تاریخــچه تشكیــل استــان مرکزی
بررسیهای نشان می دهد ، سه ایالت مادها شامل بیت كاری ، مادای و پاسارگارد كه به ماد سفلی معروف بوده در محدوده شهرستان اراك امروزی قرار داشته و این محدوده شامل منطقه وسیعی از حوزه شازند ، خنداب ، فراهان ، وفس تا آشتیان و تفرش و قسمتهایی از ساوه را شامل می شد ه است در دوره هخامنشیان ، استان مركزی بخشی از ساتراپ دهم بوده و در زمان اشكانیان جزء ولایت ماد بزرگ و در دوره ساسانیان در كوست خوریزان قرار داشت .
جغرافی نویسان موقعیت استان مركزی را از قرن اولیه هجری ، جزئی از بلاد كهستان یا كوهستان یا قهستان و یا جبال اعلام نموده كه در زمان سلاجقه به عراق عجم تغییر نام یافته است . از اواخر عهد قاجاریه تا سال 1316 استان مركزی جزء یكی از ولایتها بوده و بعد از این سال در محدوده استان یكم به مركزیت شهر رشت قرار گرفت .
در سال 1326 با تغییراتی كه در تقسیمات كشوری به وجود آمد شهرستان اراك و سایر شهرستانهای استان در محدوده استان مركزی ( تهران ) به مركزیت شهر تهران قرار گرفت . و در سال 1356 دولت وقت تصمیم گرفت مركز استان مركزی و به مركزیت تهران را به اراك منتقل كند وی بعد از مدتی به واسطه مواجه شدن با مشكلات عدیده ای از این اقدام منصرف گردید و تصمیم گرفت استان مركزی را به دو استان تهران به مركزیت تهران و استان مركزی به مركزیت شهر اراك تفكیك نماید و متعاقب این تصمیم عملاً استان مركزی تاسیس شد كه شهرستانهای آن عبارت بودند از اراك ، ساوه ، خمین ، محلات ، تفرش ، كاشان ، قم و آشتیان پس از مدتی شهرستانهای كاشان و قم از استان منتزع شدند و شهرستانهای دلیجان در سال 1358 و شازند ( سربند ) در سال 1359 و شهرستانهای زرندیه و كمیجان در سال 1382 تاسیس گردید . همچنین پس از تشكیل استان بخشهای خنداب ، سربند ( هندودر ) كمره ، زالیان و میلاجرد به تعداد بخشهای استان اضافه شده اند و در حال حاضر استان مركزی دارای 10 شهرستان ، 18 بخش و 61 دهستان و 28 نقطه شهری است . بخش میلاجرد در سال 1381 تاسیس شده است .
شهر اراك مركز استان مركزی در 270 كیلومتری تهران قرار گرفته است . این شهر بنا بر عللی به دستور فتحعلی شاه قاجار بوسیله یوسف خان گرجی (( سپهدار عراق )) در سال 1231 هجری قمری ساخته شده است یكی از اهداف بنای شهر ایجاد مركز نظامی برای تامین امنیت منطقه بود ، نخست نام شهر یا قلعه نو بنیاد ( قلعه سلطان آباد ) نام گرفت و پس از چندی واژه ( قلعه )) از آن حذف شد و به نام (( سلطان آباد)) نامیده شد .
سابقه تاریخی و فرهنگی :
با بررسیهای بعمل آمده سه ایالات مادها شامل بیت كاری –مادای و پاساردا كه به ماد سفلی معروف بوده در محدوده شهرستان اراك امروزی قرار داشته و این محدوده شامل منطقه وسیعی از حوزه شازند ، خنداب ، فراهان ، وفس تا آشتیان و تفرش و قسمتهایی از ساوه را شامل می شده است . در دوره هخامنشیان استان مركزی بخشی از ساتراپ دهم بوده و در زمان اشكانیان جزء ولایت ماد بزرگ و در دوره ساسانیان در كوست خوریزان قرار داشت .
جغرافیا نویسان موقعیت استان مركزی را از قرن اولیه هجری ، جزئی از بلاد كهستان یا كوهستان یا قهستان و یا جبال اعلام نموده اند كه در زمان سلاجقه به عراق عجم تعییر نام یافت . از اواخر عهد قاجاریه تا سال 1316 استان مركزی جزو یكی از ولایتها بوده و بعد از این سال در محدوده استان یكم به مركزیت رشت قرار گرفت تا اینكه در سال 1356 به عنوان استان تعیین گردید .
برخی از شهرهای استان دارای سابقه تاریخی كهن هستند از جمله ساوه (دوره سلوكیان) آستانه (سلوكیان) آشتیان (دوره مادها) تفرش (دوره ساسانیان) نیمور(دوره ساسانیان) .
منبع:
