عدم همراهی محمد حنفیه و ابن عباس با امام حسین(ع)

 

پاسخ: درباره اینكه چرا محمد بن حنفیه، برادر و امام زمانش را در كارزار كربلا یاری نكرد، سخنان بسیاری گفته شده است. ما در اینجا به برخی از این دلایل اشاره می كنیم و به اختصار به آنها خواهیم پرداخت. این دلایل عبارتند از:
1- محمد بن حنفیه در هنگام قیام كربلا بیماری بود.
2- وی از جانب امام حسین(ع) مامور انجام كاری شده بود.
3- علت عدم حضور ایشان در كربلا این بود كه امام ایشان را مكلف به همراهی با خود نكردند.
4- كهولت سن محمد حنفیه.
5- قرار نداشتن نام محمد در لوح محفوظ شهدای كربلا.[1]
همه موارد فوق كه از سوی برخی نویسندگان مطرح شده مورد تایید نمی‌باشند زیرا دلایلی بر رد آن‌ها در دست است به عنوان مثال:
هیچ كدام از نویسندگانی كه مدعی شده‌اند محمد بن حنفیه در هنگام حادثه كربلا بیمار بوده است سخن خود را به منابع معتبر قبل از خود ارجاع نداده‌اند. گذشته اینكه اگر بیماریی محمد را در آن هنگام رنج می داد در گفتگویی كه میان امام و محمد بن حنفیه بیان شده است،[2] از آن ذكری به میان می آمد در صورتی كه نه حضرت امام حسین(ع) و نه خود محمد حرفی مبنی بر بیماری به میان نیاورده اند.
ماموریت یافتن او از جانب امام نیز از این جهت بود كه وقتی امام هیچ انگیزه ای از جانب محمد، مبنی بر همراهی اش ملاحظه نفرمود او را در مدینه گمارد تا حوادث و حركات یزید را به ایشان گزارش دهد. در بعضی كتاب ها آمده است كه بعد از قبول نكردن امام برای ماندن در مكه یا تغییر مسیر حركت از كوفه به یمن: بغض در گلوی محمد بن حنفیه شكست. امام حسین (ع) دریافت كه محمد بن حنفیه می خواهد در مدینه بماند. پس گفت: ای برادر ، خداوند تو را پاداش نیك دهد كه نصیحت كردی و به صواب ارایه طریق نمودی. من تصمیم دارم به مكه بروم. برادران و پسران برادرانم و یارانم با من هستند. نظر آنان و كار آنان، نظر و كار من است. اما تو در مدینه بمان و چشم من در این شهر باش.
البته نمی توان كناره گیری محمد بن حنفیه از جهاد را امری پسندیده تلقی كرد. او فرصتی داشت كه مثل عباس و عون و... تا خود را به نهضت عاشورا پیوند زند و ستاره ای درخشنده در آسمان شهیدان كربلا باشد.
اما واقعیت این است كه امام زمان او، امام حسین(ع) آنچنان سرشار از كرامت و عزت با او برخورد می كند كه گویی در مدینه ماندن محمد بن حنفیه، خود یك ماموریت جهادی و ویژه است. (تنقیح المقال، ج2، ص388).
در مورد مكلف نشدن محمد از جانب امام نیز باید گفت امام هیچ گاه و در هیچ جای سفر پر مخاطره شان از مكه تا كربلا هیچ كس را مكلف به همراهی با خود نكرد حتی در شب عاشورا از یاران خود درخواست می كنند كه جان و مال خویش را از این حادثه به سلامت دربرند.
بعضی نویسندگان در توجیه عدم همراهی محمد حنفیه در حادثه كربلا كهولت سنی محمد را ذكر كرده اند اما نمی توان این موضوع را صادق دانست چرا كه به روایت تاریخ محمد در دوران خلافت ابوبكر به دنیا آمد و خلافت ابوبكر در سال 11 هجری بوده است. این در حالی است كه امام حسین در سال 4 هجری دیده به جهان گشوده است با این اوصاف محمد حدود 7 سال از حضرت امام حسین(ع) كوچك تر است، پس موضوع كهولت سن نیز منتفی است چرا كه در حادثه كربلا افرادی چون حبیب بن مظاهر بودند كه به مراتب از محمد مسن تر بودند.
لذا نیامدن محمد بن حنفیه به كربلا را تنها شاید بتوان به خاطر اجازه امام مبنی بر ماندن او در مدینه ذكر كرد كه آنهم به خاطر اكراه خود محمد بن حنفیه برای همراهی با امام بوده است.

عبدالله بن عباس

از مجموع اسناد و شواهد تاریخی برمی‌آید كه نابینایی، مانع اصلی حضور او در كربلا بوده است. بسیاری از منابع تاریخی نوشته‌اند كه وی در اواخر عمرش، یعنی از پیش از وقوع حادثة كربلا نابینا شده بود.[3]

[1] . باقر شریف قرشی، حیات الامام حسین بن علی، ج2، ص260؛ ابن اثیر، الكامل فی التاریخ، ج4، ص16، طبری، تاریخ الامم و الملوك، ج4، ص253
[2] . كه به نقل از ابن اعثم، كتاب الفتوح، ج5، ص22؛ طبری، تاریخ الامم و الملوك، ج 4، ص 253؛ ابن طاووس، اللهوف علی قتلی الطفوف، ص127-130.
[3]. ابن‌سعد، الطبقات الكبری الطبقة الخامسة، ج1، ص136. نیز ر.ك: مسعودی، مُرُوج الذَّهَب، ج2، ص435؛ ابن‌قتیبه دینوری، المعارف، ص73؛ ابن‌عبدالبر قرطبی، الاستیعاب، ج3، ص70؛ سید‌بن‌طاووس، سعد السعود، ص285؛ ابن‌اثیر‌، اُسْدُ الْغابَة، ج3، ص190؛ شیخ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ص56ـ57؛ مامقانی، تنقیح المقال، ج2، ص191؛ ابن‌رسته، الاعلاق النفیسه، ص278.

---

منبع : پرسمان