درب خانه حضرت زهرا(س)

پاسخ: كسانی كه دقت كاملی در تاریخ نداشته‌اند ، مدعی شده‌اند كه منازل مدینه و مكه در زمان صدر اسلام ، اصولا درب چوبی نظیر درهای امروزی نداشت و مردم برای پوشاندن منزل از دید اغیار ، تنها از پرده استفاده می كردند. آنان پس از طرح این ادعا، نتیجه گرفته‌اند كه: بنابراین، ماجرای سوزاندن در خانه حضرت زهرا (س) و قرار دادن ایشان بین در و دیوار صحیح نیست!!
این شبهه به «دكتر سهیل زكار» نسبت داده می‌شود ؛ اگر چه مدرك مستندی درباره استناد این شبهه به وی در دست نیست. بهرحال از آنجا كه این كلام از سوی برخی دیگر نیز تكرار شده ، لازم است پاسخ داده شود.
آنچه در پی می‌آید، گوشه‌ای از مستنداتی است كه از سوی «علامه سید جعفر مرتضی عاملی» در كتاب مأساة الزهرا (ع) ــ چاپ 1997به وسیله‌ی دارالسیرة بیروت ــ تحقیق شده است :
الف ) مستنداتی درباره درب داشتن خانه های مدینه
1. «ابو فدیك» می گوید : از «محمدبن هلال» درباره مختصات اتاق و حجره عایشه پرسیدم . در ضمن پاسخ گفت: «درب آن به سوی شام بود». گفتم : «آن درب یك مصراع داشت یا دو مصراع ؟» گفت: «یك مصراع» پرسیدم : «از چه جنسی بود؟» پاسخ داد: «یا از چوب عرعر بود یا از درخت ساج» . (وفاء الوفاء ــ ج2، ص459 و 456 و 542)
توضیح: مصراع همان است كه در فارسی از آن با عنوان لنگه یا لت یاد می‌شود.
2. از «ابوموسی اشعری» نقل است كه به همراه پیامبر بود تا اینكه به بئر أدیس وارد شدند . پیامبر (ص) داخل شد و ابوموسی بیرون باقی ماند. ابوموسی می‌گوید : «كنار دربی نشستم كه جنس آن از جریب نخل بود». (صحیح مسلم ــ ج7، ص 118و صحیح بخاری ــ ج2 ــ ص 187)
3. «ابوذر» از پیامبر نقل می كند كه فرمود : «اگر كسی از كنار خانه‌ای گذشت كه درب آن بسته نبود و پرده نیز داشت و نگاهش به داخل خانه افتاد، گناهی بر او نیست ؛ بلكه مقصر، اهل آن خانه‌اند». (مسند احمد ــ ج5 ـ ص153)
4. در حدیث ازدواج حضرت علی و حضرت فاطمه ـ علیهما السلام ـ آمده است كه پیامبر (ص) به آن‌دو دستور داد كه به منزلشان وارد شوند ، سپس بر ایشان دعا كرد، آنگاه برخاست، بیرون رفت و در را با دست مباركش به روی آنان بست (ثم قام فأغلق علیهما الباب بیده). (بحار الانوار ـ ج4 ـ ص122 و 142 و مناقب خوارزمی ص243)
5. از پیامبر (ص) نقل شده است كه فرمود: «هر كس متصدی امری از امور مردم گردد سپس درش را به روی فقیر و مظلوم و صاحب حاجتی ببندد خداوند تبارك و تعالی نیز درهای رحمتش را در زمان فقر و حاجت وی به رویش خواهد بست» . ( مسند احمد ـ ج3 ـ ص 441)
6. «ابو حمید» از پیامبر (ص) نقل می‌كند كه: «او به ما امر كرد كه شب‌ها ظروف آب را در گوشه‌ای قرار دهیم و نیز دستور داد كه شب‌هنگام درها را ببندیم». (صحیح مسلم ـ ج3 ـ ص1593)
7. از «جابر» و «ابوهریره» نقل است كه پیامبر (ص) فرمود: «درب منزلت را ببند و نام خدا را جاری كن، بدرستی كه شیطان درب بسته را باز نمی‌كند». (سنن ابی داود ـ ج2 ـ ص339 و مسند احمد ـ ج3 ـ ص386 و سنن ابی ماجه ـ ج2 ـ ص1129 )
8. در حدیث اسلام آوردن «مادر ابوهریره» و دعا كردن رسول‌لله (ص) برای او ، ابوهریره می‌گوید: «... پس دوان دوان به سوی او رفتم تا به او مژده دهم كه رسول الله برایت دعا كرد . وقتی به خانه رسیدم درب منزل را بسته یافتم و صدای تكان خوردن آب در مشك و نیز صدای پای مادرم را شنیدم ... » . (مسند احمد ـ ج2 ـ ص230)
9. در حدیثی از عائشه است كه: رسول الله (ص) در شبی از شب‌ها وی را خفته پنداشت پس بآرامی كفش‌هایش را پوشید و عبایش را برداشت، سپس در را باز كرد، بیرون رفت و در را پشت سرش بست (ظن أنها رقدت فانتعل رویدأ و أخذ رداءه رویدا ثم فتح الباب رویدأ ثم خرج و أجافه رویدا). (تاریخ المدینة لابن شبة ـ ج 1 ـ ص 88 و 89 و فی هامشه عن عمدة الاخبار ـ ص 123 و 124 و راجع وفاء الوفاء ـ ج 3 ـ ص 883 عن مسلم والنسائی)
در تمامی احادیث بالا ، بستن درب با تعابیری مانند اغلاق الباب ، ردّ الباب و إجافة الباب آمده است كه همگی به معنی بسته نمودن درب است و برای پرده و نظایر آن به كار نمی‌رود .
