آشنایی با اصطلاح اصولی بیان قولی

بیان قولی
هر گفتاری که توضیح دهنده کلام مجمل باشد، بیان قولی نامیده می‌شود.

تعریف
هر گفتاری که توضیح دهنده کلام مجمل باشد، بیان قولی یا به عبارتی مبین قولی نامیده می‌شود، که هم شامل سخن خدای متعال است.

مثال
در سوره بقره در ماجرای گاو بنی اسرائیل، ابتدا به اجمال دستور به ذبح آن داد و سپس در ادامه آیه تمام خصوصیات گاو مزبور را بر شمرد، و هم شامل سخن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است، چنان که در مورد زکات فرمود:" فیما سقت السماء العشر " که مبین مقدار زکات واجب از زراعت دیم است.

انواع گفتار در بیان قولی
گفتار تام : در بیان قولی ممکن است گفتار تام باشد، مانند این که اول گفته شود:" اکرم العلما " و سپس گفته شود:" اکرم الزهاد منهم ".
گفتار غیر تام : یا ممکن هست غیر تام باشد، مانند:" اکرم العلما الزهاد منهم ".

انواع بیان قولی
بیان قولی دو گونه است:
نص : اولی نص هست که آن را محکم نیز می گویند، و عبارت است از دلالت صریح کلام بر معنای مراد، به طوری که در آن احتمال معنای دیگر داده نشود، مانند:" الله خالق کل شی ء ".
ظاهر : دومی ظاهر هست و آن وقتی هست که دلالت کلام بر معنای مراد و روشن باشد، اما غیر آن نیز احتمال داده شود، یعنی در آن، دو معنا احتمال داده شود، یکی راجح و دیگری مرجوح، در این صورت، طرف راجح را ظاهر و طرف مرجوح را مؤوّل می‌گویند. [۱] [۲] [۳] [۴] [۵] [۶] [۷]

ـــــــــــــــ
پانویس
۱. ↑ حلی، جعفر بن حسن، معارج الاصول، ص۱۰۹.
۲. ↑ صاحب معالم، حسن بن زین الدین، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، ص۱۵۷.
۳. ↑ میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانین الاصول، ج۱، ص۳۴۰ - ۳۴۱.
۴. ↑ اصفهانی، محمد حسین، الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة، ص۲۲۶.
۵. ↑ زحیلی، وهبه، اصول الفقه الاسلامی، ج۱، ص۳۲۸.
۶. ↑ مشکینی، علی، تحریر المعالم، ص۱۴۰.
۷. ↑ سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، ج۳، ص۱۶۷۵.  

منبع:‌ پایگاه اینترنتی ویکی فقه