سوال از ولایت وامامت علی (ع)

پاسخ:
با سلام. روایات زیادی در این مورد وجود دارد كه به عنوان نمونه به موارد زیر اشاره می‌شود. سایر موارد را نیز می‌توانید در سایت ارزشمند «ولی عصر (عج)» ملاحظه فرمایید.
روایت اول:‌ ابن عباس از رسول خدا (ص)
ابن عباس از رسول خدا صلی الله علیه وآله نقل كرده است كه حضرت فرمود: من و علی روی پل صراط می‌ایستیم از كسانی‌ كه از آنجا عبور می‌كنند در باره ولایت علی سؤال می‌كنیم:
حدثنی أبو الحسن الفارسی حدثنا أبو الفوارس الفضل بن محمد الكاتب حدثنا محمد بن بحر الرهنی بكرمان ، حدثنا أبو كعب الأنصاری حدثنا عبد الله بن عبد الرحمان حدثنا إسماعیل بن موسى حدثنا محمد بن فضیل ، حدثنا عطاء بن السائب : عن سعید بن جبیر ، عن ابن عباس قال : قال رسول الله صلى الله علیه وآله : إذا كان یوم القیامة أوقف أنا وعلی على الصراط ، فما یمر بنا أحد إلا سألناه عن ولایة علی ، فمن كانت معه وإلا ألقیناه فی النار ، وذلك قوله : «وقفوهم إنهم مسؤولون»
ابن عباس می‌گوید:‌ رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: وقتی روز قیامت فرا می‌رسد، من و علی روی پل صراط می‌ایستیم، هیچ كسی از آنجا عبور نمی‌كند مگر این كه از ولایت علی سؤال می‌كنیم؛ پس هر كه ولایت علی را نداشته باشد، او را به آتش می‌افگنیم و این قول خداوند است كه فرمود: وقفوهم إنهم مسؤولون.
شواهد التنزیل - الحاكم الحسكانی - ج 2 ص 162
روایت ابن عباس با سند دیگر نیز نقل شده است:
أخبرنا الحاكم أبو عبد الله جملة ( قال : ) حدثنا أبو الحسین السبیعی من أصل كتابه ، (قال :) حدثنا الحسین بن الحكم . وأخبرنا أبو بكر محمد البغدادی قال : حدثنی سعید بن أبی سعید (قال :) حدثنا علی بن عبد الرحمان بن مأتی الكوفی حدثنا الحسین بن الحكم الحبری حدثنا حسین بن نصر بن مزاحم حدثنا القاسم بن عبد الغفار بن القاسم العجلی ، عن أبی الأحوص ، عن مغیرة : عن الشعبی عن ابن عباس فی قوله تعالى : «وقفوهم إنهم مسؤولون» قال: عن ولایة علی بن أبی طالب.
شواهد التنزیل - الحاكم الحسكانی - ج 2 ص 164
یحیی بن الحسن جرجانی نیز روایت ابن عباس را با این سند نقل كرده است:
قال أخبرنا أبو الحسن أحمد بن محمد بن أحمد العتیقی بقراءتی علیه ، قال أخبرنا أبو عمر عثمان بن محمد بن أحمد المخرمی ، قال أخبرنا أبو الحسین علی بن عبد الرحمن بن عیسى بن ماتی الكاتب ، قال حدثنا الحسین بن الحكم الجبری ، قال حدثنا حسین بن نصر بن مزاحم ، قال حدثنا القاسم بن عبد الغفار العجلی ، عن الأحوص عن مغیرة عن الشعبی عن ابن عباس فی قوله عز وجل : «وقفوهم إنهم مسؤولون» عن ولایة علی بن أبی طالب علیه السلام .
الشجری الجرجانی، المرشد بالله یحیی بن الحسین بن إسماعیل الحسنی (متوفاى499 هـ)، كتاب الأمالی وهی المعروفة بالأمالی الخمیسیة، ج 1، ص 189، تحقیق: محمد حسن اسماعیل، ناشر: دار الكتب العلمیة - بیروت / لبنان، الطبعة: الأولى، 1422 هـ - 2001م .
ابن مردویه اصفهانی نیز در كتاب «مناقب علی بن ابی‌طالب» روایت ابن عباس را در تفسیر آیه آورده است:
ابن مردویه ، عن ابن عباس ، أن النبی ( صلى الله علیه وسلم ) قال : «وقفوهم إنهم مسؤولون» عن ولایة علی بن أبی طالب .
مناقب علی بن أبی طالب (ع) وما نزل من القرآن فی علی (ع) - أبی بكر أحمد بن موسى ابن مردویه الأصفهانی - ص 312
خوارزمی نیز از ابو اسحاق این تفسیر را آورده است:
وروى أبو الأحوص عن أبی إسحاق فی قوله تعالى : «وقفوهم انهم مسؤولون» یعنى عن ولایة علی .
المناقب - الموفق الخوارزمی - ص 275

