تحلیل چرایی وقوع جنگ جمل
تکرار جنگ جمل در قرن بیست و یک
بزرگترین عبرت این جنگ برای کسانی است که پیمان شکن هستند، کسانی که برای اهداف شخصی خود با رهبر و حاکم اسلامی درافتادند و صدها نفر را راهی مرگ و جهنم کردند. اگر کسی با ولی و حاکم اسلامی پیمانی ببندد نباید برای اغراض شخصی عهد شکنی کند.
بنا بر گواهی تاریخ در جمادی الاول سال 36 هجری [1] جنگی بین حق و باطل در می گیرد که یک طرف آن بازماندگان از قدرت و ریاست حضور داشتند و در طرف دیگر امیرالمومنین خلیفه منتخب مسلمین حضور داشت. جنگی که نامش برگرفته است از شتری که عایشه بر آن نشست و هزاران نفر را به سمت مرگ رهبری کرد.
جنگ جمل فقط یک حادثه تاریخی نیست، یک دانشنامه عبرت آموز زنده و گویا برای همه اعصار است. عبرت هایی برای خائنین، برای زیاده خواهان و ریاست طلب ها.
چرا جمل شکل گرفت؟
برای جنگ جمل در کتب تاریخی عواملی ذکر شده اما شاید گویاترین کلید واژه حب جاه و مقام عده ای زیاده خواه باشد. اما به حسب ظاهر می توان به دو دلیل عمده اشاره کرد.تاریخ و حوادث آن این چنین نیست که فقط یک بار اتفاق بیفتد، بلکه ممکن است در هر عصری دوباره تکرار شود و اگر نمی خواهیم برگه های تلخ تاریخ دوباره ورق بخورند، بیاییم متحد شویم و با کمک به حکومت اسلامی به اعتلا و پیشرفت دست پیدا کنیم.
1. خون خواهی عثمان
عایشه با آنکه رابطه خوبی با عثمان نداشت، بعد از به قتل رسیدن او و بیعت کردن مردم با علی علیه السلام علم خونخواهی عثمان را بلند کرد و انگشت اتهام را به سمت امیرالمومنین گرفت. در حالیکه امیرالمومنین تنها یاری کننده عثمان در روزهای آخر عمرش بود. در شرایطی که عثمان در محاصره بود امام به وی کمک می کرد و آب و غذایش را تامین می کرد.
او بعد از خلافت امیرالمومنین خطاب به مردم مکه گفت: «ای مسلمانان همانا عثمان مظلومانه کشته شد.»[2]
2. عملی نشدن رویای طلحه و زبیر برای رسیدن به قدرت
طلحه و زبیر به امید اینکه حکومت کوفه و بصره را از امیرالمومنین بگیرند با او هم پیمان شدند. [3] اما بعد از چند ماه فهمیدند که نمی توانند مقاصد دنیا طلبانه خودشان را در حکومت امام علی(علیه السلام) پیدا کنند، به همین جهت به قصد عمره از مدینه خارج شده و بعد از آن با عایشه علیه امیرالمومنین هم پیمان شدند.
درسی بزرگ از جنگ جمل
جنگ جمل گرچه واقعیتی تلخ در تاریخ است اما می شود از آن درس های بزرگی گرفت.بزرگترین عبرت این جنگ برای کسانی است که پیمان شکن هستند، کسانی که برای اهداف شخصی خود با رهبر و حاکم اسلامی درافتادند و صدها نفر را راهی مرگ و جهنم کردند. اگر کسی با ولی و حاکم اسلامی پیمانی ببندد نباید برای اغراض شخصی عهد شکنی کند.
همچنین جنگ جمل درس دیگری هم به قدرت طلب ها و عاشقان جاه و مقام می دهد. این افراد بدانند اگر این صفات زیاده خواهانه را ترک نکنند سرانجامی بد همچون طلحه و زبیر انتظار آن ها را می کشد.
جمل معلول اتحاد نداشتن مسلمان ها بود، جمل مقتل هزاران نفر به دلیل متابعت از چند نفر از سران و بزرگان قبائل بود. اگر مسلمان ها در آن برهه از تاریخ به جای متابعت از امثال طلحه و زبیر پشتیبان امیر المومنین می بودند شاید هیچگاه آن فجایع رخ نمی داد.
تاریخ و حوادث آن این چنین نیست که فقط یک بار اتفاق بیفتد، بلکه ممکن است در هر عصری دوباره تکرار شود. ممکن است اگر غفلت کنیم جنگ جملی دیگر در عصر ما و در کشور ما رخ دهد. اگر نمی خواهیم برگه های تلخ تاریخ دوباره ورق بخورند، بیاییم متحد شویم و با کمک به حکومت اسلامی به اعتلا و پیشرفت دست پیدا کنیم.
پی نوشت ها:
[1] مروج الذهب، ج ۲ ص ۳۶۰
[2] تاریخ الامم و الملوک، ج 4، ص 459
[3] تاریخ طبری، ج۴، ص۴۲۹
