روز معلم و سیره پیامبر (ص)

روز معلم و سیره پیامبر (ص)

معلم از سیره ی پیامبر اعظم می آموزد كه نوجوانی و جوانی زبان خاصی دارد زبان آن ها زبان مهر و محبت و شوق و شخصیت دادن است.

پیامبر و عمل به گفتار 

رسول خدا(ص) با این كه از برترین پیامبران اولوالعزم بود و عصمت و طهارتش بی نظیر بود، با این حال وقتی مادری نزدش آمده و تقاضا می كند كه فرزندش را از خوردن رطب باز دارد، حضرتش این كار را به روز دیگر موكول می كند، چون قبلاً رطب میل كرده بودند.
پیشوایان دینی فرموده اند كه: (( كونوا دعاة الناس الینا بغیر السنتكم.)) مفهوم حدیث این است كه انسان ها را با رفتارتان به خوبی ها دعوت كنید. معلم از این سیره پیامبر می آموزد كه یكی از اساسی ترین شرایط معلمی مطابقت گفتار و كردار است.

پیامبر و نحوه ارتباط معلم و شاگرد 

اسلام با عالی ترین برنامه های خود كوشیده، انسانی ترین رابطه را بین معلم و شاگرد به وجود آورد، رسول خدا (ص) نمونه ی عینی این نوع رابطه فرمودند: (( لینوا لمن تعلمون و لمن تتعلمون منه)). یعنی: به شاگردانی كه درس می دهید و از معلمانی كه درس می آموزید با هر دو به نرمی و ملایمت رفتار كنید.
سیره ی عملی رسول خدا(ص) این درس را به ما می دهد كه معلمی و شاگردی هر دو بر نرمش و خضوع استوار است.

پیامبر و وفای به عهد و پیمان 

رسول خدا(ص) درباره ی وفای به عهد و پیمان می فرماید: (( من كان یومن بالله و الیوم الآخر فلیف اذا وعد)). یعنی: هر كه به خدا و روز رستاخیز ایمان دارد باید پایبند قول و قرارش باشد.
در شرح حال رسول خدا(ص) كه نمونه ی عملی وفای به عهد و پیمان هستند در تفسیر المیزان علامه طباطبایی نقل می كند كه رسول خدا(ص) به یكی از یارانش در مكه قول داد كه تا او نیاید در انتظارش باشد، آن مرد پس از جدا شدن از رسول خدا موضوع تعهد و قول با رسول خدا را فراموش كرده به كارهای شخصی خود پرداخت. رسول خدا سه روز تمام درآن جا در انتظارش بود تا گروهی از این جریان اطلاع پیدا كرده آن مرد را از این جریان آگاه ساختند آن مرد نزد رسول خدا شتافته با كمال شرمندگی عذرخواهی كرد.
بنا براین از سیره ی عملی رسول خدا(ص) می آموزیم كه یكی از اصول اخلاقی وفای به قول و عهد است. و ما معلمان در امر تربیت این نكته را باید در نظر داشته باشیم كه قول و قرار هر انسانی محترم است و درامر تربیت، وفای به عهد و پیمان بسیار مهم است و تأثیر مثبت دارد.

پیامبر و حفظ شخصیت 

رسول خدا(ص) می فرمود: (( اكرمو اولادكم)) یعنی برای فرزندان خود شخصیت قائل شوید.
یكی از خصلت های پیامبر گرامی(ص) این بود كه عذرخواهان را می پذیرفت و با این كار به بدكاران شخصیت داده، راه خوب شدن را برای آنان آماده می ساخت.
یكی از اصول اساسی تربیت حفظ حیثیت و شخصیت از طرف مربی است. در همه ی ابعاد تربیتی این اصل باید محفوظ بماند. رسول گرامی اسلام با همین شخصیت دادن توانستند از مردم متعصب و جاهل آن زمان، انسان های وارسته بسازند. پس فراموش نكنیم كه با حفظ شخصیت، بهتر می توانیم دگرگونی در متعلمین ایجاد نماییم.

