ازدواج حضرت خدیجه (س) قبل از پیامبر(ص)

پاسخ: این سوال یكی از مسائل پیچیده صدر اسلام است. به جهت اینكه بسیاری از بزرگان اهل سنت و راویان و تاریخ نویسان پیرو مذهب خلفا در صدر اسلام خوش نداشتند شخصی را بالاتر از عایشه در بین همسران پیامبر (ص) معرفی كنند لذا دست به پاره ای روایات دروغین و استدلالات باطل بر علیه حضرت خدیجه زده اند، تا به نحوی مقام و منزلت آن بانوی بزرگوار را پایین بیاورند, اما از آنجایی كه حق هیچگاه مخفی نمانده و نخواهد ماند دست بسیاری از آنان رو شده و خود در لابلای كلماتشان به واقعیاتی اعتراف كرده اند, ما برای روشن شدن مطلب به بررسی دقیق این موضوع می پردازیم:
برخى گفته اند: رسول خدا همسر باكره اى غیر از عائشه نداشته است و در باره خدیجه گفته اند: وى قبل از رسول خدا با دو نفر به نامهاى عتیق بن عبد الله مخزومى و ابوهاله تمیمى ازدواج كرده بود و فرزندانى از آنان نیز داشته است.
این سخن به اعتقاد برخى از بزرگان شیعه قابل قبول نیست؛ زیرا بخش زیادى از این قبیل سخنان را طراحان سیاست با هدف زدودن هاله قداست و پاكى از رحم بانوئى كه ظرف وجود كوثر قرآن، فاطمه زهرا است ساخته‌اند و لذا دقت در این موضوع و نقد سخنان موجود در منابع تاریخى و حدیثى شك و شبهه را از بین مى برد.
ابو القاسم اسماعیل بن محمد اصفهانى از دانشمندان اهل سنت تصریح مى‌كند كه حضرت خدیجه سلام الله علیها، باكره بوده است، وی در كتابش می نویسد:
وكانت خدیجة امرأة باكرة ذات شرف ومال كثیر وتجارة تبعث بها إلى الشام فتكون عیرها كعامة عیر قریش.
حضرت خدیجه، زنى باكره، داراى اعتبار و مال بسیارى بود، كاروان تجارى‌اش را به سوى شام مى‌فرستاد و كاروان او به اندازه تمام كاروان قریش بود.
(الأصبهانی، أبو القاسم اسماعیل بن محمد بن الفضل التیمی (متوفاى535هـ)،دلائل النبوة، ج 1 ص 178، تحقیق: محمد محمد الحداد، ناشر: دار طیبة - الریاض، الطبعة: الأولى، 1409هـ).
ابوالقاسم كوفى از علماى شیعه، در این باره استدلال جالبى كرده است كه توجه خواننده عزیز را به آن جلب مى‌كنیم. وى در كتاب الإستغاثه مى‌نویسد:
مورخان و محدثان شیعه و سنى بر این مطلب اتفاق دارند كه كسى از بزرگان، اشراف، رؤسا و جوانمردان قریش باقى نماند؛‌ مگر این كه از حضرت خدیجه خواستگارى كرد و ازدواج با ایشان را آرزو مى‌كرد؛ اما خدیجه كبرى دست رد بر سینه همه آن‌ها زد؛ ولى وقتى رسول خدا صلی الله علیه وآله با او ازدواج كرد، تمام زنان قریش از او فاصله گرفته و رفت و آمد با وى را ترك كردند و گفتند: تو پیشنهاد سران قریش را رد كردى و تن به همسرى كسى دادى كه فقیر است و مال و ثروتى ندارد؟!
با این حال چگونه اهل ‏فهم مى‏توانند بپذیرند كه حضرت خدیجه با یك اعرابى(شوهرهای قبلی كه برای حضرت خدیجه نام برده اند) از قبیله بنى تمیم ازدواج كرده باشد؛ اما خواستگارى بزرگان قریش را نپذیرفته باشد؟
آیا صاحبان فكر و اندیشه نمى‌دانند كه این مطلب از آشكارترین محالات و ناپسند‌ترین گفتارها است، وقتى براى اهل تحقیق این مطلب ثابت شود، ثابت مى‌شود كه حضرت خدیجه با كسى غیر از رسول خدا صلى الله علیه وآله ازدواج نكرده است.
(الكوفی، أبو القاسم علی بن أحمد بن موسى ابن الإمام الجواد محمد بن علی (متوفای352هـ)، كتاب الاستغاثة، ج1، ص70، طبق برنامه مكتبة اهل البیت علیهم السلام).