10. در احادیث متعددی ــ از جمله 21 حدیث كه علامه جعفر مرتضی در كتاب مذكور آورده است ــ از تعابیر دق الباب ، طرق الباب ، ضرب الباب و قرع الباب استفاده شده است كه همگی به معنای در زدن هستند و درباره دری كه پرده داشته باشد به كار نمی‌روند. زیرا واضح است كه پرده ، قابلیت دق الباب ندارد ؛ از جمله :
در حدیث رفتن پیامبر به منزل «ابو الهیثم بن التیهان» آمده است : «پس درب خانه را زدیم. زنی گفت : چه كسی در می‌زند ؟ عمر پاسخ داد : این رسول الله است ...» (كنزالعمال ـ ج7 ـ ص194 )
11. در احادیث متعدد دیگری ـ از جمله 43 حدیثی كه نویسنده‌ی كتاب مأساة الزهرا (ع) آنها را مذكور داشته است ــ به تعابیری همچون الاجابة من وراء الباب یعنی پاسخ از آن سوی در ، خلف الباب یعنی پشت در ، حرك الباب یعنی حركت دادن در ، وضع الید علی الباب فدفعه یعنی « هل دادن در با دست و باز كردن آن ، فتح الباب یعنی باز كردن درب ، الباب المقفل یعنی درب قفل‌شده و كسر الباب یعنی شكستن در بر می‌خوریم كه هیچیك از این تعابیر با پرده و مانند آن سازگاری ندارد .
12. همانگونه كه در تواریخ شیعه و سنی آمده است ، اهل یثرب ( مدینة النبی) تا پیش از هجرت پیامبر اسلام (ص) گرفتار جنگ داخلی دائمی بودند و اختلافات خونین در میان آنها بیداد می‌كرد ؛ تا جایی كه معروف بود كه حتی شب‌ها نیز شمشیر و اسلحه را از خود دور نمی‌كردند (اعلام الوری ـ ص55 و بحارالانوار ـ ج19ـ ص 8 تا 10) . تا اینكه خداوند با بعثت پیامبر (ص) بر آنان منت نهاد و برادری و صلح را برایشان به ارمغان آورد . با در نظر داشتن این امر ، آیا عقلایی است مردمانی كه دائما خطر همسایه را احساس می‌كردند و در حال جنگ و جدال بودند و حتی در هنگام خواب ، نزد خود شمشیر نگه می‌داشتند ، برای خانه‌هایشان كه مال و ناموس خود را در آن حفظ می‌كردند و شب‌ها در آن می‌آرمیدند ، درب نگذارند و فقط به آویزان كردن پرده اكتفا كنند؟ خیر؛ این امر هرگز عقلانی نیست.