روایت دوم: عبد خیر از علی بن ابی‌طالب (ع)
عبد خیر از امیرمؤمنان علیه السلام نقل كرده كه رسول خدا فرمود: هیچ میتی در شرق و غرب، دریا و خشكی باقی نمی‌ماند مگر این كه درباره ولایت علی از آنها سؤال می‌شود:
وأخبرنا عقیل بن الحسین حدثنا علی بن الحسین حدثنا محمد بن عبید الله حدثنا أبو بكر الآجری بمكة حدثنا موسى بن إبراهیم الخوری حدثنا یوسف بن موسى القطان ، عن وكیع ، عن سفیان ، عن السدی ، عن عبد خیر : عن علی بن أبی طالب قال : أقبل صخر بن حرب حتى جلس إلى رسول الله صلى الله علیه وآله فقال : الامر بعدك لمن ؟ قال: لمن هو منی بمنزلة هارون من موسى . فأنزل الله «عم یتساءلون» یعنی یسألك أهل مكة عن خلافة علی «عن النبأ العظیم الذی هم فیه مختلفون» فمنهم المصدق ومنهم المكذب بولایته ، «كلا سیعلمون ، ثم كلا سیعلمون» وهو رد علیهم سیعرفون خلافته أنها حق إذ یسألون عنها فی قبورهم فلا یبقى منهم میت فی شرق ولا غرب ولا بر ولا بحر إلا ومنكر ونكیر یسألانه یقولان للمیت : من ربك وما دینك ومن نبیك ومن إمامك ؟ !
امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: صخر بن حرب آمد و به نزد رسول خدا صلی الله علیه وآله نشست عرض كرد: امر امامت بعد از شما از آن كیست؟ فرمود: برای كسی كه منزلتش با من همانند منزلت هارون به موسی است. پس خداوند آیه را نازل كرد:‌ عم یتساءلون ؛ یعنی اهل مكه درباره خلافت علی از تو سؤال می‌كنند. (عن النبأ العظیم الذی هم فیه مختلفون)، برخی از آنها تصدیق می‌كنند وبرخی از آنها ولایت علی را تكذیب می‌كنند.
(كلا سیعلمون ، ثم كلا سیعلمون) این آیه رد بر آنها است كه به زودی می‌شناسند كه خلافت علی حق است؛‌ زیرا از آنها در باره ولایت در قبور سؤال می‌شود؛ پس هیچ میتی از آنها در شرق و غرب، دریا و خشكی باقی نمی‌ماند مگر این كه فرشتگان منكر و نكیر از آنها سؤال می‌كنند و برای میت می‌گویند: پروردگارت كیست،‌ دینت چیست،‌ پیامبرت كیست و امامت كیست؟.
شواهد التنزیل - الحاكم الحسكانی - ج 2 ص 418

روایت سوم: مجاهد ، از بزرگان تابعین:
ابن مردویه همین روایت ذكر شده از ابن عباس را از مجاهد نقل می‌كند :
ابن مردویه ، عن مجاهد فی الآیة قال : یعنی مسؤولون عن ولایة علی بن أبی طالب .

مناقب علی بن أبی طالب (ع) وما نزل من القرآن فی علی (ع) - أبی بكر أحمد بن موسى ابن مردویه الأصفهانی - ص 312
روایت پنجم: سدی
سدی كبیر در ذیل آیه « فوربك لنسألنهم أجمعین» گفته است: از ولایت علی علیه السلام سؤال می‌شود:
أخبرنا عقیل [ قال : ] أخبرنا علی قال : أخبرنا محمد بن عبید الله ، قال : حدثنا أبو الحسین بن ماهان الخوری بخور قال : حدثنا أبو بكر محمد بن الحسین بن مكرم البزاز ، قال : حدثنا یعقوب بن إبراهیم الدورقی قال : حدثنا وكیع ، عن سفیان : عن السدی فی قوله تعالى «فوربك لنسألنهم أجمعین » قال : عن ولایة علی
شواهد التنزیل - الحاكم الحسكانی - ج 1 ص 425
سدی از علمای تابعین است . و درست است كه این روایت و روایت قبل اشاره به كلام خود سدی و مجاهد دارد و به پیامبر (ص) نسبت داده نشده است ، اما علمای اهل سنت در چنین جایی می‌گویند كه نظر شخصی تابعی قطعا گرفته شده از یك روایت است و این روایت در نتیجه شبیه مرسل تابعی از پیامبر (ص) به حساب می‌آید كه آن نیز حجت است :
ومما صح عند الحاكم أیضاً عن ابن عباس رضی الله عنهما قال : « أوحى الله تعالى إلى عیسى علیه السلام ...» ومثل هذا لا یقال من قبل الرأی ، فإذا صح عن مثل ابن عباس یكون فی حكم المرفوع إلى النبی صلى الله علیه وسلم
و از روایاتی كه در نزد حاكم صحیح است روایت ابن عباس است كه گفت : «خداوند به عیسى وحی كرد كه ... » و چنین چیزی را شخص نمی‌تواند از ذهن خود بیاورد ؛ اگر این روایت از ابن عباس صحیح باشد ، در حكم روایت متصل به پیامبر (ص) است .
الهیتمی المكی، أحمد شهاب الدین ابن حجر (متوفای973هـ)، الفتاوى الحدیثیة، ج 1، ص 134، تحقیق: لا یوجد، دار النشر: دار الفكر - لا یوجد - لا یوجد الطبعة: لا یوجد، طبق برنامه الجامع الكبیر.