پیامبر و دقت نظر 

پیامبر گرامی اسلام وقتی آیه ی (( إن فی خلق السموات و الارض)) نازل شد فرمود: وای بر آن كه این آیات را بخواند و بدون دقت و تدبر از كنارش بگذرد.
سیره ی عملی پیامبر اسلام دقت نظر است و تربیت انسان ها دراین راستا.
عبادات اسلامی روح دقت را در انسان ها پرورش می دهند. اسلام می كوشد از لابلای مطالعه و امعان نظر اوج گرفته به هستی مطلق و جهان آخرین دست یابند و این وقتی امكان پذیر است كه انسان از قشرها و سطوح گذشته به اعماق اعمال عبادی رسیده به عرفان و خداشناسی دست یابد. معلمان نیز باید تلاش كنند شاگردان را به تدریج با روحیه دقت نظر آشنا سازند. یكی از طرقی كه شاگردان را دقیق بار می آورد دقت و امعان نظر خود معلم است.

پیامبر و تسخیر دل ها 

خداوند رمز پیروزی و موفقیت آیین رسولش را در پرتو مكارم اخلاق او دانسته و درسوره آل عمران آیه ی 159 می فرماید: ((فبما رحمة من الله لنت لهم و لو كنت فظا غلیظ القلب لا نفضوا من حولك)) یعنی: به لطف الهی با نرمی و ملایمت با آنان رفتار نمودی و اگر تو تند و خشن بودی هر آینه از دور تو پراكنده می شدند.
با مطالعه در آیات قرآن به خوبی مشهود می گردد كه اصولا راهنمایی و ارشاد انسان ها و نفوذ در دل ها جز با نرمی و ملایمت امكان پذیر نیست و این راه و روش درهمه ادیان الهی حكمفرماست.
بنابراین اگر بخواهیم معلم نمونه ای بوده و در دل شاگردان نفوذ كرده باشیم باید از سیره ی عملی پیامبر اكرم(ص) درس گرفته و بكوشیم رفتارمان انسانی باشد و با كمال مهر و محبت با آنان رفتار كنیم، لغرش ها و اشتباهات آنان را در گذشته نادیده بگیریم و فراموش نكنیم كه هدف اساسی رسول خدا (ص) از آن همه تلاش و كوشش ها، زنده نگه داشتن مكارم اخلاق و خصلت ها ی انسانی بوده است.

پیامبر و روزنه های امید 

یكی از گناهان بزرگ این است كه روزنه های امید را به روی مردم مسدود كنیم و آنان را از حركت و پویایی باز بداریم. رسول گرامی اسلام(ص) كه مظهر امید است و روزنه های امید را به روی همه باز می كند می فرماید: ((الناس معادن كمعادن الذهب و الفضه)). یعنی، انسان ها همه همانند معادن طلا و نقره هستند یكی ارزش بیشتری دارد، دیگری كم تر، اما چنین نیست كه همه ی ارزش ها را فاقد باشد.
هنر معلمی این است كه نیروهای سرشار افراد را كه به طور عاطل و باطل مانده استخراج نموده، نیروهای بالقوه آنان را به فعلیت برسانیم. سیره ی عملی پیامبر نیز همین بود.

پیامبر و تقسیم محبت بین همه 

امام جعفر صادق(ص) می فرماید: (( كان رسول الله (ص) یقسم لحظاته بین اصحابه فینظر الی ذا وینظر الی ذا بالسویه.))
یعنی، رسول خدا برای رعایت اصل عدالت و عدم تبعیض نگاه ها و توجه های خود را میان یارانش تقسیم می كرد، گاه به این طرف و گاه به آن طرف نگاه می كرد.