13. احادیث دیگری نیز وجود دارند كه ثابت می‌كنند نه تنها منازل مدینه درب داشتند بلكه آن‌ درب‌ها ، قفل و كلید نیز داشتند و كلمه مفتاح به معنای كلید بارها تكرار شده است ؛ از جمله:
از «دكین بن سعید المزنی» نقل است كه گفت: نزد پیامبر (ص) رفتیم و از او درخواست طعام كردیم. پس فرمود : «یا عمر! برو و به آنها غذا بده». فارتقی بنا الی علیة ، فأخذ المفتاح من حجزته ، ففتح ...» (سنن ابی داود ـ ج4 ـ ص361 و مسند احمد ـ ج4 ـ ص174 )
یا :
حین كلّم علی (ع) طلحة فی امر عثمان ، انصرف علی (ع) الی بیت المال ، فأمر بفتحه ، فلم یجدوا المفتاح ، فكسر الباب ، و فرق ما فیه علی الناس ، فانصرفوا من عند طلحه حتی بقی وحده ، فسر عثمان بذالك . ( تاریخ طبری ـ ج4 ـ ص431 )
14. دسته‌ی دیگری از روایات نیز وجود دارد كه بوضوح حاكی از وجود درب‌هایی با جنس چوب هستند ؛ احادیثی كه از شق الباب به معنای شكاف بین درب‌هایی كه از چوب ساخته می‌شود سخن می‌گویند. مسلم است كه پرده ، دارای شق و شكاف نیست بلكه درهایی كه از تخته یا سعف نخل ساخته می‌شدند ، ممكن بود خلل و شكافی بین آنها به وجود بیاید ؛ از جمله :
از عائشه نقل است كه: «هنگامی كه خبر شهادت جعفر بن ابی‌طالب و عبدالله بن رواحة را آوردند ؛ پیامبر بر زمین نشست و آثار حزن و اندوه در صورتش نمایان شد ، و من از شكاف در (شق الباب) او را می‌نگریستم ...» . ( كنزالعمال ـ ج15 ـ ص 732)
نیز امام صادق (ع) از امیر المؤمنین علی (ع) نقل فرموده است كه : ... روزی رسول الله در حجره یكی از زنانش نشسته بود و مدراتی (نوعی شانه از جنس چوب یا فلز) در دست داشت ، در این هنگام مردی از شكاف در (شق الباب) به داخل نگریست. پیامبر فرمود: « اگر نزدیك تو بودم با این مدراة ، چشمت را در می‌آوردم». (قرب الاسناد ـ ص18 و من لایحضره الفقیه ـ ج 4 ـ ص 74)
مستنداتی از درب خانه حضرت زهرا و علی علیهما السلام
1.قال ابن عباس: و سد ابواب المسجد غیرباب علی ... و هو طریقه لیس له طریق غیره.
ابن عباس گفت: و پیامبر دربهای خانه های رو به مسجد را به جز درب خانه امیرالمومنین صلوات الله علیه بست ... و وی (امیرالمومنین صلوات الله علیه) راهش به بیرون از خانه تنها از آن درب رو به مسجد بود و راه دیگری (برای خروج از خانه) نداشت. (احقاق الحق :-قاضی نورالله شوشتری-ج5،ص541؛ به نقل از: خصائص نسائی، ص14.(
2.قال ابن عباس: سد رسول الله ابواب المسجد غیر باب علی ... و هو طریقه لیس له طریق غیره. (احقاق الحق ،ج5،ص543؛ به نقل از: البدایه و النهایه: ابن كثیر، ج7،ص338.)
ابن عباس گفت: پیامبر دربهای (خانه های رو به ) مسجد را به جزد درب خانه امیرالمومنین صلوات الله علیه بست ... و وی (امیرالمومنین صلوات الله علیه) راهش به بیرون خانه تنها از آن درب رو به مسجد بود و راه دیگری (برای خروج از خانه) نداشت.
3.مرحوم فیض كاشانی در كتاب نوادر الاخبار می نویسد:... فاختبئت فاطمه علیه السلام و راء الباب فدفعها عمر حتی ضغطها بین الباب و الحائط.
پس حضرت زهرا سلام الله علیها پشت درب پنهان شد، سپس عمر او را به شدت كنار زد تا به حدی كه او را بین درب و دیوار فشرد. (فیض كاشانی: نوادر الاخبار، ص 183)
4.قسطلانی و ابن نجار از علمای بزرگ اهل سنت می نویسند: ...و ما عمل علی بن ابی طالب مصراعی داره الا بالمسمار. (المواهب اللدنیه، قسطلانی، ج 3 ص 409 ؛الدره الثمنیه، ابن نجار، ص 205(.
... و علی بن ابی طالب دو لنگه درب خانه خویش را جز با استفاده از مسمار (میخ) نساخت ... .
یعنی درب خانه حضرت علی یك درب بوده كه از دو قسمت تشكیل شده و با میخ درست شده بوده است.

---

منبع: پرسمان دانشجویی