تبیان، دستیار زندگی

کریم الثقلین( ویژگی امام حسن در قرآن)

هر گاه انسان با واژه«كرم» وصف شود در آن صورت اسمى است براى اخلاق و افعال پسندیده‏اى كه از انسان ظاهر میشود و واژه «كریم» تا وقتى كه آن اخلاق و رفتار ظاهر نشود گفته نمیشود
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
 
کریم الثقلین( ویژگی امام حسن در قرآن)

کریم الثقلین( ویژگی امام حسن در قرآن)

از آنجا که پیامبر توصیه به تمسک به ثقلین نموده است، بر این شدیم که نگاهی به کرم کریم اهل بیت علیه السلام با توجه به قرآن کریم داشته باشیم.
که در آخر به این نتیجه رسیدیم که کریم مهمان نواز، با تقوا، نجات دهنده جامعه است و از سخن و اعمال بیهوده مطهر است که دعایش مستجاب و دوستی با او واجب است.
کلید واژه: قرآن کریم،امام حسن، مناقب

تعریف لغوی

هر گاه انسان با واژه«كرم» وصف شود در آن صورت اسمى است براى اخلاق و افعال پسندیده‏اى كه از انسان ظاهر میشود و واژه «كریم» تا وقتى كه آن اخلاق و رفتار ظاهر نشود گفته نمیشود.( مفردات ج4 ص12)
صفت كرم و بخشندگى مثل صفت جوانمردى است جز اینكه جوانمردى و حریت در خوبیهاى كوچك و بزرگ هر دو بكار می رود ولى«كرم» گفته نمیشود مگر در نیكى‏ها و محاسن بزرگ‏.(همان)

افراد کریم در قرآن

آیه اول
« وَ لَقَدْ فَتَنَّا قَبْلَهُمْ قَوْمَ فِرْعَوْنَ وَ جَاءَهُمْ رَسُولٌ كَرِیم‏؛ما پیش از اینها قوم فرعون را آزمودیم و رسول بزرگوارى به سراغشان آمد»(دخان/17)
در تعقیب آیات14 الی 16 كه سخن از سركشى مشركان عرب و عدم تسلیم آنها در مقابل حق مى‏گوید،این آیه به نمونه‏اى از امم پیشین كه آنها نیز همین مسیر را طى كردند و سرانجام به عذابى دردناك و شكستى فاحش مبتلا شدند، اشاره مى‏كند، تا هم تسلى خاطرى باشد براى مؤمنان و هم تحدیدى براى منكران لجوج و آن داستان موسى و فرعون است، مى‏فرماید:" ما قبل از اینها قوم فرعون را آزمودیم" (وَ لَقَدْ فَتَنَّا قَبْلَهُمْ قَوْمَ فِرْعَوْنَ). در این هنگام رسول بزرگوارى به سراغ آنها آمد" (و جاءهم رسول كریم). (تفسیر نمونه، ج‏21، ص: 168)
منظور از « فتنّا»احتمالا آزاد سازى مردم و ترك بهره‏كشى و تحقیر توسط فرعونیان(تفسیر نور ج10 ص494) است و خداوند در این آیه موسی را به این دلیل کریم می خواند. " كریم" از نظر خلق و خوى،" كریم" از نظر ارزش و بزرگوارى در پیشگاه حق، و" كریم" از نظر اصل و نسب. (پیشین.)

آیه دوم
« إِنَّ أَكْرَمَكمُ‏ْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَئكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیر؛گرامى‏ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست خداوند دانا و آگاه است‏ » (حجرات/13)
در آیه 13 سوره حجرات ترکیبی از دو کلمه تقوا و کریم بودن دیده می شود.از این ترکیب نکات زیر برداشت می شود:
1- راه کریم شدن در نزد خداوند، داشتن تقوا است؛ پیامبر- صلّى اللَّه علیه و آله- می فرماید : من سرّه أن یكون أكرم النّاس فلیتّق اللَّه.( تفسیر كنز الدقائق و بحر الغرائب‏ به نقل از أنوار التنزیل ج2 ص411)
2- کسی که صفت کریم بودن را در خود تقویت کند، تقوا نیز در وی تقویت می گردد؛ به عبارت دیگر هر کس کریم است با تقوا هم هست؛ پیامبر- صلّى اللَّه علیه و آله- می فرماید : یا أیّها النّاس، إنّما النّاس رجلان: رجل مؤمن تقیّ كریم على اللَّه، و فاجر شقیّ هیّن على اللَّه.)همان(
3- کرم و بخشش باید مثل تقوا مخفیانه باشد؛(از آنجا كه تقوا یك صفت روحانى و باطنى است كه قبل از هر چیز باید در قلب و جان انسان مستقر شود، و ممكن است مدعیان بسیار داشته باشد و متصفان كم، در آخر آیه مى‏افزاید:" خداوند دانا و آگاه است" (إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ))

