«طىّ الارض»

 درباره «طىّ الارض» و تحلیل عقلانى آن از سوى دانشمندان، نظریات گوناگونى ارائه شده است. یكى از آن نظریه‏ها، نظریه اعدام و ایجاد است كه از ناحیه محى‏الدین بن عربى ابراز شده و بزرگانى نیز آن را پذیرفته‏اند.
طبق این نظریه، شخص خود را در مكان مبدأ «اعدام» و در مكان دلخواه «ایجاد» مى‏كند. اصل این معنا مبتنى بر حركت جوهرى فلسفى یا مسأله تجدّد امثال عرفانى است. بر اساس «تجدّد امثال» تمام موجودات- اعم از مادى و غیرمادى- و بر اساس حركت جوهرى فقط موجودات مادى، بر خلاف ظاهر ثابت و آرامشان، هر لحظه معدوم گشته و در لحظه بعدى با فیض جدید موجود مى‏شوند. به دیگر عبارت موجودات دم به دم فیض وجود را از مبدأ هستى، دریافت كرده و بدین وسیله استمرار و بقاى خویش را تأمین مى‏كنند، به نحوى كه اگر براى یك لحظه فیض وجود از آنها دریغ گردد و این امدادهاى پى در پى به آنها نرسد، همگى در حالت عدم، باقى خواهند ماند.
جهت وضوح مطلب، توجه به روشنایى به ظاهر مستمر ولى سیّال لامپ برق مفید بلكه لازم است. در این مثال لامپ برق، هر لحظه با دریافت انرژى جدید از مبدأ اصلى روشن مى‏شود و اگر براى یك آن، جریان برق قطع گردد و نیروى جدید نرسد، لامپ خاموش مى‏شود و فضا در تاریكى فرو مى‏رود.
به تعبیر بهتر لامپ برق هر لحظه و هر آن- به اقتضاى تاریكى ذاتى خود- خاموش گشته و در آن و لحظه بعدى، با دریافت انرژى جدید روشن مى‏شود.
و بدین ترتیب روشنایى به ظاهر مستمرّ آن ادامه مى‏یابد؛ ولى چونكه این خاموش شدن سریع صورت مى‏گیرد، ما آن را احساس نمى‏كنیم؛ بلكه روشنایى لامپ را یك روشنایى ثابت تلقى مى‏نماییم.
موجودات عالم نیز همین گونه‏اند؛ در هر لحظه معدوم مى‏شوند و در لحظه بعد، با فیض جدید موجود مى‏شوند ولى از آنرو كه این موجود و معدوم شدن، سریع محقق مى‏شود آن را احساس نمى‏كنیم بلكه وجود اشیا را یك وجود ثابت و مستمر مى‏بینیم.
حال انسانى كه بر «طىّ الارض» قدرت دارد، در حقیقت ظرف «ایجاد» خود را از ظرف «اعدام» خویش جدا مى‏سازد و در یك آن، خود را از نقطه‏اى به نقطه مورد نظر- بدون آنكه در دیگر موجودات تحوّلى رخ دهد و ملاك‏هاى مكانى و زمانى آنها تغییر كند- منتقل مى‏سازد. این انسان‏
اگر «طىّ الارض» هم نمى‏كرد هر آن و هر لحظه اعدام و ایجاد مى‏شد.
وقتى هم كه چنین مى‏كند، باز هم اعدام و ایجاد مى‏شود؛ لكن با این تفاوت كه ظرف ایجادش با ظرف اعدامش فرق مى‏كند. پیش‏تر در همان مكان كه «اعدام» مى‏شد، ایجاد مى‏گشت؛ ولى حالا كه طى الارض كرده، در مكان مبدأ «اعدام» و در مكان دیگرى «ایجاد» مى‏شود.

---

منبع : پرسمان/معارف