فاجعه مصیبت‌بار سرزمین منا

 تحلیل ها:یکم. سودای پادشاهی پسر ملک سلمان فاجعه آفرید
آل سعود از کشته پشته ساخت
فاجعه کشته شدن 1300 زائر بیت‌الله‌الحرام و بی‌کفایتی خاندان آل سعود در اداره مراسم حج تیتر یک بسیاری از روزنامه‌ها و رسانه‌های جهان شده است و جهانیان آل‌سعود را مسئول اصلی کشته شدن صدها زائر در جریان مراسم رمی جمرات در منا می‌دانند، به خصوص آنکه دو هفته پیش نیز حادثه سقوط جرثقیل در مکه مکرمه به کشته شدن 107 نفر و مجروح شدن 238 نفر انجامید و خانواده‌های زیادی را عزادار کرد.
متعاقب حادثه تأسف‌بار سرزمین منا خبر رسید، وقوع یک آتش‌سوزی در یکی از هتل‌های عربستان نیز شماری کشته و مجروح شدند تا بدین ترتیب بی‌کفایتی و عدم مسئولیت سعودی‌ها بیش از پیش عیان گردد. متأسفانه در جریان این حوادث شماری از هموطنان ایرانی نیز به شهادت رسیدند.
در میان کشته شدگان حادثه منا 132 ایرانی جان باختند که از این تعداد 6 نفر مجهول‌الهویه هستند.
همچنین ده‌ها نفر از حجاج کشورمان در این حادثه مجروح شدند که شماری از آنها در بیمارستان‌های ایرانی مستقر در «منا» و مکه و تعدادی نیز در بیمارستان‌های سعودی بستری هستند.
رئیس سازمان حج و زیارت با بیان اینکه آمار دقیق جان باختگان هنوز مشخص نیست اعلام کرد که به نظر می‌رسد تعداد کل کشته‌ها به بیش از 1500 نفرهم خواهد رسید.
وزارت بهداشت سعودی در پی این حادثه وضعیت «قرمز» اعلام کرد و تمام بیمارستان‌های منا و مکه به حالت آماده‌باش درآمدند. این در حالی است که شمار کشته شدگانی که به سردخانه‌های بیمارستان‌ها منتقل می‌شوند هر لحظه در حال افزایش و سردخانه‌ها نیز در حال پر شدن است.
شاهدان حادثه با اشاره به اینکه حج امسال «بسیار» نامنظم بوده است تأکید کردند، حجاج از تشنگی رنج می‌بردند از هوش می‌رفتند و یکی پس از دیگری بر روی اجساد می‌افتادند!
واکنش‌ها
حادثه دلخراش منا و کشته و زخمی شدن هزاران زائر بیت‌الله الحرام در شرایطی اتفاق افتاد که دولت سعودی مسئولیت این حادثه را نپذیرفته و آن را متوجه حجاج دانسته است!
سخنگوی وزارت کشور عربستان «بی‌نظمی و تداخل حرکت حجاج» را عامل بروز حادثه منا دانست.
پادشاه عربستان نیز در اولین واکنش خود قبل از هر چیز عید قربان را تبریک و سپس این حادثه را به خانواده قربانیان تسلیت گفت. ملک سلمان در عین حال تصریح کرد این فاجعه از ارزش‌های مسئولان سعودی اصلاً نکاسته است!
وزیر بهداشت عربستان اما این حادثه را «قضا و قدر الهی» دانست و مسئولیت آن را برعهده حجاج انداخت!
این موضوع‌گیری‌ها اما مانع این نشد که بی‌کفایتی خاندان آل سعود در مدیریت مناسک حج و حادثه عید قربان تیتر یک بسیاری از رسانه‌های جهان نشود.
روزنامه دیلی‌تلگراف چاپ انگلیس در این باره نوشت: «در پی بدترین فاجعه برگزاری حج در 25 سال اخیر تدابیر سعودی برای اداره حج زیر سؤال رفت.»