پیامبر و عدم تبعیض 

رسول خدا وقتی وارد مدینه شدند اعلام کرد هر جا شتر بار انداز کرد همان جا می مانم و در خانه ی یكی از افراد فقیر مدینه به نام ابوایوب سكنی گزیدند، چه در غیر این صورت به هر خانه ای كه قدم می گذاشتند سخن از تبعیض به میان می آمد، به خصوص اگر صاحب آن از ثروتمندان مدینه بود. ولی رسول خدا(ص) با این كارشان ثابت كردند كه نباید بین افراد تبعیض قائل شد.
از سیره ی عملی رسول خدا(ص) می آموزیم كه در امر تربیت از تبعیض باید پرهیز كرد زیرا یكی از كارهای خطرناك، تبعیض میان شاگردان است و عامل اصلی و انگیزه ی واقعی تحریك شدن در تبعیضات احساس بی محبتی است. و به نظر من بهترین معلم كسی است كه هر شاگردی خیال كند معلم او را از همه بیش تر دوست داشته و مورد توجه اش است.

پیامبر و تشویق

هیچ موجودی به اندازه ی انسان ظریف نیست این موجود لطیف راه های نفوذ پذیری دارد، اگر از راهش وارد شوند به تسخیر در آمده، عالی ترین تجلیات فكری و هنری و ذوقی و معنوی را از خود بروز خواهد داد. شاید عالی ترین ابتكارات انسانی مرهون تشویق و ترغیب ها بوده است.
پیامبر اسلام(ص) درباره ارزشمندی انسان ها می فرمایند: (( الناس معدن كمعادن الذهب والفضه)). یعنی، همه ی انسان ها معدن بوده وارزشمند هستند، منتهی یكی معدن طلاست و دیگری معدن نقره.
و نیز می فرمایند:(( من لم یشكر المخلوق لم یشكرالخالق)).
انس بن مالك گفت: وقتی رسول خدا از جنگ تبوك مراجعت می كرد، و سعد انصاری به استقبال آن حضرت آمد، رسول خدا با او مصافحه كرده دست های سعد را زبر و خشن دید. فرمود: چه صدمه و آسیبی به دستت رسیده است؟ عرض كرد: یا رسول الله من با طناب و بیل كارمی كنم و درامدم را خرج معاش خانواده ام می نمایم. رسول اكرم دست او را بوسیده، فرمود: این دستی است كه آتش به آن نخواهد رسید.
بدیهی است رسول خدا با این كار روحیه كارگر را تقویت كرده، انگیزه تلاش وكوشش را در او گسترش داده، زمینه ساز نبوغ و خلاقیت كارگر خواهد بود.
معلمان نیز از سیره ی عملی رسول خدا (ص) درس می گیریم كه تمجید و قدردانی بجا، شخصیت دانش آموز را تقویت می كند و به عزت نفسش نیرو می بخشد و زمینه ساز نبوغ و خلاقیتش می شود.

پیامبر و عدم تحمیل 

مطالعه ی سیره انبیاء و پیامبر اسلام(ص) این واقعیت را آشكار می سازد كه یكی از عوامل مؤثر و بسیار خوبی كه مردم در پرتوی آن به ادیان الهی و اسلام روی می آورند، این نكته بود كه عمده تلاش مردان الهی مصروف این می شده عالی ترین رفتارهای انسانی از آنان صادر شده و بینندگان بی اختیار مجذوب آن رفتارها شده ایمان می آوردند. رسول گرامی (ص) فرمود كه آئین او سهل و آسان بوده از هر نوع دشواری و غلظت بر كنار است. (( انی بعثت علی الشریعة السهلة السمحة.((
این دین باهمه زیبایی ها و لطافت هایش، رسول خدا تنها ماموریت ابلاغ آن را داشته است. خداوند درقرآن می فرماید: (( وما علی الرسول الا لبلاغ )). یعنی، رسول خدا تنها نقش ابلاغ كننده را دارا می باشد. و نیز می فرماید: (( لا اكراه فی الدین قد تبین الرشد من الغی))
معلمان از سیره ی عملی پیامبر می آموزیم كه مسائل تربیتی را نباید با زور و اكراه به شاگردان تحمیل كرد و به جای زور و تحمیل كاری كنیم كه عوامل رغبت و ذوق در آن ها زنده شود.

