دو خدا در یک عالم نمی گنجد

ممکن است برای هر کدام از ما سوال شده باشد که آیا عالم تحت مخلوق و تحت فرمان یک خدا قرار دارد یا بیش از یک خدا.
بسیاری از مشکرکین تاریخ عالم را تحت فرمان خدایان می دانستند و برای هر پدیده ای یک اله و خدا تصور می کردند.
قرآن مجید این موضوع را مورد بررسی قرار داده و با بیانی یک خطی و موتاه این تفکر را مورد مناقشه قرار می دهد.

با دو خدا عالم از بین می رود

آیه لَوْ كَانَ فِیهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا فَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا یَصِفُونَ : اگر در آنها [=زمین و آسمان] جز خدا خدایانى [دیگر] وجود داشت قطعا [زمین و آسمان] تباه مى‏شد پس منزه است‏خدا پروردگار عرش از آنچه وصف مى‏كنند. ( انبیاء / 22)می فرماید اگر در عالم دو خدا وجود داشته باشد عالم به هم می ریزد و از بین رفته و فاسد می شود. اگر از علت این امر سوال کنید باید بگوییم:
هر گاه بر زمین و آسمانها دو آفریننده حکومت نمایند، این دو خداوند یا مماثل و همانند یکدیگرند، یا با یکدیگر اختلاف و تباین کلی دارند هر گاه مماثل و همانند یکدیگر باشند، مانند دو انسان که براثر شباهت کامل و جهت اشتراکی که در میان آن دو وجود دارد مثل یکدیگر شمرده می شوند در این صورت باید در یک قسمت شبیه و همانند یکدیگر باشند. اما در یک قسمت دیگر باید با هم اختلاف داشته باشند زیرا معنی ندارد که دو موجود از هر جهت مانند یکدیگر باشند و هیچ گونه تفاوتی در بین آنان نباشد، حتی دو برادر دو قلو همزاد، که از نظر شکل و قیافه و رنگ و اندازه قامت و آهنگ صدا و... مانند یکدیگر باشند باز در جهاتی با هم و لااقل لحظه تولد و مکان و ماده سازنده بدون روح و... با هم فرق خواهند داشت. و نتیجه چنین فرض، ترکیب یافته از دو امر و دو جهت : 1- از جهت اشتراک و لو در اصل هستی و وجود و 2- از جهت اخلاف که موجب تعدد دو گانگی آنان می باشد.
علامه طباطبایی در تفسیر آیه مذکور می فرمایند:
«اگر فرض شود كه براى عالم آلهه متعددى باشد، ناچار باید این چند اله با یكدیگر اختلاف ذاتى، و تباین حقیقى داشته باشند، و گر نه چند اله نمى‏شدند، و تباین در حقیقت و ذات مستلزم آن است كه در تدبیر هم با یكدگر متباین و مختلف باشند، و همین كه پاى اختلاف در تدبیر به میان بیاید، تدبیر هر یك تدبیر دیگرى را فاسد مى‏كند، و آسمان و زمین رو به تباهى مى‏گذارند، و چون مى‏بینیم نظام جارى در عالم نظامى است واحد، كه همه اجزاى آن یكدیگر را در رسیدن به هدف خود یارى مى‏دهند، و با رسیدن اجزاى دیگر به هدف‏هاى خود سازگارند، مى‏فهمیم كه پس براى عالم فقط یك اله است، و همین هم مدعاى ما است.»

کمی عرفانی تر

کلام قرآن کریم ناظر به این است که اگر حقیقتا در عالم دو خدا در عرض هم و در کنار هم مشغول خدایی باشند عالم به فساد کشیده می شود.
اما آدم ها معمولا به این فکر نمی کنند که آیا یک خدا در عالم است یا دو خدا، بلکه بسیاری از آن ها در جریان زندگی خود بدون آنکه متوجه باشند به دو یا حتی بیشتر از دو خدا اعتقاد دارند. شاید تعجب کرده باشید. بله همینطور است بعضی از مردم پول و ثروت را هم معبود خود ساخته اند، برخی دیگر هم جاه و مقام را ، و معبود هایی دیگر از جنس ماده و جسم را در کنار خدای حقیقی قرار داده اند.
شاید بد نباشد که بگوییم این نوع باور به دو خدا هم فساد آور است. گرچه عالم را فاسد نمی کند و آن را از بین نمی برد، اما قطعا عالم درون انسان را از بین می برد و این موضوع کمی نیست چراکه اگر عالم درون انسان فاسد شود عالم خارج از انسان نیز فاسد می شود چراکه گفته اند انسان همین جهان است اما در مقیاسی کوچک تر.

سخن پایانی

معلوم شد که وجود دو خدا در عالم منتفی است. عالمی که دو خدا دارد نمی تواند اینقدر یکپارچه و دارای نظمی واحد باشد. عالم اگر تحت تدبیر دو خدا اداره شود عالم به هم می ریزد و فاسد خواهد شد.

---

منابع:
سایت پرسمان
تفسیر المیزان
اسلام کوئست