به نوشته این روزنامه در سال 1990 نیز 1426 حاجی در روز عید قربان در تونل‌های مکه جان باختند و در 25 سال گذشته در مجموع بیش از 3000 حاجی در زمان برگزاری حج در حوادث گوناگون جان باخته‌اند.
موضع رسوای بی‌بی‌سی
شبکه بی‌بی‌سی در موضعی جانبدارانه به نفع آل‌سعود اعلام کرد، حادثه زیر دست و پا ماندن حجاج در طی مراسم حج در گذشته هم وجود داشته ولی مدیریت آل‌سعود در این مناسک بسیار خوب بوده است! این شبکه سلطنتی سعی کرد در گزارش خود سعودی‌ها را تبرئه کند. روزنامه نیویورک تایمز چاپ آمریکا اما این حادثه را خونین‌ترین حادثه در حج از سال 1990 به این سو عنوان کرد.
روزنامه گاردین هم تأکید کرد که «مسئولان سعودی در سازماندهی جمعیت‌های گسترده ناتوان هستند و وقوع تراژدی روز پنجشنبه در صحرای منا ضربه‌ای به مشروعیت رهبری سعودی‌ها بود.»
نوری مالکی نخست‌وزیر پیشین عراق نیز گفت: «مسئولان عربستان صلاحیت مدیریت حج را ندارند و حج باید تحت مدیریت و نظارت سازمان همکاری اسلامی قرار گیرد.»
دبیر کل سازمان ملل، کاخ سفید به همراه تعدادی از رهبران اروپایی نیز با خانواده‌های حادثه دیدگان صحرای منا ابراز همدردی کردند.
اندیشکده بروکینگز ضمن انتشار تحلیلی راجع به این حادثه اعلام کرد: «فاجعه منا چالشی برای پادشاه عربستان است.»
برخی دیگر از تحلیلگران و کارشناسان منطقه و بین‌الملل نیز این فاجعه را «لکه ننگی برای آل‌سعود» دانسته و خواستار کناره‌گیری این خاندان از سمت مدیریت مناسک حج شدند.
اعلام همبستگی فرانسه
با آل‌سعود!
این در حالی است که اتحادیه اروپا و فرانسه بامسئولان عربستانی اعلام همبستگی کرده و تلاش کردند آنان را «بی‌تقصیر» جلوه دهند.
تکراری شدن این حوادث دردناک و وقوع حوادثی همچون تعرض به دو زائر نوجوان ایرانی در فرودگاه جده در کنار بی‌حرمتی به زائران، مهر تأییدی است بر «بی‌کفایتی مطلق» آل‌سعود در اداره حرمین شرفین.
شاید تنها راه حل نجات از این بحران تأسیس شورایی متشکل از کشورهای اسلامی برای اداره حرمین شریفین باشد تا برای همیشه دست آل‌سعود و دیگر حاکمان سودجو از این اماکن مقدس کوتاه شود.
اراجیف مفتی اعظم آل‌سعود
در میان واکنش‌های گوناگون، مفتی‌ اعظم سعودی تمام تقصیرها را به گردن حجاج انداخت و منتقدان را به «حسادت نسبت به آل سعود» متهم کرد. آل شیخ که مفتی کل آل سعود است، گفت: برخی حجاج خود به دنبال مرگ عمدی هستند و آنچه روز پنج‌شنبه رخ داد و موجب کشته شدن 1300 حاجی شد، فقط قضا و قدر بود و کوتاهی آل‌سعود در این حادثه هیچ نقشی نداشت!
وی سپس حجاجی را که به خاطر بی‌کفایتی سعودی‌ها کشته شده‌اند به «خودکشی» متهم کرد و گفت آنها با این تصور که مردن در اماکن مقدس آنها را به بهشت می‌برد، عمداً خود را کشته‌اند!
(کیهان، ۰۳ مهر ۱۳۹۴)

-----
دوم.شواهدی بر احتمال توطئه بودن حوادث مکه و منا
فاجعه منا که منجر به کشته شدن صدها نفر از زایران بیت‌الله الحرام شد، پس از فاجعه سقوط دکل و جرثقیل‌های ساختمانی در بیت‌الله‌الحرام، مراسم حج امسال را به یکی از بدترین سال‌های تاریخ حج تمتع تبدیل کرده است.

ولی در‌این‌باره باید چند نكته را مورد توجه قرار داد.

١-‌ بدون تردید پناه بردن به تئوری توطئه برای تحلیل رویدادها امر پذیرفتنی و عاقلانه‌ای نیست، زیرا ما را از درك واقعیت‌ها ناتوان خواهد كرد. ولی این امر بدان معنا نیست كه در مواردی هم كه ابهام وجود دارد چشم خود را بر واقعیت ببندیم و احتمال وجود دست‌های پنهان را نادیده بگیریم. حداقل باید این ابهامات را طرح و نسبت به رفع نقاط ابهام، كوشش كرد. در مورد سقوط جرثقیل گفته می‌شود كه باد موجب این اتفاق شده است. هرچند در فیلم‌هایی كه از این اتفاق منتشر شده، اثرات باد شدید در آن لحظه در صحن مسجدالحرام دیده نمی‌شود، زیرا با وجود لباس‌های مردم در آنجا، آثار وجود باد شدید باید به‌خوبی در فیلم‌ها دیده شود. ولی ممكن است گفته شود كه مسجدالحرام در گودی قرار دارد و باد در ارتفاع بوده، هرچند این ادعا چندان معقول نیست، به ویژه اگر باد شدید باشد. بر فرض هم كه چنین باشد باد یا صاعقه این مشكل را به‌وجود آورده باشد، رخداد این فاجعه در روز ١١ سپتامبر و تقریبا همان زمان با آن رویداد و اینكه دكل‌ها مربوط به شركت ساختمانی خانواده بن‌لادن بوده است؛ آیا همه اینها نمی‌تواند قراینی دال بر وجود اقداماتی برنامه‌ریزی شده باشد؟ اتفاقاتی از این دست ممكن است به صورت حادثه از پیش طراحی نشده رخ دهد، ولی این حد از شواهد و علایم معنادار را چگونه می‌توان از كنارش گذشت؟ روشن است كه حكومت سعودی علاقه‌ای ندارد كه خرابكاری را بپذیرد زیرا این امر نافی اقتدار آنان به ویژه در شرایط حاضر است كه در یمن و سایر كشورهای منطقه درگیر هستند و پادشاه نیز تازه به تخت جلوس كرده است. شاید هم به اختلافات داخلی ساختار قدرت سعودی مربوط باشد و البته ممكن است در نهایت معلوم شود اینها یك حادثه برنامه‌ریزی شده نبود فقط به دلیل قصور مدیران پیش آمده است.

٢-‌ حادثه منا هم از این نوع است. هرچند همه می‌دانند كه تراكم جمعیت در مراسم «رمی جمرات» زیاد است ولی این را هم می‌دانیم كه وظیفه دولت سعودی است كه رفت و آمد را در این مراسم به‌نحوی كنترل كند كه این عوارض پیش نیاید، به ویژه پس از حادثه سقوط جرثقیل، مدیریت حجاج باید با دقت بیشتری انجام می‌شد؟ آیا این را نیز نمی‌توان به عنوان معیاری برای آگاهانه و عمدی بودن این اقدام تلقی كرد؟ به ویژه كه گفته می‌شود برخی از راه‌ها را نیز بسته بودند.
