لیلة المبیت چیست؟

خلاصه آن واقعه از این قرار است كه در سال سیزدهم بعثت سران قریش در یك شوراى عمومى تصمیم گرفتند كه نداى توحید را با زندانى كردن پیامبر یا كشتن و یا تبعید او خاموش سازند، چنان‏كه قرآن كریم مى‏ فرماید:
«وَ إذ یَمكُرُ بِكَ الذیِنَ كَفَرُوا لِیُثبِتوكَ اَوْ یَقتُلوكَ أَو یُخْرِجُوكَ وَ یَمكُروُنَ وَ یَمكُرُ اللَّهَ وَ اللَّهُ خَیرُ المَاكِرینَ»؛ سوره انفال، آیه 30، ر.ك: تفسیر قرطبى، ج 7، ص 397، (داراحیاءالتراث العربى، بیروت). به خاطر بیاور هنگامى را كه كافران نقشه مى‏ كشیدند كه تو را به زندان بیفكنند یا به قتل برسانند و یا از مكه خارج سازند. آنها چاره مى‏اندیشیدند و نقشه مى‏كشیدند، و خداوند هم تدبیر مى‏كرد؛ و خدا بهترین چاره جویان و تدبیركنندگان است. سرانجام سران قریش تصمیم گرفتند كه از هر قبیله، فردى انتخاب شود تا افراد منتخب در نیمه شب یك باره بر خانه حضرت هجوم برده، او را قطعه قطعه كنند. بدین طریق هم از تبلیغات او آسوده شوند و هم خون او در میان قبایل عرب پخش شود تا خاندان هاشم نتوانند با آنها به مبارزه برخیزند. فرشته وحى، پیامبر را از نقشه شوم مشركان آگاه ساخت و به آن حضرت دستور داد تا از مكه به عزم مدینه خارج شود. پیامبر اكرم(ص) حضرت على(ع) را از این نقشه آگاه كرد و به او فرمود: «امشب در خوابگاه من بخواب و رواندازِ سبزِ مرا به خود بپیچ تا آنان تصور كنند كه من هنوز در خانه و در بستر آرمیده‏ام و مرا تعقیب نكند». آن گاه پیامبر مخفیانه به سمت غار ثور حركت كرد و از خداوند درخواست نمود تا دشمن را از دست‏یابى به او گمراه كند و آنان نتوانند او را پیدا كنند.... .ر.ك: فروغ ولایت، استاد جعفر سبحانى، ص 45-57، بخش دوم از فصل سوم، مؤسسه امام صادق، 1374ش.

در روایات شیعه و اهل سنت آمده است كه على(ع) این كار را انجام داد و خداوند به خاطر این كار به فرشتگان مباهات نمود و موقعى كه پیامبر به سوى مدینه در حركت بود، این آیه را در شأن حضرت على(ع) نازل فرمود: «وَ مِنَ النّاسِ مَن یشرى نَفسَهُ ابتِغاءَ مَرضاتِ اللَّه و اللَّهُ رَئوف بالعباد»؛ ر.ك: احیاءالعلوم، الغزالى، ج 3، ص 378، (دارالهادى بیروت)؛ تذكرة الخواص، ابن الجوزى، ص 35، (مكتبة النینوى الحدیثه، تهران)؛ شواهد التنزیل، الحاكم الحسكانى، ج 1، ص 123، ش 4، (مجمع احیاء الثقافة اسلامیه)؛ الغدیر، علامه امینى، ج 2، ص 49 - 47، (دارالكتاب العربى، بیروت، 1398 ه ق). بعضى از مردم - با ایمان همچون على(ع) به هنگام خفتن در جایگاه پیامبر - جان خود را به خاطر خشنودى خدا مى‏ فروشند، و خداوند نسبت به بندگان مهربان است. از این رخداد بى‏نظیر مى‏توان به نتایج ذیل پى برد: درجه ایثار فوق العاده امام على(ع)؛ تبعیت محض ایشان نسبت به فرمان الهى و نبوى(ص)؛ عشق و علاقه غیر قابل توصیف آن بزرگوار نسبت به رهبر و مقتداى خود؛ و این نكته كه در مواقعى كه اصل و اساس اسلام در خطر قرار مى‏گیرد مى‏باید بهترین شخصیت‏ها، حتى وجود مقدس على بن ابى‏طالب(ع) فدا گردد. نظیر آن را در ماجراى شهادت امام حسین(ع) براى حفظ اسلام مى ‏توان دید.