و نیز مى‌توان این سؤال را از اهل تحقیق پرسید كه اگر خدیجه قبل از ازدواج با رسول خدا با یك نفر اعرابى از قبیله تمیم ازدواج كرده بود، آیا موردى براى این سرزنش‌ها پس از ازدواج با رسول خدا باقى مى‌ماند؟ و آیا ازدواج زنى بیوه و شوهر دیده به این اندازه براى تمام مردم مكه مهم بود كه بر اساس همین نقل تمام همسران اشراف قریش با وى قطع رابطه كنند؟
اگر خدیجه شایسته ملامت و سرزنش بود پس چرا (در صورت صحت) هنگام ازدواج با افرادی كه در تاریخ ثبت شده كه یكی از آنها اعرابى بوده كه شغل او گور كنی بوده و دیگری اعرابی كه شغل او خاركنی بوده است كه طبعا هیچكدام از هیچ امتیازى بر خوردار نبوده اند ملامت و سرزنش نشد؟
به هرحال به غیر از منابعی كه ذكر كردیم علمای بسیار دیگری نیز تصریح كرده اند كه حضرت خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر(ص) باكره بوده است كه از جمله آنها این منابع هستند:
سید مرتضی در شافی؛ ابو جعفر در تخلیص؛و نیز مسائلی كه در دو كتاب الانوار و البدع آمده است مبنی بر اینكه رقیه و كلثوم دختران هاله خواهر خدیجه بودند؛ بحارالانوار، ج16، ص18؛ مناقب ابن آشوب، ج1، ص159 ؛ الاستغاثه، ج1، ص68؛ تبصره العوام، ص245؛انوارالنعمانیه، ج1، ص81؛ جعفر مرتضی العاملی در الصحیح من سیره النبی الأعظم، ج 1، ص 121 و...
مطلب دیگری كه در این باره باید به آن دقت كرد اختلاف در اسامی شوهرانی است كه برای آن حضرت ذكر شده كه در آن چند ابهام وجود دارد كه صحت آن را دچار خدشه و تردید می كند:
الف) آیا نام شوهر حضرت خدیجه ابوهاله نباش بن زراره است یا زراره بن نباش یا هند یا مالك؟ چون در تاریخ اختلاف زیادی در اسامی او وجود دارد، برخی او را ابو هاله بن زراره بن نباش دانسته و برخی ابوهاله نباش بن زراره دانسته اند و برخی ابوهاله مالك بن نباش تمیمی و بعضی هند دانسته اند!
ب) آیا ابتدا با ابوهاله ازدواج كرد یا با عتیق؟! (چون هر دو را گفته اند( و...
سوال دیگری كه پیش می آید این است كه فرزندانی كه در برخی منابع برای حضرت خدیجه ذكر شده است وضعیت آنها چگونه است؟
در پاسخ باید گفت هیچكدام از آنها فرزندان حضرت خدیجه نبوده اند.
توضیح مطلب:
طبق نقل مورخین، خدیجه، خواهرى بنام هاله داشته است كه با مردى مخزومى ازدواج كرده بود و از وى فرزندى همنام مادرش یعنى هاله داشت سپس با مردى تمیمى بنام ابوهند ازدواج كرد كه از وى نیز فرزندى بنام هند داشت، این مرد تمیمى همسر دیگرى و از آن همسر دو دختر به نامهاى رقیه و زینب داشت، مادر این دو دختر از دنیا رفت و پس از وى پدر دو دختر از دنیا رفت، هند فرزند هاله به خانواده شوهرش سپرده شد و هاله با این دو دختر كه از همسر دیگر شوهرش بودند به خانه خدیجه آمدند و وى سرپرستى آنان را به عهده گرفت و پس از ازدواج با رسول خدا صلی الله علیه وآله این دو دختر نزد خدیجه و رسول خدا بودند و در دامن این دو تربیت شدند و عنوان ربیبه رسول خدا را گرفتند و بر اساس رسم عرب ربیبه را مانند دختر تلقى مى كردند و به همین جهت آنان را دختران خدیجه و رسول خدا مى‌دانستند.
از مطالب فوق روشن می شود كه حضرت خدیجه تنها فرزندی كه از خود به یادگار گذاشت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بوده و در تایید این سخن، روایتی است از رسول خدا صلی الله علیه و آله كه خطاب به امیرالمومنین علی علیه السلام فرمود:
یا على خداى تعالى سه گونه موهبت به تو عنایت فرموده است كه به من و هیچیك از مردم ، عنایت نفرموده است :
1-پدر زنى مانند من به تو ارزانى داشته است كه به من عنایت نكرده است ؛ 2. همسر پاكیزه گوهر راستگو و راست رو به تو مرحمت داشته كه به من عنایت نفرموده است ؛ 3 . حسن و حسینى از پشت تو به وجود آورده است كه چنان دو فرزندى از پشت من بوجود نیاورده است ؛ آرى ! من از شمایم و شما از من مى‏باشد .
در این روایت پیامبراكرم به صراحت می‌گوید كه به احدی غیر از علی علیه السلام پدر زنی مثل من داده نشده است ، معلوم می‌شود كه پیامبر دختر دیگری نداشته است و گرنه چنین سخنی نمی‌فرمود .