٣-‌ دولت عربستان با استفاده از توان مالی خود و با پرداخت دیه به كشته‌شدگان و نیز رشوه به مقامات كشورهای اسلامی (كه نمونه مالزی آن مدتی پیش برملا شد) اعتراضات را نسبت به این حوادث خنثی می‌كند تا خود را برای خادم‌الحرمین بودن صاحب صلاحیت معرفی كند. واقعیت این است كه با این اقدامات می‌توان برای مدتی حقایق را پوشاند، ولی دیر یا زود واقعیت از زیر گرد و خاك و ابرهای ایجاد شده به وسیله پول نفت بیرون خواهد آمد. در یمن نیز همین رفتار را پیشه كرده‌اند. چندین ماه است كه حملات هوایی را علیه مردم یمن انجام می‌دهند، ولی دنیا سكوت كرده است، در حالی كه اگر این حملات از جانب غربی‌ها انجام می‌شد، تاكنون اعتراضات فراوانی را برمی‌انگیخت. ولی توزیع پول‌های نفت، نه‌تنها جهان را نسبت به جنایات یمن ساكت كرده، بلكه در قضایای مكه و منا نیز ممكن است همین اتفاق رخ دهد.
متاسفانه اختلافات میان ایران و عربستان به‌گونه‌ای است كه هرگونه مخالفت یا اعتراض ایران ممكن است با تعبیر دشمنی و اختلاف شخصی مواجه شود و نهادهای مدنی مستقل نیز در ایران یا امكان فعالیت ندارند یا در این مورد نیز آنان سكوت را ترجیح می‌دهند، در حالی كه اگر فضای مدنی در كشورهای اسلامی قدرتمند بود، حتی اگر دولت‌های آنان ساكت می‌ماندند، نیروهای مدنی می‌توانستند علیه این‌گونه بی‌مسوولیتی‌ها اقدام كنند.
٤-‌ تردیدی نیست كه مسوولیت هر دو اتفاق پیش آمده با دولت عربستان است و مهم‌تر اینكه نمی‌توانند با پرداخت دیه سروته قضیه مسوولیت خود را هم آورند. آنان باید نسبت به پذیرش هیات‌های رسیدگی‌كننده مستقل از سوی كشورهای اسلامی یا بین‌المللی اقدام كنند، تا گزارش‌هایی معتبر از علل و چرایی وقوع ماجرا را در اختیار جامعه جهانی قرار دهند. كشته شدن صدها نفر زیر دست و پا نه تنها مسوولیت در برابر خون‌های ریخته‌شده را موجب می‌شود، بلكه از نظر اثرات منفی كه بر این مراسم مهم عبادی مسلمانان دارد، نیز اهمیت دارد. شاید لازم باشد كه درخواست تغییر در نحوه مدیریت مراسم حج را از سعودی‌ها كنیم. هرچند یك رژیم مسوول آن قدر اعتماد به نفس باید داشته باشد كه از چنین كاری نترسد و مدیریت جمعی را بپذیرد، همچنان كه در نمونه‌های ورزشی نیز فدراسیون‌های جهانی یا كمیته ملی المپیك بر اجرای مراسم و مسابقات نظارت و دخالت دارند و عربستان هم می‌تواند به تناسب حضور كشورهای اسلامی در حج، نمایندگان آن كشورها را در مدیریت و برنامه‌ریزی حج دخالت دهد، ولی حتی اگر این كار را هم انجام ندهد، باید نسبت به حضور كارشناسان سایر كشورها در گروه‌های حقیقت‌یاب و كارشناسی در مواردی اینچنینی، نظر مثبت داشته باشد. گروه‌های ارزیابی‌كننده سعودی‌ها از اعتبار و استقلال لازم برخوردار نیستند كه نتایج گزارش آنها مورد قبول مسلمانان باشد. بنابراین تا رفع ابهامات جدی از این دو واقعه تلخ، باید اساس را بر عمدی بودن این دو مورد گذاشت مگر آنكه گروه مستقلی این برداشت را رد كند. فارغ از این نكات یك پرسش هم از مسوولان ایرانی حج وجود دارد و اینكه چرا با وجود اینكه نسبت حجاج ایرانی حدود سه درصد كل حجاج است (٦٤٠٠٠ نفر از حدود دو میلیون حج‌گزار) ولی تعداد ایرانیانی كه در این حادثه جان باخته‌اند حدود ١٠ درصد جان‌باختگان است؟ یعنی سه برابر بیش از نسبت جمعیتی آنان. آیا این موضوع ناشی از اتفاق است؟ یا به حجاج ایرانی مربوط است؟ یا این تعمد یا سهل‌انگاری‌های سعودی‌ها به معبری منحصر بوده كه حجاج ایرانی از آنجا رفت و آمد داشته‌اند؟

روزنامه اعتماد، شنبه 4 مهر 1394
--------

سوم. بازتاب جهانی بی‌کفایتی رژیم آل سعود درفاجعه دلخراش کشتار حجاج در منا
مناسک حج امسال در روز عید قربان شاهد دومین حادثه دردناک خود بود، اتفاقی که در جریان آن براساس آخرین آمار تاکنون بیش از یک هزار و 300 نفر از حجاج کشته و بیش از دو هزار تن دیگر زخمی شدند؛ تعداد جان باختگان ایرانی نیز تاکنون به 131 زائر و شمار مجروحان ایرانی هم به 85 نفر رسید.
