انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به رهبری در مجلس خبرگان

در جلسه گفته شد به قراری كه پزشكان می‌گویند امیدی به بهبود و سلامت امام نیست، باید برای آینده تصمیم بگیریم. باید خبرگان را برای تشكیل اجلاسیه دعوت كنیم و چون قرار است ارتحال امام تا تعیین رهبری اعلام نشود، باید خبرگان را به‌وسیله‌ تلفن دعوت كنیم. چند نفر مأمور شدند شبانه خبرگان را دعوت كنند. در آن جلسه درباره­ افرادی كه صلاحیت رهبری دارند نیز بحث و گفتگو شد. تقریباً همه‌ حاضران به شورایی نظر داشتند و انتخاب فردی را غیرممكن می‏‌پنداشتند. من گفتم در كمیسیون ولایت فقیه، شورایی حذف شده است، و امام نیز این نظر را تأیید كردند. بنابراین ناچاریم فرد مناسبی را پیدا كنیم، آقای خامنه‌‏ای گفت: «چنین فردی را سراغ دارید؟» گفتم: «داریم». نام یكی از مدرسین و اساتید درس خارج را ذكر كردم كه مورد قبول واقع نشد، عرض كردم خودتان. در اینجا هم با بی‌اعتنایی مواجه شدم. ناگفته نماند، فردی كه من او را به عنوان كاندیدای رهبری فردی معرفی كردم بعداً به یكی از مناصب مهم برگزیده شد و در طول ایام فهمیدم كه من در آن زمان اشتباه كرده بودم.

مسئله مرجعیت در شرایط رهبری و نامه امام خمینی

با توجه به اینكه قانون ‏اساسی جدید هنوز به تصویب نرسیده بود خبرگان وظیفه داشتند برطبق قانون ‏اساسی سابق كار كنند. در اصل یكصدوهفتم قانون ‏اساسی چنین آمده بود: « هرگاه یكی از فقهای مذكور در اصل پنجم این قانون از طرف اكثریت قاطع مردم به مرجعیت و رهبری شناخته شده و پذیرفته شده باشد، همان‌گونه كه در مورد مرجع عالی‌قدر تقلید و رهبر انقلاب آیت‌الله‌العظمی امام خمینی چنین شده است، این رهبر، ولایت امر و همه‌ مسئولیت‏‌های ناشی از آن را بر عهده دارد، در غیر این صورت خبرگان منتخب مردم در‌باره‌ همه‌ كسانی كه صلاحیت مرجعیت و رهبری دارند بررسی و مشورت می‌كنند، هرگاه یك مرجع را دارای برجستگی خاص برای رهبری بیابند او را به عنوان رهبر به مردم معرفی می‏‌نمایند وگرنه سه یا پنج مرجع واجد شرایط رهبری را به‌ عنوان اعضای شورای رهبری تعیین و به مردم معرفی می‌كنند.»

آخرین جلسه آیت‌الله امینی با امام خمینی درباره شرایط رهبری

بعد از آن گفتم من و بعضی دوستان در كمیسیون ولایت فقیه مانند شما عقیده داشتیم كه مرجعیت بالفعل تقلید بودن برای رهبری یك مزیت بزرگ است و نباید از آن غفلت كنیم. به همین جهت سعی‌كردیم مرجعیت را به‌عنوان یك مرجح، نه شرط حتمی در قانون بیاوریم. ولی چون امام دستور داده بود شرط مرجعیت حذف شود، تصمیم گرفتیم در این رابطه با امام مشورت كنیم. عرض كردیم ما در كمیسیون ولایت‌فقیه قصد داریم مرجعیت تقلید بودن را برای رهبری به عنوان یك مرجح و اولویت، نه شرط حتمی، ذكر كنیم؛ اجازه می‌فرمایید؟ امام پس از تأمل كوتاهی فرمود: « نه، صلاح نیست، مشكل پیدا می‏‌كنید». امام به عنوان یك كارشناس باتجربه در فقه فرمودند و اصرار می‌كردند كه مرجع تقلید بودن از شرایط رهبری نیست، آن را در قانون نیاورید.

ادله موافقان و مخالفان فردی یا شورایی بودن رهبری

بعد از شروع جلسه باز چند نفر از آقایان به‌طور تفصیل صحبت كردند. حاصل سخن آنان دو چیز بود:
ـ با توجه به اوضاع و شرایط موجود باید هر چه زودتر در تعیین رهبری تصمیم بگیریم.
ـ با توجه به اینكه در این زمان فقیه جامع ‌الشرایط ممتازی سراغ نداریم فعلاً باید از انتخاب یك فرد صرف‌نظر كنیم و به انتخاب شورای رهبری بپردازیم.

طرفداران رهبری فردی به وجوهی تمسك كردند كه خلاصه‌‏اش این‌هاست:
ـ ادله‌ ولایت‌فقیه ظهور دارد در ولایت فرد، در شورایی ولایت از كیست؟ برای اثبات ولایت شورایی چه دلیلی داریم. چنین ولایتی در احادیث و فقه اسلام سابقه ندارد.
ـ نهادهای شورایی مانند شورای عالی قضایی و شورای اداره‌ صدا و سیما در عمل موفق نبودند و امتحان خوبی پس ندادند و به همین جهت در بازنگری قانون ‏اساسی حذف خواهند شد. رهبری شورایی نیز همین‌گونه خواهد شد، ما در این رابطه تجربه نداشتیم تا زیان‌هایش را درك كنیم.
ـ مردم ما به رهبری فردی مأنوس هستند و بدان احترام می‏‌گذارند، بر عكس رهبری شورایی امری است غیرمأنوس و در عمل با مشكل مواجه خواهد شد.
ـ رهبری فردی در تصمیم‌گیری‌های مهم و حساس و در حل مشكلات و بحران‏‌ها بهتر می‏‌تواند با قاطعیت عمل كند.

طرفداران شورای رهبری نیز برای توجیه عقیده‌ خود به مطالبی اشاره می‌كردند، كه خلاصه‌‏اش این‌هاست:
ـ ما در زمان حاضر در بین فقها كسی را نداریم كه واجد همه‌ شرایط رهبری و در حد امام‌خمینی و حتی دو سه درجه پایین‌‏تر باشد و مردم در تعیین جایگزین او چنین انتظاری را دارند. 
ـ یكی از امتیازات شورای رهبری این است كه اگر یكی از آنان در یكی از شرایط رهبری كمبود داشت، به‌وسیله‌ دیگر افراد جبران می‏‌شود.

پیشنهادات آیت‌الله امینی به آیت‌الله خامنه‌ای

بعد از قطعیت انتخاب آقای خامنه‏‌ای به‌عنوان رهبر جمهوری اسلامی ایران من دو پیشنهاد كوتاه خدمت ایشان عرض كردم:
پیشنهاد اول: اكنون كه بحمدالله به رهبری انتخاب شدید لازم است با علماء و مراجع مانند حضرت آیت‌الله گلپایگانی در مسائل مهم تفاهم و نظر آنان را جلب كنید.
پیشنهاد دوم: عده‌‏ای از فضلاء و مجتهدین اهل نظر را دعوت كنید و یك جلسه‌ شورای فقهی تشكیل دهید، آنان چون برای مطالعه و تحقیق فرصت بیشتری دارند می‏‌توانند در مسائل فقهی مورد ابتلا به شما كمك كنند. آقای جنتی و آقای هاشمی نیز پیشنهاد كردند كه ایشان در تصمیم‏ گیری‏‌های مهم با مجمع تشخیص مصلحت مشورت كنند.

---

منبع: مرکز اسناد انقلاب اسلامی