آیه سوم
در سوره ذاریات آیه 24 می خوانیم: «حَدِیثُ ضَیْفِ إِبْراهِیمَ الْمُكْرَمِینَ» كه این میهمانان در پیشگاه پروردگار محترم بودند. (مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏ ج23ص312)
از مجاهد نقل شده است كه ابراهیم این فرشتگان را احترام كرده بود، آنان را در جایگاهى رفیع نشانده، خویشتن بخدمت آنان می پرداخت، زیرا میهمان افراد محترم همیشه محترم خواهد بود، و ابراهیم از همه مردم عصر خود بزرگوارتر و جوانمردتر بود (همان)و صفت کریم به خاطر احتراماتى است كه ابراهیم براى آنها قائل شد.(نمونه ج22ص344)

آیه چهارم
«إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِیم؛كه این (قرآن) كلام فرستاده بزرگوارى است [جبرئیل امین‏]»‏ (تکویر/19)
در این آیه و آیات بعد پنج وصف براى «جبرئیل» پیك وحى خدا بیان شده، كه در حقیقت اوصافى است كه براى هر فرستاده جامع الشرائط لازم است.
نخست توصیف او به «كریم» بودن كه اشاره به ارزش وجودى اوست.(نمونه ج5ص423)
آمدن این صفت قبل از صفات دیگر نشان دهنده این است که یک فرستاده و جانشین باید قبل از همه چیز کریم باشد. آری خداوند کریم، قرآن کریم را با فرشته ای کریم بر پیامبری کریم فرستاد.

مناقب کریم اهل بیت در قرآن

آیه تطهیر و کریم اهل بیت
« إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَكُمْ تَطْهِیراً؛ خداوند فقط مى‏خواهد پلیدى و گناه را از شما اهل بیت ع دور كند و كاملا شما را پاك سازد»
تعبیر" اهل البیت" به اتفاق همه علماى اسلام و مفسران، اشاره به اهل بیت پیامبر ص است، و این چیزى است كه از ظاهر خود آیه نیز فهمیده مى‏شود، چرا كه" بیت" گرچه به صورت مطلق در اینجا ذكر شد، اما به قرینه آیات قبل و بعد، منظور از آن، بیت و خانه پیامبر ص است.(تفسیر نمونه ج17 ص249)
جمله" یرید" اشاره به اراده تكوینى پروردگار است، و گرنه اراده تشریعى، و به تعبیر دیگر لزوم پاك نگاهداشتن خویش، انحصارى به خاندان پیامبر ص ندارد، و همه مردم بدون استثناء به حكم شرع موظفند از هر گونه گناه و پلیدى پاك باشند.(همان) تعبیر به" انما" كه معمولا براى حصر است، دلیل بر این است كه این موهبت ویژه خاندان پیامبر (ص)است.(همان)
بعضى از مفسران آیه را شامل همه خاندان پیامبر اعم از مردان و همسران او دانسته‏اند.از سوى دیگر روایات بسیار زیادى كه در منابع اهل سنت و شیعه وارد شده شمول همه خاندان پیامبر (ص) را نفى مى‏كند و مى‏گوید: «مخاطب در آیه فوق منحصرا پنج نفرند: پیامبر ص، على ع و فاطمه ع و حسن ع و حسین ع.»
در مجمع البیان جلد20 صفحه 111 می خوانیم:
«ابو حمزه ثمالى در تفسیرش گوید: حدیث كرد مرا حوشب از ام سلمه گوید، فاطمه علیها سلام نزد پیغمبر (ص) آمده و حریره‏اى براى آن حضرت آورد، پیامبر فرمود شوهرت و دو پسرت را بخوان، پس فاطمه آنها را آورده و از آن حریره خوردند آن گاه پیغمبر كساء خیبرى را بر سر آنان انداخته و گفت‏: «اللّهم هؤلاء اهل بیتى و عترتى فاذهب عنهم الرجس و طهّرهم تطهیرا؛بار خدایا اینان خاندان و خویشان منند، پس از ایشان پلیدى را ببر و ایشان را پاك كن پاك كردنى».ام سلمه گوید: پس گفتم یا رسول اللَّه و من با ایشانم، فرمود تو بخیر و سعادتى.»
همچنین ایشان در مأثوراتی که نقل می کند از حاکم حسکانی نیز می نویسد:
« و خبر داد ما را سید ابو الحمد گفت حدیث كرد ما را ابو القاسم حسكانى گفت حدیث كرد ما را از ابى بكر سبیعى گفت حدیث كرد ما را ابو عروه هراتى گفت حدیث كرد ما را ابن مصفّا گفت حدیث كرد ما را عبد الرحیم بن واقد از ایّوب بن سیار از محمد بن منكدر از جابر گفت این آیه نازل شد بر پیغمبر (ص) در حالى كه در خانه نبود مگر فاطمه و حسن و حسین و على علیهم السلام، إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ پس پیغمبر (ص) گفت: اللّهمّ هؤلاء اهل بیتى و عترتى ...»
پس به اعتراف عامه و خاصه ایشان یکی از پنج تن است که مطهّر شده از رجس است که اگر کریم نباشد نقض تطهیر است.

