شاگردان مكتب امام صادق علیه السلام
مكتب پربار جعفرى و محضر گهربار امام صادق اسلام شناسانى بزرگ به جامعه اسلامى هدیه كرد دانشمندانى كه هر یك خود مرجعى مهم در مسائل علمى و مذهبى به شمار مىآیند دستاوردهاى این دانشگاه فعال علمى دینى گستردهتر از آن است كه بتوان به تمام آن اشاره كرد اما از باب نمونه تنى چند از این بزرگان را معرفى مىكنیم.
ابان بن تغلب بن رباح بكرى كوفى
از آل بكر بن وائل و اهل كوفه است او كه درك محضر حضرت زین العابدین، حضرت باقر و حضرت صادق علیهماالسلام را نمود، ثقهاى جلیل القدر، فقیه، قارى، لغوى و مقدم در هر فنى بوده است. از تالیفات او كتاب‌هاى غریب القرآن، فضائل و احوال صفین است. امام ششم به ایشان بسیار علاقمند بود، هرگاه به خدمت امام مىرسید حضرت امر مىفرمود كه براى ابان وسادهاى مىافكندند و با وى مصافحه و معانقه و احوال‌پرسى مىكرد و او را بسیار احترام مىنمود.
ابو بصیر
لیث بن بخترى مرادى كوفى، مكنى به ابو بصیر و ابو محمد، از شمار نیكان و پاكانى است كه حضرت جعفر بن محمد ایشان را به بهشت بشارت دادهاند. از امام صادق روایت شده كه فرمودند: كسى مانند زراره و ابو بصیر و محمد بن مسلم و برید بن معاویه عجلى، نام ما و احادیث پدرم را زنده نكرد و اگر این جماعت نبودند، احدى استنباط این امر را نمىكرد.
ابو حمزه ثمالى
نامش ثابت و اسم پدرش دینار و كنیهاش ابو صفیه است. وى از ثقات سلسله امامیه و از مشایخ اهل كوفه است، كه روایات او نزد علماء معتمد و موثق و مورد قبول است. او داراى كتابى در تفسیر قرآن است. و رساله حقوق امام سجاد و دعاى سحر از او نقل شده است.
جابر بن حیان
كنیهاش ابو عبدالله و یا ابو موسى معروف به صوفى، شیمىدان بزرگ اسلامى است كه در اصل خراسانى است لیكن محل تولدش تحقیقا معلوم نشده است. حیان پدر او خراسانى بوده و در طوس داروخانه داشته و مورد اعتماد همگان بود. حیان در خراسان كشته شد و پسرش جابر كه بسیار جوان بود با سپاهیان شیعه از خراسان به كوفه آمد و از آنجا به مدینه طیبه به خدمت حضرت باقر شرفیاب شد و بعدها در ردیف شاگردان امام صادق قرار گرفت و به قدرى به حضرت نزدیك شد كه پیوسته مورد لطف و محبت حضرت صادق بود. تصنیفات او را حدود پانصد جلد گفتهاند ولى بیشتر آنها از دست رفته است. كتاب‌هاى اسرار الكیمیا و تصحیحات كتب افلاطون و الخواص و صندوق الحكمه از ایشان است. او در كشورهاى اروپایى شهرت فراوان دارد. او كسى است كه الكل را كشف كرد و آن را زیت الزاج نامید. سرانجام در طوس درگذشت. او در نوشتههایش چنین تصریح كرده كه، در همه این علوم شاگرد جعفر بن محمد بوده است و در همه جا از امام به عنوان سیدى جعفر الصادق یاد كرده است.
زرارة بن اعین بن سنسن شیبانى كوفى
نام اصلىاش عبد ربه و كنیهاش ابو الحسن و ابو على است. از اصحاب اجماع و از بزرگترین فقهاء و اجلاى محدثین و متكلمین امامیه و یكى از برجستهترین اصحاب امام صادق و امام كاظم بوده است. در او جمیع خصال نیكو، از علم و فضل و فقاهت و دیانت و وثاقت جمع شده بود به علاوه او مردى ادیب، شاعر، متكلم و قارى بوده و در زهد و پارسایى كمنظیر بوده است. مرحوم علامه حلى، شیخ نجاشى، شیخ طوسى ایشان را در حد بالایى توصیف كردهاند. محمد بن مسلم بن رباح ثقفى، ابو جعفر طحان. از معروف‌ترین اصحاب امام باقر و امام صادق و از حواریین ایشان بوده است. محمد بن مسلم یكى از چهار نفرى است كه امام صادق درباره آنها فرمود آنان محبوب‌ترین مردم نزد من هستند چه زنده و چه مرده و نیز فرمود: محمد بن مسلم از حفاظ دین است. او در عبادت مشهور و یكى از عباد زمانه خود بود. در زمان خود اورع و افقه مردم بود. احادیث زیادى را نقل كرده و علماى شیعه به صحت احادیث ایشان اجماع دارند. مدت چهار سال در مدینه اقامت گزید و پیوسته به محضر امام باقر و امام صادق شرفیاب مىشد. سىهزار حدیث از امام باقر و شانزده هزار حدیث از امام صادق شنیده بود.
هشام بن حكم
ابو محمد یا ابو الحكم كندى یا شیبانى، بغدادى یا كوفى، از اعاظم ائمه كلام و ازكیاى اعلام و از بهترین شاگردان مكتب امام صادق و از خواص اصحاب امام هفتم بوده است. او دانشمندى جامع در علوم عقلى و نقلى، خوش قریحه، حاضر جواب، خوش بیان و عقاید شناسى بزرگ بوده است. تاریخ ولادتش به طور قطع معلوم نیست اما مىتوان حدس زد كه در اوایل قرن دوم هجرى بوده است. زادگاهش شهر كوفه و محل نشو و نماى او شهر واسط است. امام صادق با انفاس قدسیهاش چنان هشام را براى مباحثه با مخالفین مجهز و آماده نمود كه در هیچ مناظرهاى از هیچ كس شكست نخورد و همیشه قهرمانى پیروز بود. آوازه شهرت او چنان حوزههاى علمى اسلامى را گرفته بود كه هرگاه دانشمندان به نام با این كه او را ندیده بودند در مناظرهاى از شخصى شكست مىخوردند حدس مىزدند كه آن شخص هشام بن حكم است. علماى رجال كتاب‌ها و تالیفات زیادى را به ایشان نسبت مىدهند كه همه حكایت از سعه دانش و اطلاعات وسیع او در زمینههاى مختلف مىكند. از كتاب‌هاى او پیداست كه در زمینههاى فقه، اصول، احادیث، توحید اصول دین، امامت و همچنین رد بر زنادقه، مادیون، دوگانهپرستان و معتزله، نوشتههاى زیادى داشته است. بعضى كتاب‌هاى او را بالغ بر سى جلد ذكر كردهاند.
منبع:
سایت WWW.IMAMALHNET.NET
