زهر ماری به اسم كولا!
آیا می دانید این لغت از كجا آمده و با خودش چه چیزی به همراه می آورد؟
120 سال پیش، وقتی دكتر جان پمبرتون در آزمایشگاه كوچكش در آتلانتا با تركیب چند ماده، معجون جدیدی را اختراع كرد و آن را به نام "كوكا كولا" به دنیا معرفی نمود، هیچ گاه فكر نمی كرد كه این نوشیدنی و انواع مشابه آن روزی چنان مرزهای دنیا را درنوردد كه در هر گوشه ای از جهان، جزء ثابتی از سفره ی غذا باشد.
با گذشت بیش از یك قرن از مصرف كولاها و مشخص شدن بسیاری از آثار سوء مصرف مداوم نوشابه‌ها، هنوز هم انواع كولاها، پرطرفدارترین نوشیدنی در سراسر دنیا به شمار می روند و كنار گذاشتن آنها از وعده‌های غذایی غیرممكن به نظر می رسد. این در حالی است كه با ورود و عرضه ی انواع نوشابه‌های رژیمی و بدون قند، معدود افرادی هم كه از ترس جانشان از خیر مصرف نوشابه گذشته بودند، دوباره به سمت این نوشیدنی جادویی جذب شده‌اند.
مطمئناً شما هم در اینكه مصرف انواع كولاها عوارض سوئی بر بدن دارد، شكی ندارید ولی اغلب، این طعم مطبوع نوشابه است كه بر ترس از بروز عوارض آن غلبه می كند. این مطلب هم قصد ندارد شما را به طور كلی از چنین لذتی(!) محروم كند، ولی اگر شما جزو افرادی هستید كه به طور مداوم نوشابه مصرف می كنید، بد نیست با چند تحقیق كاملاً علمی در مورد مصرف مداوم و طولانی مدت نوشابه آشنا شوید.
کولا چیست؟
كولا در اصطلاح به گروهی از نوشابه‌های گازدار فاقد الكل گفته می شود كه اغلب دارای دی اكسید كربن (گازكربنیك)، كارامل، كافئین، شكر و... هستند. واژه ی "كولا" از نام گیاه كولا گرفته شده است. دانه ی این گیاه كه در غرب آفریقا می روید، در نوشابه‌های اولیه به عنوان منبع كافئین به كار می رفت.
اولین نوشیدنی با طعم كولا در سال1881 ساخته شد، ولی واژه ی كولا به دنبال اختراع كوكا كولا در 8 مِی 1886 توسط دكتر جانز پمبرتون وارد لغات روزمره شد. كوكاكولا در اولین سال تولید ، تنها 9 بطری نوشابه در روز می فروخت ولی به تدریج گسترش پیدا كرد، تا اینكه در سال 1895 اولین كارخانه كوكا كولا در دالاس واقع در تگزاس آمریكا به بهره برداری رسید. از آن پس، انواع دیگر كولا مانند پپسی كولا و... ،تولید و وارد بازار مصرف شدند.
نوشابه= دی اكسید كربن+ اسید+ شكر
در ساخت نوشابه از مواد مختلفی استفاده می شود كه خوردن آنها به صورت جداگانه كمی وحشتناك به نظر می رسد!
از جمله مهم ترین مواد تشكیل دهنده ی نوشابه، به موارد زیر می توان اشاره كرد:
- دی اكسید كربن:
احتمالاً نام آب گازدار را روی بطری‌های نوشابه دیده‌اید. این گازی كه از آن نام برده می شود، اغلب دی اكسید كربن(همان گاز كربنیك خودمان) است كه با فشار وارد بطری می شود و وقتی در بطری را باز می كنید، فشار برداشته می شود و به صورت حباب خارج می گردد.