آیه مباهله و آن حضرت

«فَمَنْ حَاجَّكَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكاذِبین‏؛ هر گاه بعد از علم و دانشى كه (در باره مسیح) به تو رسیده، (باز) كسانى با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت كنیم، شما هم فرزندان خود را ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را ما از نفوس خود دعوت كنیم، شما هم از نفوس خود آن گاه مباهله كنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم‏»(آل عمران/61)
به اعتراف عامه و خاصه فقط او و حضرت امام حسین (ع) مراد پروردگار از کلمه «أبنائنا» درآیه شریفه مباهله است.(رک:جامع البیان ج3ص408،سنن الترمذی ج5ص302،الدر المنثور ج2ص39و التبیان ج2ص484،الخصال للصدوق ص576 و...)
او کسی است که در مباهله با نصاری ثابت شد که آنقدر نزد خدا کریم و گرامی است «که اگر دست به دعا بردارد اراده او به امری وابسته است که« إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ كُنْ فَیَكُون‏».»(زینت عرش خدا ص14)

آیه مودت و آن حضرت

از نظر روایات شیعه و سنى اتفاق دارند كه این آیه درباره اهل‏بیت( ع) نازل شده و طبق این آیه مودت و دوستی آنان را واجب و دشمنى با آنان را حرام میدانند .(رک: صحیح بخارى جزء 6 در تفسیر این آیه، صحیح مسلم جزء 5 در تفسیر این آیه، صحیح ترمذى جلد 2 صفحه 308،، فضائل ابن حنبل حدیث 263، فرائد السمطین باب 26 از سمط ثانى حدیث 425 و...)
«ابو حمزه ثمالى از سدى نقل كرده منظور از «اقتراف حسنه» در این آیه دوست داشتن آل محمد (ص) است.»
«و از طریق صحیح از حسن بن على (ع) روایت شده كه براى مردم خطبه خواند و ضمن خطبه خود فرمود: من از آن خاندان هستم كه خداوند مودّت و دوستى آنان را بر هر مسلمانى واجب كرده میفرماید: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى‏، وَ مَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیها حُسْناً» بجا آوردن حسنه عبارتست از محبت ما اهل بیت» (این خطبه را حضرت پس از شهادت پدرش امیر المؤمنین (ع) براى مردم ایراد فرموده‏اند، و نیز در تفاسیر اهل سنّت اقتراف حسنه محبت اهل بیت معرفى شده است {تفسیر كشاف و الدر المنثور} )
«اسماعیل بن عبد الخالق از حضرت صادق (ع) روایت میكند كه فرمودند این آیه درباره ما اهل بیت و اصحاب كساء نازل شده است»
آیاتی دیگری نیز هست که به همین اکتفا می کنیم.

نتیجه:

با مطالب مذکور، شخص کریم که امام حسن (ع) یک نمونه والای آن است، از صفات زیر برخوردار است:
1- نیکی و محاسن بزرگ را انجام می دهد که از کثرت کرم بعضی از آن اعمال ظاهر می شود.
2- او کسی است که باعث نجات جامعه از فقر، کفر و تاریکی می شود و آنها را به عزت و استقلال می رساند.
3- او گرامی ترین فرد نزد خداست که صفت تقوا با وجود او عجین شده است.
4- بسیار مهمان نواز است و خوش برخورد وخوش مشرب؛ به گونه ای که نه تنها فرشته های رحمت، بلکه فرشته های عذاب هم به او هدیه می دهند.
5- اوست که پلیدی و رجس در درونش راهی ندارد و با آنها بیگانه است. و هیچ عمل باطلی انجام نمی دهد که باعث حبط آن شود. زیرا خدا او را مطهّر نموده.
6- چنین شخصی را نه تنها باید گرامی داشت بلکه دوستی او واجب است و اگر خدا این دوستی را واجب نموده نشان عصمت اوست. و محبت او انسان را از ظلمات به نور می کشاند.
منبع:پرسمان
این مطلب صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر شده و محتوای آن لزوما مورد تایید تبیان نیست .