیری را به چهار قسمت تقسیم نموده اند:

1) ابتدایی (Primordial)

در نوع ابتدایی که اصولاً همه ی جامعه، اعم از کودک و بزرگسال را شامل می شود، راه هایی به کار می رود که از بروز عوامل خطرساز جلوگیری شود؛ مثلاً مانع از چاقی شده یا مانع از بالا رفتن چربی خون، فشار خون و .... شود.

2) اولیه (Primary)

در نوع پیشگیری اولیه عوامل خطرساز موجود در افراد (یعنی عواملی که حداقل خطر بروز بیماری را دو برابر می نمایند) را کنترل می نماید؛ مثلاً چاقی، فشار خون موجود کنترل می شود.

3- ثانویه (Secondary)

در نوع ثانویه، بیماری ایجاد شده، درمان و کنترل می شود.

4- ثالثیه (Tertiary)

در نوع چهارم پس از بیماری با انجام عمل جراحی، بازتوانی صورت می گیرد.

عوامل خطرساز در بیماری های قلبی-عروقی شناخته شده هستند و شامل مصرف سیگار، فشار خون بالا، کلسترول بالا، تغذیه ی ناصحیح، فعالیت نکردن (ورزش نکردن)، چاقی (به خصوص چاقی شکم)، استرس و... می باشند.

طبق توصیه ی انجمن قلب آمریکا که انجمنی علمی و معتبر است، فقط تغذیه و فعالیت مناسب موجب کنترل شش عامل از عوامل فوق می گردد.

هر کدام از این عوامل لازم است در جای خود مورد بحث قرار گیرند و هر یک دارای اهمیت خود می باشند. اما به عنوان یک جراح قلب که هر روز صحنه های غم انگیز گرفتگی عروق کرونر را زیر تیغ جراحی تجربه می نمایم و انسان های مضطرب، نگران و دردمندی را در اتاق عمل ملاقات می کنم، اگر از من سوال شود باید به چه چیزی بیشتر اولویت داد، ضمن تاکید مجدد به همه ی موارد فوق مشکل کنونی جامعه را به تغذیه ناسالم و در راس آن مصرف روغن نباتی جامد مربوط می دانم.

روغن نباتی جامد در اصل روغن مایع بوده که به منظور پایدار نمودن و افزایش مقاومت آن در برابر حرارت، هیدورژنه می شود. اما این پدیده که به صورت ناقص صورت می گیرد موجب بروز یک تغییر فیزیکی در اسیدهای چرب آن شده و لذا ایزومرهای سیس تبدیل به ترانس می شود.

امروزه مشخص شده که یکی از عوامل خطرساز در بروز بیماری های قلبی-عروقی (آترواسکلروز) مصرف همین اسیدهای چرب ترانس می باشد.

طبق توصیه ی انجمن دارو- غذای آمریکا، حداکثر میزان مجاز مصرف این اسید چرب 2 درصد می باشد. اگر این میزان به 4 درصد برسد، بیماری های قلبی- عروقی به مقدار 25 تا 40 درصد افزایش می یابد. بر اساس گزارشی از دپارتمان تغذیه و اپیدمیولوژی دانشگاه هاروارد، شواهدی نشان دهند ه ی این واقعیت است که مصرف اسیدهای چرب ترانس در دهه های اخیر در بروز اپیدمی بیماری های عروق کرونر در قرن بیستم نقش اساسی دارد.

توجه فرمایید که از اپیدمی نام برده شده است. مطالعات زیادی در کرمانشاه در مورد میزان اسیدهای چرب ترانس در روغن های نباتی جامد و کره های نباتی انجام شده است.

این مطالعات نشان داده است که به طور متوسط 35 تا 40 درصد از روغن های جامد نباتی و بیش از 20 درصد از کره های نباتی را اسیدهای چرب ترانس تشکیل می دهند. از طرفی دیگر اصولاً باید مجموعه ی اسیدهای چرب ترانس و چربی های اشباع در هر روغنی کمتر از 30 درصد باشد.

در حالی که در روغن های جامد نباتی ایران مجموعه ی اسیدهای چرب ترانس و چربی اشباع شده به طور متوسط 60 تا 70 درصد می باشد، به عبارتی دیگر 60 تا 70 درصد از وزن روغن های نباتی را عوامل مخرب و ایجاد کننده ی بیماری قلبی تشکیل می دهد.

ادامه دارد...

دکتر معصومعلی معصومی،

دانشیار جراحی قلب و رئیس انجمن پیشگیری از بیماری های قلبی کرمانشاه