سرزمین منا در پنج کیلومتری مکه مکرمه روز پنجشنبه قربانگاه بیش از سه هزار حاجی پیش از پایان یافتن اعمال و مناسک حج تمتع بود. حاجیانی که روز پنجشنبه در ادامه مناسک حج امسال در سرزمین منا حضور یافته بودند با ازدیاد جمعیت ناشی از بی‌کفایتی سعودی‌ها مواجه شدند و در پی آن حادثه‌ای مرگ بار برای چندمین بار در سرزمین وحی به وقوع پیوست، حادثه‌ای که در 25سال اخیر، بدترین حادثه مرگ و میر حجاج به شمار می‌آید.
حجاج پس از برگزاری مراسم برائت از مشترکان و قرائت دعای عرفه از عرفات وارد مشعر الحرام می‌شوند و پس از پایان یک شب وقوف در مشعر بعد از اقامه نماز صبح عازم منی در نزدیکی این محل می‌شوند.
در حالی که شخصیت‌ها و مقامات کشورهای اسلامی بی‌تدبیری در تامین امنیت حجاج از سوی مقامات ذیربط سعودی را عامل حادثه منا عنوان کرده اند، «خالد الفالح» وزیر بهداشت عربستان، بی‌نظمی زائران خانه خدا را باعث وقوع حادثه مرگبار روز پنجشنبه در رمی جمرات در منا دانست!
پیش از این نیز به دنبال سقوط بالابر و کشته شدن شماری از زائران در حج امسال مقام‌های عربستان شرکت «بن لادن» را در این حادثه مقصر اعلام کردند.
هر چند تا کنون آمار نهایی تعداد کشته‌ها و مصدومان حادثه منا منتشر نشده اما منابع مختلف، از احتمال افزایش این آمار خبر می‌دهند البته ملک سلمان پادشاه عربستان روز پنجشنبه در پی وقوع حادثه مصیبت بار منا که در جریان آن صدها زایر بیت‌الله الحرام جان باختند، دستور داد در طرح‌های برگزاری مراسم سالانه حج، بازنگری شود.
سلمان در سخنانی که به صورت زنده از شبکه العربیه پخش می‌شد، گفت که خواستار تحقیق سریع در باره حادثه دردناک منا شده است.
حرکت کاروان بن سلمان فاجعه آفرین شد
«مجتهد» کاربر معروف اینترنتی که پشت پرده‌های آل سعود را در پایگاه خود در توئیتر فاش می‌کند، ساعاتی بعداز حادثه مصیبت بار روز پنجشنبه هنگام رمی جمرات در منا گوشه‌هایی از ناتوانی‌ها و کوتاهی‌های آل سعود در این فاجعه را فاش کرد.
روزنامه لبنانی الدیار هم در گزارشی علت این فاجعه را حرکت کاروان محمد بن سلمان بن عبدالعزیز جانشین ولی عهد و وزیر دفاع سعودی اعلام کرده است.
