نقطه آغازین خودسازی

 

نقطه آغازین خودسازی

بر اساس آیات قرآن و روایات، گام اول خودسازی و سیر و سلوك، ترك محرمات و انجام واجبات است. باید واجبات الهی را به اندازه ­ای كه علم دارد، انجام داده و محرمات الهی را نیز به اندازه ای كه می داند، ترك كند. این مسئله باعث می شود خداوند علم های جدیدی به ما عطا كند.

مفهوم شناسی خودسازی

در قرآن كریم از مسئله خودسازی با عنوان تزكیه و تزكی یاد شده است و معنای لغوی آن عبارت است از: پاك نمودن خود از ناپاكی ها. در آیات متعددی از قرآن مجید بر اهمیت این پاك­سازی تأكید شده است؛ مثلاً در سورۀ شمس می خوانیم: به تحقیق كسانی كه نفس خود را پاك كردند، به رستگاری رسیدند و كسانی كه آن را آلوده و ضایع كردند، ضرر دیدند”؛ همچنین در آیه ۱۹ سوره فاطر و آیات ۱۴ و ۱۵ سوره اعلی، بر این مسئله تأكید شده است.

مراحل آغازین خودسازی و تزكیۀ نفس

نقطه شروع خودسازی و تزكیه نفس برای افراد مختلف، متفاوت است. برای فرد غیر مسلمان، اوّلین راه و نقطه شروع، اسلام آوردن است. به طوری كه عده ای از علمای اخلاق، همین مطلب را درجه بندی كرده و گفته اند: اول اسلام، بعد ایمان، در مرحله سوم هجرت و بعد از آن جهاد فی سبیل الله است كه در این راه وجود دارد”.
اما نسبت به كسانی كه وارد حریم امن اسلام و ایمان شده اند و مورد خطاب آیات قرآنی: ای مؤمنان به فكر خود باشید” و یا آیه ای كه می فرماید: ای ایمان آوردندگان ایمان خود را تجدید كنید”. قرار گرفته اند، باید گفت اوّلین مرحله خودسازی، تنبه و بیداری است. به این كه باید شروع كرد و خود را از ناپاكی ها جدا كرد. بعد از این تنبه و آگاه شدن، این سؤال پیش می آید كه از كجا باید شروع كرد؟ می توان گفت كسی كه اوّلین مرحله را گذرانده است؛ با فكر و عقل، به این نتیجه رسیده است كه این عالم جای ماندن نیست و این همه امكانات و بعثت انبیا برای حیوانی زیستن نیست”.
بعد از این مرحله (تفكر و تنبه) نوبت به مرحله «توبه» می رسد؛ یعنی جبران آن چه از دست رفته است. جبران حقوق دیگران كه ضایع كرده ایم و جبران حقوق خداوند كه بر گردن ما باقی مانده است. البته این توبه به همراه عزم است. توبه از آن چه كرده ایم و عزم به سوی آن چه می خواهیم پیش برویم، به همین جهت، عده ای از علمای اخلاق، منزل دوم را توبه و عده ای عزم گفته اند.مرحله بعدی برای این امر ترك معصیت و انجام واجبات است.
آیت الله بهجت در جواب سؤالی كه پرسیده شده: تصمیم به سیر و سلوك دارم، چه كنم؟ می گوید: ترك معصیت برای تمام عمر كافی و وافی است، اگرچه هزارسال باشد. پس در این مرحله باید واجبات الاهی را به اندازه ­ای كه علم داریم، انجام داده و محرمات الاهی را نیز به اندازه علم­مان ترك كنیم. این مسئله باعث می شود خداوند علم های جدیدی به ما عطا كند و به این وسیله، در سیر و سلوك خود رشد پیدا كنیم. ما هر چه می دانیم عمل می كنیم و خداوند علم به ندانسته ها را به ما عنایت می كند و تا وقتی كه ما به وظیفۀ خود عمل كنیم، این چرخه ادامه دارد. پیامبر (صلی الله علیه واله) فرموده اند: هر كس آن چه را می داند انجام دهد، خداوند علم مجهولات را به او می فهماند. این روایت، مطابق با آیه قرآنی است كه می­ فرماید: كسانی كه در راه ما تلاش كنند، راه های خود را به آنان نشان داده و هدایت شان می كنیم”. علاوه بر این، باید دانست انسان تا زنده است، هیچ گاه ساكن نیست؛ یا به سوی نور (هدایت) در حركت است و یا به سوی ظلمت (گمراهی)، و مطلب مهم، رهبری این حركت به سوی نور است

لزوم وجود استاد در مسیر تزكیه و خود­سازی

مسلماً وقتی علوم ظاهری و تجربی؛ مانند طبابت جسم نیاز به استاد داشته باشد، طبابت روح كه سخت تر و دقیق تر است حتماً به طبیب و استاد احتیاج دارد. اما این، مسیری است كه در پیمودن آن بزرگ ترین استاد، انسان را راهنمایی می كند. استاد اوّلیه برای همۀ انسان ها و راهنمای آنان، خداوند است. در قرآن آمده است: خداوند سرپرست ایمان آورندگان است و آنها را از تاریكی ها به سوی نور می كشاند”. و یا می فرماید: كسانی كه در راه ما تلاش كنند قطعاً آنها را به راه­های خود هدایت می كنیم”. پس با استعانت و توكل بر او می توان در این راه گام نهاد و اگر در این مسیر، خداوند شخصی وارسته، صالح و متقی را در مسیر انسان قرار داد، از او استفاده می كند، اما اگر چنین نعمتی نبود، این راه تعطیل نمی شود، بلكه با عمل به آن چه می دانیم خداوند علم به مجهولات را به ما عنایت می كند.
در سؤالی از محضر آیت الله بهجت پرسیده شد: آیا این مسیر نیاز به استاد دارد؟ در جواب فرمودند: استاد تو علم تو است، به آن چه می دانی عمل كن، آن چه را نمی دانی كفایت می شود”. پس استاد اوّلیه خداوند است و به همین جهت پیامبرانش را برای هدایت خلق فرستاده است و پس از آنها ائمۀ اطهار (علیهم السلام) و بعد از آنها انسان های وارسته، متقی و راه پیموده، سمت استادی خواهند داشت. انسان در نبود استاد خاص می تواند با استعانت از خداوند متعال و روح پیامبر اعظم (صلی الله علیه واله) و ائمۀ اطهار (علیهم السلام) راه را شروع نموده و ادامه دهد و علم خود را مانند معلمی بداند كه او را به نیكی ها راهنمایی كرده و از معاصی باز می دارد و همین ترك معصیت و انجام واجبات، موجب رشد در این مسیر خواهد شد.
بهترین راه قرار گرفتن در زمره یاران امام عصر(عجل الله تعالی فرجه)
برای این كار باید دید كه امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) كه خود یكی از امامان و پیشوایان دینی ما است چه اعمالی انجام می دهد و زمانی كه ظهور كند چه برنامه هایی را اجرا می كند. همان گونه كه می دانیم در دین اسلام بهترین چیز برای رشد و تعالی و رسیدن به خدا، ایمان و عمل صالح است، لذا برای اینكه بتوانیم یار و یاور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) شویم همان اجرای دستورات دینی؛ یعنی انجام واجبات و ترك محرمات بهترین كار و آغاز راه برای خود سازی و تهذیب نفس است.

---

منبع:پرسمان