پیامبر و اصل تكریم 

پیامبر (ص) خود كریم بود و با انسان ها نیز با كرامت رفتار می كرد، او با كرامت ترین انسان ها بود. تاریخ نویسان در وصف پیامبر اكرم(ص) نوشته اند: (( كان اكرم الناس)). (پیامبر) با كرامت ترین مردمان بود.
پیامبر اكرم(ص) به تواتر به برقراری روابط اجتماعی بر پایه كرامت انسانی تاكید می ورزید و می فرمود: (( من اكرم اخاه المسلم فانما یكرم الله عزوجل)) هر كس برادر مسلمانش را تكریم كند به گمان خدای عزوجل را تكریم كرده است.
پیامبر (ص) برای همه ی انسان ها ارزش قائل بودند و اجازه تحقیر كردن یك دیگر را به مردم نمی دادند و می فرمودند: (( لا تحقرنّ احداً من المسلمین فان صغیرهم عندالله كبیرٌ)). مبادا فردی از مسلمانان را كوچك بشمارید و تحقیر كنید كه كوچك آنان نزد خداوند بزرگ است.
رسول گرامی اسلام با سیره ی عملی خود این درس را به ما معلمان داد كه در امر تربیت برای همه ی دانش آموزانمان ارزش قائل شویم و شخصیت آن ها را تكریم كرده و تحقیرشان نكنیم با این برخوردمان روحیه ی اعتماد به نفس را در آنان شوفا كرده و زمینه ی شكوفا یی استعدادشان را فراهم می كنیم.

پیامبر وشیوه ی تبلیغ 

یكی از آموزش های لازم از سیره ی مقدّس رسول اكرم (ص) آموزش نحوه ی دعوت به حق و نحوه ی تبلیغ و رساندن پیام حق به مردم است. قرآن در این زمینه می فرماید: (( یا ایها النبی انا ارسلناك شاهداً مبشراً ونذیراً(( احزاب/45).
قرآن می فرماید: تو را گواه این است فرستادیم، بشارت بده، نوید بده، تشویق كن، یعنی نتایج بسیار عالی ای كه دراین سیر و مسیر دارند به آگاهیشان برسان. و تو را نذیر، بیم دهنده، اعلام خطر كننده فرستادیم.
و در جای دیگر می فرماید: (( ادع الی سبیل ربك بالحكمة و الموعظة الحسنة و جادلهم با لتی هی احسن)) (نحل/125).
دعوت نباید توأم با خشونت باشد، به عبارت دیگر دعوت و تبلیغ نمی تواند توأم با اكراه و اجبار باشد. خلاصه پرهیز و خشونت در دعوت و تبلیغ یك اصل در سیره ی عملی پیامبر اكرم(ص) می باشد.

پیامبر و سوز تربیت

رسول خدا به همراه حضرت علی(ع) برای خریدن جامه به بازار رفتند. در بین راه رسول خد ا دختركی را دید كه گریه می كند. پرسید چرا گریه می كنی؟ گفت: زمان بازگشت به خانه دیر شده می ترسم مرا توبیخ كنند. رسول خدا فرمود: بیا با هم به خانه شما برویم تا من از آنان بخواهم كه تو را رنج ندهند. به درب خانه نزدیك شدند، رسول خدا سه بار بلند بلند بر اهل خانه سلام كرد، افراد خانه كه مالك آن كنیزك بودند به بركت حضور رسول خدا او را آزاد ساختند.
معلم از این سیره ی عملی پیامبر اعظم(ص) می آموزد كه تعلیم تنها عامل نقل و انتقال داده های ذهن است و مغز انسان ها را پروده می سازد، اما سوز و عشق، جان را پرورش می دهد، دل را صیقل می دهد، گمراهان را به هدایت و ارشاد وامی دارد.

امید آن كه معلمان سیره ی پیامبر اكرم(ص) را اسوه قرار داده و با تمسك جستن به ایشان رسالت خود را درست انجام دهیم.

---

منبع : پرسمان