بندگی ، ثمره دین

 خداوند متعال می فرماید:« فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّینِ حَنیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتی‏ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِكَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُون‏. ــــــ پس روى خود را متوجّه دین خالص پروردگار كن! این فطرتى است كه خداوند،انسانها را بر آن آفریده؛ دگرگونى در آفرینش الهى نیست؛ این است دین استوار؛ ولى اكثر مردم نمى‏دانند. » (الروم:30)
خداوند متعال در این آیه ی شریفه می فرماید: وجه وجود و صورت باطن خود را به طرف دین خالص و حقیقی خداوند متعال کرده در مسیر آن گام بردار! دین خالصی که عین فطرت آدمی است ؛ همان فطرتی که انسان بر اساس آن آفریده شده است. امّا منظور از فطرت ــ نه آگاهی یا گرایش فطری ــ در اصطلاح قرآن کریم ، همان نحوه ی خلقت انسان و چگونگی ساختار وجودی اوست. بنا بر این ، دین چیزی نیست جز نقشه ی وجود انسان بالفعل و تمام عیار ؛ انسانی که تمام استعدادهای الهی او به فعلیّت رسیده و شکوفا شده است. به عبارت دیگر دین آن چیزی است که اگر مجسّم شود به صورت انسانی تمام عیار خواهد بود ؛ همانگونه که نقشه ی یک ساختمان وقتی در عالم خارج ظهور می یابد به صورت ساختمان در می آید. بنا بر این ، همانگونه که از روی یک نقشه ی ساختمان ، هزاران ساختمان شبیه به هم می توان ساخت ، دین نیز اگر توسّط انسانهای متعدد ، تماماً به کار بسته شود به تعداد آن نفرات ، انسان کامل تحقّق خواهد یافت. لذا گفته می شود اهل بیت (ع) تجسّم کامل دین و قرآن هستند ؛ چون دین را با تمام ابعادش در وجودشان پیاده نموده اند. پس انسان ، در ابتدا موجودی است با فطرت الهی شکوفا نشده ، که باید از طریق عمل به دین حقیقی شکوفا شود ؛ و آنگاه که در سایه ی عمل به دین ، تمام فطرت او شکوفا گشت ، انسان و فطرت و دین یک حقیقت خواهند بود. انسان در ابتدا همانند دانه ی سیبی است که ظاهراً شباهتی به درخت سیب ندارد ولی بالقوّه تمام خصوصیّات درخت سیب در او موجود است ، آنگاه همانگونه که دانه ی سیب در شرائط ویژه ای شروع به شکوفا شدن می کند ، انسان و فطرت الهی او نیز در متن دین الهی به خودشکوفایی می رسد و مرحله به مرحله رشد می یابد تا در نهایت به انسان بالفعل و حقیقی تبدیل گردد. لذا خداوند متعال می فرماید: « وَ اللَّهُ أَنْبَتَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ نَباتاً . ــــــ و خداوند شما را همچون گیاهى از زمین رویانید.» (نوح:17) و در وصف حضرت مریم (س) فرمود: « فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً . ــــــ پس خدا او (مریم) را به بهترین وجهی قبول کرد و او را رویانید به صورت روییدنی نیکویی. » (آل‏عمران: 37) همچنین فرمود:« مَثَلُ الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فی‏ كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَ اللَّهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ . ــــــ مثل كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مى‏كنند، مثل بذرى است كه هفت خوشه برویاند؛ كه در هر خوشه، یكصد دانه باشد؛ و خداوند براى هر كس بخواهد ، افزون مى‏كند؛ و خدا وسعت دهنده و داناست.» (البقرة:261) در این آیه ی شریفه فرمود: هر کس برای خدا و طبق دین او انفاق نماید ، خود آن شخص را ــ نه انفاق او را ــ حدّاقلّ هفت صد برابر رشد و تکامل می دهیم. پس نتیجه ی عمل به دین حقیقی چیزی نیست جز شکوفا شدن تمام استعدادهای فطری انسان ؛ که نتیجه ی آن نیز پدید آمدن انسان حقیقی و بالفعل است.
امّا انسان بالفعل کیست؟ در منظر قرآن کریم ، انسان تمام عیار و بالفعل آن موجودی است که از خود هیچ نداشته تمام وجودش فقط و فقط خدا را نشان دهد که از چنین موجودی در فرهنگ قرآن کریم ، تعبیر به عبد و خلیفة الله می شود. چون عبد آن کسی است که نه تنها از خود هیچ ندارد و خود را صاحب هیچ چیز نمی داند بلکه حتّی وجود خود را هم مِلک اربابش می بیند ؛ و خلیفه و جانشین آن کسی است که هر چه می کند از جانب دیگری است نه از جانب خودش . لذا عبد و خلیفه ی خدا جز به فرمان خدا عمل نمی کند ، جز دستور او را محترم نمی شمارد ، جز برای او مالکیّتی قائل نیست ، جز از او بیم ندارد ، جز او را صاحب اثر نمی داند و ... ؛ و این یعنی تسلیم محض بودن که حقیقت دین است ؛ « إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ. ــــــ دین در نزد خدا، اسلام (تسلیم بودن) است.» ‏

---

منبع : پرسمان/معارف