احترام به مهمان

یكی از رفتارهای اجتماعی، دید و بازدید از خویشاوندان، همسایگان و به‌طوركلی افراد دیگر جامعه است. این سر زدن و اطلاع از احوال همدیگر در اصطلاح شرع «صلة رحم» نام دارد. راه‌های مختلفی برای اجرای این رفتار اجتماعی و صلة رحم كه رایج‌ترین آنها مهمانی دادن و دعوت كردن از دوستان و آشنایان است. مهمان‌نوازی و پذیرایی خوب و شایسته از مهمانان یكی از خصایل نیكو و ارزشمند دین اسلام شمرده می‌شود. اسلام پیروانش را به مهمانی دادن دعوت كرده و پاداش‌های‌ بزرگ و ارزنده‌ای برای مهمان‌نوازی تعیین كرده است. پیامبر اكرم(ص) ورود مهمان به خانه را هدیه‌ای الهی می‌دانست و می‌فرمود:
إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَیْراً أَهْدَى لَهُمْ هَدِیَّةً قَالُوا وَ مَا تِلْكَ الْهَدِیَّةُ قَالَ الضَّیْفُ یَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ یَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَیْتِ»؛ هرگاه خداوند بخواهد خیر و خوبی به جمعیتی برساند، هدیه‌ای به سوی آنان می‌فرستد. سؤال شد منظور از هدیه چیست؟ فرمودند آن هدیه، مهمان است كه با روزی خود وارد می‌شود و هنگام رفتن، گناهان آن خانواده را به همراه می‌برد! (نوری، 1407ق، ج 16، ص 258).
یكی از علاقه‌های امیرمؤمنان(ع) در دنیا پذیرایی از مهمان بوده است: «حُبِّبَ إِلَیَّ مِنْ دُنْیَاكُمْ ثَلَاثٌ إِطْعَامُ الضَّیْفِ وَ الصَّوْمُ بِالصَّیْفِ وَ الضَّرْبُ بِالسَّیْفِ»؛ از دنیای شما سه چیز محبوب من است: اطعام مهمان، روزه در تابستان، شمشیر زدن [در راه خدا]
معمولاً مردان بزرگ را رسم است كه در لحظات آخر زندگی خود، امور مهم‌تر را سفارش می‌كنند. امام زین‌العابدین و امام محمدباقر(ع) یكی از توصیه‌های حضرت علی(ع) در لحظات پایانی عمر شریفشان را اكرام مهمان نقل می‌كنند: «خدا را خدا را در مورد مهمان، او را راهی نكنید مگر با احترام و راضی، این وصیت [من] به شما است»
مهمان‌نوازی و دوست داشتن مهمان چنان جایگاه و منزلتی دارد كه امیرمؤمنان(ع) فرموده‌اند:
مؤمنی نیست كه مهمان را دوست داشته باشد، مگر اینكه در روز قیامت، از قبر خود درحالی خارج ‌شود كه صورتش چون ماه شب چهارده، نورانی است؛ جماعت به او نگاه می‌كنند و می‌گویند: او كیست؟ آیا پیامبری مرسل است؟ فرشته‌ای می‌گوید: او مؤمنی است كه مهمان را دوست می‌داشت و اكرامش می‌كرد و راه او غیر از بهشت نیست
امام صادق(ع) پاداش اطعام مؤمن را برای انسان‌ها بی‌شمار بیان كرده‌اند: «هركس مؤمنی را طعام دهد تا سیر شود، هیچ‌كس از مخلوقات خداوند نمی‌داند چه مقدار پاداش در آخرت دارد، نه ملك مقربی و نه نبی مرسلی، به‌جز خداوند، پروردگار عالمین» (كلینی، 1388، ج 2، ص 201).
پیامبر اكرم(ص) ‌نیز دربارة ثواب اطعام مهمان و به‌طوركلی اطعام مسلمان، می‌فرمایند: «هركس سه نفر مسلمان را طعام دهد، خداوند او را [از طعام‌های] سه بهشت در ملكوت سماوات: جنت فردوس، جنت عدن و جنت طوبی طعام دهد و از [میوه] درختی در بهشت عدن كه خداوند خود به دستش آن را كاشته است، به او دهد»
امام حسن عسگری علیه السلام می فرمود: والاترین و ارزشمندترین شخص نزد خداوند كسی است كه بیشتر از دیگران به حقوق برادران دینی اش آشنا و بیشتر از همه مراقب رعایت حال آنها باشد. هر كس در دنیا در برابر برادرانش فروتن باشد، در پیشگاه خداوند از صدیقین و از شیعیان حقیقی علی بن ابی طالب است.
روزی دو برادر ایمانی ( پدر و پسری ) به خانه حضرت علی علیه السلام وارد شدند، امام به آنها احترام گذاشت و در بالای مجلس جایشان داد و آن گاه پیش روی آنان نشست و دستور فرمود: غذا را بیاورند. قنبر (خدمتگزار حضرت علی علیه السلام) طشت و اِبریق (وسیله ای برای ریختن آب بروی دست است) و حوله ای آورد .
همین كه خواست آب روی دست پدر بریزد؛ امام برخاست و ابریق را گرفت، آن مرد خود را به خاك افكند و گفت: « ای امیرمؤمنان، خداوند من را در این حال نبیند كه آب بر روی دستم می ریزی! »
حضرت فرمود: « بنشین و دستت را بشوی. زیرا برادر دینی تو هیچ امتیازی بر تو ندارد و می خواهد به تو خدمت كند و با این خدمت، ده برابر پاداش در بهشت می طلبد. تو را به خدا قسم، همان گونه كه اگر قنبر آب بروی دستت می ریخت، آسوده خاطر بودی اكنون نیز آرام و آسوده باش تا روی دستت آب بریزم. »
امام پس از شستن دست آن مرد، ابریق را به فرزندش محمد بن حنفیه داد و فرمود: « پسرم اگر پسر این مرد به تنهایی به منزل من آمده بود، خود بر دستش آب می ریختم، اما خداوند متعال نمی خواهد كه وقتی پدر و پسر در مكانی حاضرند، میان آن دو یكسان برخورد شود.
من كه پدر تو بودم بر دست پدر او آب ریختم، تو نیز كه پسرم هستی بر دست پسر او آب بریز! » در این هنگام محمد بن حنفیه برخواست و بر دست پسر آب ریخت.
امام حسن عسگری علیه السلام پس از نقل داستان فرمود: هر كس پیرو علی باشد حتی در اینگونه موارد نیز از او پیروی می كند.