در پایگاه اینترنتی الدیار آمده است: مقامات سعودی تلاش می‌کنند خبر ورود کاروان رسمی جانشین ولی عهد این کشور به خیابان‌های منا و ایجاد بی‌نظمی در مسیر حجاج را انکار کنند اما واقعیت این است که فرزند شاه عربستان تصمیم می‌گیرد با یک کاروان رسمی به همراه 200 نظامی ارتش و 150 نیروی پلیس وارد منا شود.
این روزنامه لبنانی افزود: پس از این که کاروان خودرویی جانشین ولی عهد عربستان وارد جمع حجاج شد و به مرکز منا رسید، مسیر حرکت حجاج تغییر کرد زیرا کاروان همراه او برای اینکه سریعتر وارد منا و سپس از آنجا خارج شود، برخلاف جهت حرکت حجاج وارد منطقه شد.
به دنبال این اقدام کاروان فرزند شاه عربستان فشار و ازدحام زیادی ایجاد شد به طوری که بیش از یک هزار حاجی در این فشار و ازدحام گرفتار شدند.
این روزنامه لبنانی نوشت: آیا عربستان جرات دارد موضوع کاروان فرزند شاه این کشور را اعلام کند و یا همچنان این موضوع را رد و تکذیب می‌کند زیرا جانشین ولیعهد، فرزند شاه است؟ الدیار افزود: به طور قطع تحقیق به جانشین ولی عهد نخواهد رسید و هزاران حاجی، قربانی غرور و بی‌مسوولیتی سعودی‌ها شده‌اند و کسی چیزی درباره شاهزادگان سعودی نخواهد شنید و تنها این سئوال مطرح است که این کعبه، کعبه آل سعود است یا متعلق به همه مسلمانان و آیا حجاج برای زیارت آل سعود می‌آیند با کعبه شریف؟ این سئوالی است که آل سعود و همه کشورهای اسلامی که هر سال در حج شرکت می‌کنند باید به آن پاسخ گویند.
از سوی دیگر برخی منابع از احتمال وجود توطئه‌های سیاسی و رقابت‌های پشت پرده در خاندان سعودی‌ در این حادثه خبر می‌دهند. برخی گزارش‌ها حاکی است که این توطئه از سوی «محمد بن سلمان» فرزند پادشان عربستان و جانشین ولیعهد برای حذف «محمد بن نایف» وزیر کشور و ولیعهد این کشور که مدیریت حج را بر عهده دارد، طراحی شده است تا او را به جایگاه ولایتعهدی برساند.
گزارشهای دیگر، این حادثه را ناشی از توطئه‌ بندر بن سطان وزیر اطلاعات برکنار شده عربستان می‌دانند که برای ضربه زدن به هیات حاکمه جدید عربستان طراحی شده است.
واکنش کشورهای اسلامی
اما در حادثه منا علاوه بر زائران ایرانی، صدها نفر از حاجیان کشورهای مختلف هند، پاکستان، ترکیه و دیگر کشورهای اسلامی دیگر نیز جان باختندو شماری نیز مصدوم شدند که این امر واکنش شخصیت‌های اسلامی و این کشورها را در پی داشت.
سازمان همکاری اسلامی تاکنون درهمسویی با رژیم سعودی تاکنون موضعی در این باره اتخاذ نکرده است. اتحادیه اروپا نیز در بیانیه‌ای از مقصرخواندن عربستان در فاجعه منا امتناع کرد و در عوض همبستگی خود را با مسئولان سعودی اعلام کردند.
دفتر کاخ سفید هم با صدور پیامی، نسبت به کشته شدن صدها زائر مسلمان در فاجعه روز پنجشنبه در رمی جمرات ابراز تاسف نمود.
برخی از کشورهای عربی مثل امیر کویت، پادشان اردن و شیخ‌الازهر پیام‌های تسلیتی به پادشاه عربستان به دلیل فاجعه منا فرستادند.
از سوی دیگر، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر صهیونیستی نیز صبح دیروز در مورد وقوع این حادثه ابراز تاسف کرد.
