اجابت دعا وعدل الهی

 به فرموده حضرت امیرالمؤمنین على(ع): عدالت هر چیزى را در جایگاه (مناسب) خود قرار مى‏دهد(نهج‏البلاغه، حكمت 437).
مبناى این سخن بلند آن است كه در جهان تكوین و تشریع هر چیزى موقعیت و جایگاه مناسب و در خور خود را دارد و عدل آن است كه این تناسب رعایت گردد و هر چیز در جاى مناسب خود قرار گیرد و لذا معناى اجمالى عدالت الهى آن است كه خداوند با هر موجودى آن چنان كه شایسته آن است رفتار كند و او را در موضعى كه در خور آن است بنشاند و هر چیزى را كه مستحق آن است به او عطا كند و این بدان معنى نیست كه موجودات بر عهده خداوند حقى داشته باشند تا اداى آن موجب عدالت‏ورزى خدا شود.
خداوند منان از روى كرم و فضل خویش حقوقى را براى مخلوقاتش بر عهده خویش قرار داده است. خداوند هیچ استعداد و قابلیتى را در حوزه عدالت تكوینى، بى‏پاسخ و مهمل نمى‏گذارد و به هر یك از مخلوقات خویش به اندازه ظرفیت وجودى آن افاضه مى‏كند و آنها را به قدر قابلیت و استعدادشان از كمالات بهره‏مند مى‏سازد(ر.ك: آموزش كلام اسلامى، سعید مهر، محمد، ج 1، ص 327).
از شرایط اساسى دعا این است كه برخلاف نظام تكوین یا نظام تشریع نباشد. دعا استمداد واستعانت است براى این كه انسان به هدف‏هایى كه خلقت و آفرینش و تكوین براى او قرار داده و یا تشریع و قانون آسمانى الهى كه بدرقه تكوین است معین كرده برسد. دعا اگر به این صورت باشد شكل یك حاجت طبیعى به خود مى‏گیرد و دستگاه خلقت به حكم تعادل و توازنى كه دارد و هر جا احتیاجى هست فیض و مدد مى‏رسد او را یارى و كمك مى‏كند و اما خواستن و طلب چیزى كه برخلاف هدف تكوین یا تشریع است مانند خواستن خلود در دنیا، یعنى عمر جاویدان كه هرگز مرگ به سراغش نیاید یا خواستن قطع رحم، قابل استجابت نیست یعنى این‏گونه دعاها مصداق واقعى دعا نمى‏باشند.
براى آگاهى بیشتر ر.ك:
- بیست‏گفتار، مطهرى، مرتضى، انتشارات صدرا، ص 229.
با توجه به این مقدمه، ذكر دو نكته ضرورى است.
اولاً، گرچه از ازل همه امور تنظیم شده ولى هر امرى با علل و اسباب آن تنظیم شده است و یكى از علل و اسباب در محدوده‏ى حركت و عالم تحول، صدقه و صله‏رحم و دعا و مانند آن است.
ثانیا، خداى سبحان مى‏داند كه فلان شخص صله رحم مى‏كند در نتیجه از عمر طولانى برخوردار مى‏شود ودیگرى قطع رحم مى‏كند واز عمر طولانى محروم مى‏گردد. پس نه در علم خدا تردید و ابهام است و نه در واقع امر و نباید گفت قضا و قدر حق است یا مسیر عدالت حضرت پروردگار حق است، پس چرا دعا كنیم؟ زیرا كه خود دعا جزء قَدَر است یعنى خدا مقدر كرده كه در صورت دعا، فلان حادثه كه حادثه خیر است واقع شود و فلان حادثه شر پیش نیاید از این جهت دعا اثر دارد و جزء قضا و قدر عالم است. ازاین‏رو خدایى كه فرمود: «و كل شى‏ء عنده بمقدار»(رعد، آیه 8). همان خدا فرمود: «ادعونى استجب لكم» (غافر، آیه 60).
براى آگاهى بیشتر ر.ك:
حكمت عبادات، جوادى آملى، عبدالله، ص 218، نشر اسراء.

---

منبع :پرسمان/معارف