- شكر:
اغلب نوشابه‌ها به كمك شكر می شوند، ولی استفاده از شیرین كننده‌های مصنوعی از زمان جنگ جهانی دوم آغاز شد. اولین شیرین كننده ی مصنوعی "ساخارین" بود كه بعد از اینکه در سال 1970 ثابت شد، سرطان زاست، مصرف آن ممنوع شد و آسپارتام و...جای آن را گرفت. البته بحث و بررسی در مورد فواید و خطرات شیرین كننده‌های مصنوعی همچنان ادامه دارد.
- اسید:
معروف ترین اسیدهای به كار رفته در نوشابه اسید سیتریك و اسید فسفریك هستند. مزه تیزی كه به دنبال نوشیدن كولا احساس می كنید، ناشی از همین اسیدها است.
- كافئین:
این ماده که در بسیاری از نوشابه‌ها وجود دارد، به عنوان یك عامل محرك روی قلب و سیستم اعصاب مركزی اثر می گذارد و باعث افزایش تمركز و هوشیاری می شود.
كافئین به طور موقت فشار خون را بالا می برد، ولی در مورد اثرات درازمدت آن روی فشار خون هنوز مدرک قابل استنادی وجود ندارد. اضطراب، احساس ناراحتی در شكم، اختلال خواب و...از سایر عوارض كافئین هستند.
از دیگر عوارض مهم كافئین، ایجاد وابستگی است، به طوری كه بیش از 50 درصد كسانی كه به طور مرتب كافئین مصرف می كنند، در صورت عدم مصرف آن دچار سردرد می شوند.
سایر عوارضی كه در اثر محرومیت از كافئین ناشی می شوند عبارتند از: احساس خستگی، كاهش انرژی، كاهش تمركز و هوشیاری، تغییرات خلق و... .
با توجه به موارد فوق، پزشكان اصرار دارند كه افراد دچار پر‌فشاری خون، خانم‌های باردار و كودكان تا حد امكان مصرف كافئین را كاهش دهند. به هر حال، كافئین خود مقوله ی مفصلی است كه باید جداگانه به آن پرداخته شود.
- در كنار این مواد اصلی، از مواد رنگی مانند رنگ كارامل، طعم دهنده‌ها و نیز نگه دارنده‌ها هم در تولید نوشابه استفاده می شود. البته بگذریم از اینكه بعضی از انواع نوشابه‌ها حاوی مواد غیرمجاز سرطان‌زایی نظیر َبنزن هستند كه چون وجود این مواد غیر مجاز است، حتماً مسئولین امر به آن توجه كافی دارند. بهتر است این را هم بدانید كه نوشابه‌ها دارای مقادیر جزئی و یا فاقد ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر، پروتئین و سایر مواد مغذی ضروری هستند.
مصرف کولا عوارض فراوانی چون: فشار خون بالا، پوکی استخوان ، افزایش قند خون ، فساد دندان ها و چاقی را به دنبال دارد.
اندر فواید کولا
بد نیست کمی هم از خوبی‌های کولا بشنوید:
1) در بسیاری از ایالات آمریکا، گشت‌های پلیس همواره گالن‌های بزرگ کولا را به همراه دارند. اگر گفتید چرا؟ برای اینکه وقتی تصادف شد، به کمک کولا به راحتی می توان خون‌ها را از روی آسفالت شست!
2) تمیز کردن توالت! شما می توانید یک بطری نوشابه را روی چینی دستشویی خالی کنید و بعد از یک ساعت آن را بشویید. اسید سیتریک موجود در نوشابه، تمیزی را برای شما به ارمغان می آورد!
3) تمیز کردن رنگ سپر ماشین!
4) تمیز کردن رسوبات اطراف ترمینال‌های باطری اتومبیل!
5) برای شل کردن پیچ‌های زنگ زده می توانید کمی نوشابه روی آن بریزید و چند دقیقه صبر کنید!
بس است یا باز هم بگوییم؟!
ادامه دارد...
دکتر محمدعلی شهاب‌الدین
*مطالب مرتبط:
کاربردهای جالب و خواندنی کوکاکولا
نوشابه های شیرین باعث چاقی كودكان می شود
نوشابه‌های گازدار، یكی از مهمترین عوامل تولید سنگ كلیه