اندونزی: مدیریت حج باید بهبود یابد
رئیس‌جمهوری اندونزی که فقط 2 نفر از اتباع کشورش در میان قربانیان حادثه روز عید قربان در صحرای منا بوده‌اند، در پیامی تصریح کرد: مدیریت مراسم حج باید بهبود یابد تا حوادث مشابه تکرار نشود.
«جوکو ویدودو» رئیس‌جمهوری اندونزی که در جزیره بورنئو بود، پس از رسیدن به پایتخت کشورش،فوری به حادثه دلخراش منا واکنش نشان داد.
وی که از چگونگی کشته شدن هموطنانش آگاه شده بوده، مدیریت سعودی‌ها را هم به چالش کشیده و گفت: «مدیریت حج باید بهبود یابد تا حوادث مشابه تکرار نشود.»
ترکیه: مدیریت عربستان در حج مشکل دارد
رئیس سازمان امور دیانت ترکیه درباره فاجعه منا گفت: مدیریت حج عربستان مشکل اساسی دارد و باید در سطح بین‌المللی بررسی شود.
محمد گورمز رئیس سازمان امور دیانت ترکیه ضمن ابراز تاسف از حادثه منا، خواستار برگزاری نشست بین‌المللی برای بررسی در خصوص تامین امور حجاج شد. وی در یک برنامه تلویزیونی با عنوان اینکه از سرنوشت 18 زائر ترک هنوز اطلاعی دردست نیست افزود: در حادثه‌ای که در منا رخ داده است، 18 حاجی ترک نیز وجود دارند اما تاکنون موفق نشده‌ایم آنها را پیدا کنیم.
رسانه‌های ترکیه نیز عموما اهمال کاری سعودیها را دلیل فاجعه منا دانستند.
روزنامه پرشمارگان حریت با تیتر 'اهمال و فاجعه' نوشت: یک فاجعه دیگر در جریان مراسم حج در عربستان رخ داد و در جریان رمی جمرات در عربستان بیش از یک هزار و 300 زایر برا ثر ازدحام جان خود را از دست دادند.
همچنین «صلاح‌الدین دمیرتاش رهبر حزب دمکراتیک خلق‌های ترکیه در واکنشی تند به فاجعه منا گفت: اماکن مقدس ملک پدری سعودی‌ها نیست، بلکه ارزش‌های مقدس اسلامی است.
گاردین: فاجعه منا صلاحیت سعودیها را زیر سوال برد
روزنامه انگلیسی گاردین نوشت که فاجعه منا سوالاتی جدی را درباره سازماندهی حج و سلامت حجاج و میزان صلاحیت مقامات سعودی در تضمین آن مطرح کرده است. این روزنامه با ابراز شک و تردید نسبت به رویدادهای حج تمتع امسال نوشت: آنچه در مکه روی داد پرسش‌های جدی را درباره سازماندهی و سلامت و ایمنی حجاج و میزان صلاحیت مقامات سعودی برای تضمین آن مطرح می‌کند.
این روزنامه با اشاره به حضور سالانه دو میلیون زائر بیت‌الله الحرام برای ادای مناسک حج در مکه و اینکه دور از ذهن نیست که ازدحام و شلوغی بیش از حد خود یکی از دلایل فاجعه روز گذشته در منا باشد، افزود: تاثیر این حادثه دوچندان بود زیرا با حادثه چند روز پیش سقوط جرثقیل غول پیکر در حرم مکی همزمان شد.
به گفته گاردین، ازدحام بیش از حد، تشدید ساخت و ساز، ضعف سازماندهی و پاسخ به شرایط اضطراری، همه و همه موجب شد که حادثه روز گذشته روی دهد.
روزنامه گارین به نقل از "ایان ریدر" دانشمند دین شناس نوشت: "حج از مناسک قدیمی است و در گذشته بسیاری از حجاج به علت بیماری‌ها، پیمودن مسیر طولانی و خستگی و یا راهزنان جان خود را از دست می‌دهند و همچنان نیز در حال حاضر جان حجاج به دلایل دیگر تهدید می‌شود.

روزنامه جمهوری اسلامی

---

نام سایت:پرسمان/اندیشه سیاسی