هشدار های پنتاگون

یکی از راه‌هایی که قدرتهای جهانی همواره تلاش می‌کنند کشورهای جهان سوم را چپاول نمایند فروش تسلیحات نظامی به این کشورهاست. فروش تسلیحاتی که می‌تواند هزاران شغل ایجاد نماید و رشد اقتصادی این قدرتها را افزایش دهد. در واقع یکی از راه‌هایی که دولتها در این کشورها می‌توانند شعارهای اقتصادیشان را تحقق بخشند فروش تسلیحات به صورت گسترده است.

یکی از این قدرتها ایالات متحده است که این روزها کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را از راه‌های مختلف تشویق به خرید سلاح می‌نماید. یکی از این راه‌ها امنیتی کردن منطقه خاورمیانه و به‌کارگیری استراتژی ایجاد ترس در میان کشورهای عرب خلیج فارس از طریق دشمن‌سازی است. آنها از این راه قراردادهای سنگین فروش تسلیحات را عملیاتی و منافع و مزایای اقتصادی بسیاری را نصیب بخشهای مختلف کشورشان می‌نمایند. با این حال طنز مطلب در این است که آنها روزی همین کار را با تهران انجام می‌دادند. یعنی ایران را به زرادخانه تسلیحات در منطقه بدل کرده بودند. آمریکا بزرگ‌ترین فروشنده سلاح به رژیم پهلوی بود.(1)

آمریکا بزرگ‌ترین فروشنده سلاح به رژیم شاه

سیاستهای محمدرضا برای تبدیل شدن به برترین نیروی نظامی منطقه و تلاش برای ارضاء اشتهای سیری ناپذیر وی برای خرید سلاح از علل عمده وابستگی اقتصادی حکومت محمدرضا به آمریکا بود. این روند به شکل بی‌سابقه‌ای روند فزاینده داشت؛ به نحوی که در سالهای آخر عمر رژیم، ایران به زرادخانه سلاح در منطقه تبدیل شده بود. در حالی که در فاصله سالهای 1325 تا 1348 ایران حدود 1/5 میلیارد دلار تجهیزات نظامی از آمریکا خریداری کرده بود. این مقدار در فاصله سالهای 1349 تا 1354 به نزدیک 7 میلیارد دلار رسید.

ریچارد نیکسون رئیس‌جمهور وقت آمریکا همراه با هنری کیسینجر مشاور امنیت ملی آن کشور پس از پایان ملاقات با رهبران شوروی در مسکو طی روزهای 10 و 11 خرداد 1351 وارد تهران شدند و با شاه ملاقات و مذاکرات دوستانه‌ای انجام دادند. شواهد موجود حاکی از گسترش روابط دوستانه بی سابقه میان شاه و آمریکا بود.

طی این ملاقاتها ریچارد نیکسون ضمن تمجید از رهبری شاه و نقش او در تحکیم و تثبیت امنیت منطقه خلیج فارس قول داد « که او هرگونه سلاح غیرهسته‌ای را که بخواهد می‌تواند از امریکا خریداری نماید». این قول مساعد نیکسون فرصت مغتنم و در واقع شعف‌انگیزی در اختیار شاه قرار داد تا برای خرید آخرین تجهیزات پیشرفته نظامی از آن کشور خوابهای طلایی‌اش را در عالم واقع تعبیر کند.

در این میان بالاخص وزارت دفاع و وزارت امور خارجه امریکا به دستور رئیس‌جمهور « از روند نظارت بر فروش تسلیحات [به ایران] معاف» شدند و در همان حال سیاست فروش اسلحه به ایران « برای تولیدکنندگان اسلحه در امریکا و سه بخشی که مسئول تهیه ساز و برگ نظامی در آمریکا هستند و سازمان کمکهای امنیت دفاعی یک منبع ثروت بادآورده» شد. در همان حال هنری کیسینجر به وزرای دفاع و خارجه امریکا تذکر داد که از آن پس « طبق معمول به طور کلی خرید سازوبرگ نظامی در درجه نخست باید به درخواست دولت ایران واگذار شود». به رغم دستور اکید نیکسون پنتاگون هشدار داد که « ایالات متحده خود را متعهد به فروش F-14 و F-15 به ایران نکند و بمبهای هدایت‌شونده با لیزر در اختیار شاه قرار ندهد» اما نیکسون و کیسینجر به این هشدارها توجهی نشان ندادند. (2)

انتخاب جیمی کارتر و فروش تجهیزات نظامی تهران

اما انتخاب جیمی کارتر به ریاست جمهوری آمریکا خرید تجهیزات نظامی تهران از واشنگتن را وارد فاز جدیدی کرد. بدین‌ترتیب کارتر بر خلاف شعارهای انتخاباتیش مبنی بر در اولویت قرار دادن حقوق بشر فروش سلاح به رژیم پهلوی را ادامه داد. در سال 1356 بعد از آن که محمدرضا، کارتر را متقاعد کرد که برای تقویت ارتش ایران نیاز به کمک آمریکاییهاست، رئیس جمهور آمریکا رضایت داد که در ازای تلاش محمدرضا پهلوی برای ثابت نگه داشتن قیمت نفت در اجلاس سران اوپک، 160 هواپیمای بمب افکن اف 16 به ایران فروخته شود.

در سال 1356 ایران بزرگترین بازار خرید سلاحهای آمریکایی بود. بنابر آمار ارائه شده توسط وزارت دفاع آمریکا، در فاصله سالهای 1351 تا 1356 چیزی نزدیک به 15 میلیارد دلار جنگ افزار آمریکایی به ایران فروخته شده بود. این قراردادها به نارضایتیهای اقتصادی دامن می‌زد؛ به ویژه که برای اجرایی کردن و برآورده ساختن نیازهای تکنولوژیک این قراردادها نیاز به حضور مستشاران آمریکایی بود و این مسئله نگرش و باور منفی مردم ایران به آمریکا و وابستگی محمدرضا به واشنگتن را بیش از پیش هویدا می‌ساخت. در واقع بنابر آمار چیزی قریب به 60 هزار مستشار آمریکایی در سال 1356 در ایران حضور داشتنند.

پی نوشت:
1- چه کشورهایی به حکومت پهلوی سلاح می‌فروختند؟، محمد رضا چیت سازیان، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
2- سیاست آمریکا در فروش اسلحه به ایران در دوره نیکسون، موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی