خسارت دوران نامزدی!

هیچ ازدواجی بدون دوران نامزدی نبوده و از مراحل مقدماتی ازدواج سپری شدن دوران نامزدی جهت آشنایی بیشتر خانواده ها با هم است، نکته درخور توجه این است که بعضا افراد در دوران نامزدی مبلغی را به عنوان مهریه تقدیم می‌کنند و یا در غیر این موارد هم بطور کلی وقتی نامزدی منتهی به ازدواج نشود تکلیف طرفین چیست؟ آیا می‌توان خسارات این دوران را مطالبه کرد؟ و شرایط مطالبه خسارت چگونه است؟  البته منظور از نامزدی تعریف مد نظر قانون مدنی یعنی وعده نکاح بدون انعقاد عقد نکاح است. در این باره باید گفت که اگر مهریه در دوران نامزدی پرداخت شده باشد درصورت به هم خوردن نامزدی قابل بازپس گیری است.

اگر مهریه خانه بوده و به نام زن شده باشد، چنانچه در دفتر خانه اسناد رسمی تحت عنوان هدیه یا هبه نامه ثبت شده باشد می‌توان آن را پس گرفت  اما اگر تحت عنوان فروش قطعی ثبت شود غیر قابل پس گرفتن است.

هدایا نامزدی بعد از عقد نکاح

بعد از عقد نکاح، احکام هبه در مورد هدایای دوران نامزدی جاری است. در دوران نامزدی هدایا ملک فردی که هدایا را می‌گیرد نیست بلکه او اباحه تصرف دارد ولی هبه انتقال مالکیت می‌آورد اما هدیه در نامزدی انتقال مالکیت نمی‌آورد.

ماده 795 قانون مدنى صراحتا بیان می‌کند که "هبه عقدى است که به موجب آن یک نفر مالى را مجاناً به فرد دیگرى تملیک مى‌کند. تملیک‌ کننده واهب، طرف دیگر را متهب و مالى را که مورد هبه است، عین موهوبه مى‌گویند."

مطابق ماده  قانون مدنی 803 مادامیکه عین مال مورد هبه موجود باشد واهب (هبه کننده)  حتی بعد از قبض متهب (گیرنده مال موهوبه) می‌تواند از هبه رجوع کند، یعنی می‌تواند آن را پس بگیرد. اما باید توجه داشت این قاعده چند استثنا دارد، به عبارت دیگر در موارد زیر مطاابق نص صریح قانون هبه غیر قابل رجوع است:

بیشتر بخوانید: دوران تلخِ پس از نامزدی! فسخ نکاح به واسطه جنون زوجین

1. درصورتیکه متهب پدر یا مادر یا اولاد متهب باشد.
2. درصورتیکه هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد.
3. درصورتیکه عین موهوبه اعم از قهری یا ارادی از ملکیت متهب خارج شده یا متعلق حق غیر واقع شود. (با خروج عین موهوبه از ملکیت متهب حق رجوع ساقط میشود هرچند که هنگام رجوع دوباره به ملکیت او درآمده باشد.)
4.در صورتیکه در عین موهوبه تغییری حاصل شود. (منظور از تغییر در بند چهارم تعییر در صورت عرفی عین است هرچند که ماهیت آن تغییر نکند مانند احداث خانه در زمین)

باید توجه داشت که عوض هبه می‌تواند مادی یا معنوی باشد و نظر غالب در رویه قضایی اینگونه است که وقوع عقد نکاح را عوض معنوی هدایا قلمداد کرده ودر نتیجه هبه معوض محسوب شده و هدایا با وقوع عقد نکاح قابل رجوع نمی‌باشد.

آیا خسارات دوران نامزدی قابل مطالبه می‌باشد؟

ماده 1037 قانون مدنی که مقرر می‌دارد، "هر یک از زن و مرد، مادام که عقد نکاح جاری نشده، می‌توانند از ازدواج، امتناع کند و طرف دیگر نمی‌تواند به هیچ وجه، او را مجبور به ازدواج کند و یا به دلیل امتناع از وصلت، مطالبه خسارتی نماید." پس قانون  این اجازه را به افراد داده که به وعده ازدواج عمل ننموده و از ازدواج صرف نظر کنند، از سوی دیگر با عنایت به اصل 40 قانون اساسی مبنی بر اینکه هیچ کس نمی‌تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر نماید انتظار می‌رود خسارات قابل مطالبه باشد فلذا در این باره باید به عنصر تقصیر و سوء استفاده از حق دقت کنیم بیان این نکته ضروری است که امکان برهم زدن نامزدی، منافاتی با مسئولیت ناشی از سوء استفاده از این حق ندارد و در صورت تقصیر در به هم زدن نامزدی، خسارت قابل مطالبه است و حتی می‌توان برای آن وجه التزام هم تعیین کرد. البته بار اثبات تقصیر برعهده زیان دیده می‌باشد.

ایضا ماده 4 قانون حمایت از خانواده که صراحتا بیان می‌کند، رسیدگی به امور و دعاوی نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن در صلاحیت دادگاه خانواده است، خود گویای این مطلب است که خسارات نامزدی قابل مطالبه می‌باشد.

---