ازدواج با دختر مامون

پاسخ : مامون چون در میان یك سلسله تنگناها و شرائط دشوار سیاسى قرار گرفته بود، براى رهایى از این تنگناها، تصمیم‌گرفت‌خود را به خاندان پیامبر نزدیك سازد، و بر همین اساس با تحمیل ولیعهدى بر امام هشتم مى‌خواست‌سیاست چند بعدى خود را به مورد اجرا بگذارد.

از سوى دیگر، عباسیان از این روش مامون كه احتمال مى‌رفت‌خلافت را از بنى عباس به علویان منتقل سازد، سخت ناراضى بودند و به همین جهت‌به مخالفت‌با او برخاستند و چون امام توسط مامون مسموم و شهید شد آرام گرفتند و خشنود شدند و به مامون روى آوردند.
مامون كار زهر دادن به امام را بسیار سرى و مخفیانه انجام داده بود و سعى داشت جامعه از این جنایت آگاهى نیابد و از همینرو براى پوشاندن جنایات خود تظاهر به اندوه و عزادارى مى‌كرد، اما با همه پرده پوشى و ریاكارى، سرانجام بر علویان آشكار گردید كه قاتل امام جز مامون كسى نبوده است، لذا سخت دل آزرده و خشمگین گردیدند و مامون بار دیگر حكومت‌خویش را در معرض خطر دید و براى پیشگیرى از عواقب امر، توطئه دیگرى آغاز كرد و با تظاهر به مهربانى و دوستى نسبت‌به امام جواد-علیه السلام-تصمیم گرفت دختر خود را به حضرت تزویج كند تا استفاده‌اى را كه از تحمیل ولیعهدى بر امام رضا-علیه السلام-در نظر داشت از این وصلت نیز بدست آورد.
بر اساس همین طرح بود كه امام جواد-علیه السلام-را در سال 204 ه. ق یعنى یك سال پس از شهادت امام رضا-علیه السلام-از مدینه به بغداد آورد و به دنبال مذاكراتى كه در جلسه مناظره امام با یحیى بن اكثم گذشت (و قبلا آن را نقل كردیم) دختر خود «ام الفضل‌» را به همسرى حضرت در آورد!
انگیزه‌هاى مامون
این ازدواج كه مامون بر آن اصرار داشت، كاملا جنبه سیاسى داشت‌و مى‌توان دریافت كه وى از این كار چند هدف یاد شده در زیر را تعقیب مى‌كرد:
1-با فرستادن دختر خود به خانه امام، آن حضرت را براى همیشه دقیقا زیر نظر داشته باشد و از كارهاى او بیخبر نماند (دختر مامون نیز براستى وظیفه خبرچینى و گزارشگرى مامون را خوب انجام مى‌داد و تاریخ شاهد این حقیقت است) .
2-با این وصلت، به خیال خام خویش، امام را با دربار پرعیش و نوش خود مرتبط و آن بزرگوار را به لهو و لعب و فسق و فجور بكشاند و بدین ترتیب بر قداست امام لطمه وارد سازد و او را در انظار عمومى از مقام ارجمند عصمت و امامت‌ساقط و خوار و خفیف نماید!
3-با این وصلت علویان را از اعتراض و قیام بر ضد خود باز دارد و خود را دوستدار و علاقه‌مند به آنان وانمود كند (1) .
4-هدف چهارم مامون، عوامفریبى بود;چنانكه گاهى مى‌گفت: من به این وصلت اقدام كردم تا ابو جعفر-علیه السلام-از دخترم صاحب فرزند شود و من پدر بزرگ كودكى باشم كه از نسل پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم و على بن ابى طالب-علیه السلام-است. اما خوشبختانه این حقه مامون نیز بى نتیجه بود زیرا دختر مامون هرگز فرزندى نیاورد! (2) و فرزندان امام جواد-علیه السلام-همگى از همسر دیگر امام بودند.
اینها انگیزه‌هاى مامون از این ازدواج بود. حال باید دید امام جواد-علیه السلام-چرا با این ازدواج موافقت كرد؟
از آنجا كه بى هیچ شكى، امام اهداف و مقاصد واقعى مامون را از این گونه‌كارها مى‌دانست و نیز مى‌دانست كه او همان كسى است كه مرتكب جنایت‌بزرگ قتل پدرش امام رضا-علیه السلام-شده، به نظر مى‌رسد كه موافقت امام با این ازدواج عمدتا بر اثر فشارى بوده است كه مامون از پیش بر امام وارد كرده بوده است، زیرا ازدواجى اینچنین، تنها به مصلحت مامون بوده است نه به مصلحت امام! نیز مى‌توان تصور كرد كه نزدیكى امام به دربار مى‌توانست مانع ترور حضرت از طرف معتصم و عامل پیشگیرى از سركوبى سران تشیع و یاران برجسته امام توسط عوامل خلیفه باشد، و این، به یك معنا مى‌توانست‌شبیه قبول وزارت هارون از طرف على بن یقطین یعنى نفوذ در دربار خلافت‌به نفع جبهه تشیع باشد.
پى‌نوشت‌ها:
1) پیشواى نهم حضرت امام محمد تقى-علیه السلام-، مؤسسه در راه حق، قم، 1366 ه. ش، ص 38.
2) ابن واضح، تاریخ یعقوبى، نجف، المطبعة الحیدریة، 1384 ه. ق، ج 3، ص 189-ابن شهراشوب، مناقب آل ابی طالب، قم، المطبعة العلمیة، ج 4، ص 380. مامون قبلا هم به همین منظور یكى از دختران خود را به امام هشتم تزویج كرده و در آن مورد نیز ناكام مانده بود!
منبع: سیره پیشوایان،مهدى پیشوائى، ص556