سریال «سایه‌بان» از هر قشری مخاطب دارد

 
«محمد تقی فهیم» منتقد تلویزیون و سینما  با اشاره به تولید سریال «سایه‌بان» به کارگردانی برادران محمودی گفت: شبکه دو مدتی است که با توجه به مدیریت کلانش دچار تحولاتی اساسی شده و دوران آنکه شبکه دو فقط مختص به اخبار 20:30 و بخش ویژه خبری‌اش می‌شد دیگر گذشته است و بر همین اساس مخاطبینی خاص داشت و آدم‌های جدی و سیاسیون و همچنین افرادی که به دنبال خبر بودند از مخاطبین این برنامه‌ها و شبکه بودند و بقیه مواقع شبکه مرده‌ای بود.

موضوع سریال در راستای ماوریت شبکه دو

وی ادامه داد: حس می‌شود در این چند سال اخیر اتفاق مهمی در این شبکه افتاده که الان در خانه‌ها بیشتر این شبکه را می‌بینند. برای مثال چندی پیش که سریال «نوار زرد» از همین شبکه پخش شد همه مخاطبان متوجه حضور این شبکه شدند و این روزها با پخش سریال «سایه‌بان» شبکه دو به نقطه اوج خود باز می‌گردد و فهمیده که یک رسانه صوتی تصویری چه کاری باید انجام دهد تا دیده شود؟ این خیلی مهم است که مدیریت شبکه بداند که شبکه‌ای دیداری شنیداری دارد که کار صوتی تصویری انجام می دهد.  شبکه‌ای است که باید متکی به پیام و درام باشد و من فکر می‌کنم که تولید یک سریال مثل سایه‌بان در همین راستا است. خصوصا که با مفاهیم و تیتر و پلاک و شعار شبکه دو همخوانی دارد. این شبکه، شبکه کودک، خانواده و نوجوان است و ماموریتی که برای شبکه دو تعریف شده عمیقا در راستای شعار شبکه است.
این منتقد درباره اینکه چه اتفاقی در درون سریال افتاده و چه چیزی در آن برای مخاطب جذابیت دارد؟ گفت: هدف گذاری درستی از طرف تولید گنندگان سریال صورت گرفته و این هدف گذاری برای مخاطبین از همه طیف‌ها و گروه سنی است و افراد جدی که به دنبال محتوای عمیق، پیام خوب، گسترش و ترویج یک فرهنگ هستند را جذب خود کرده است. از سویی دیگر به دلیل وجود داستان،‌ قهرمان، منفی، مثبت و فراز و فرود، ‌فضاها و آدم‌های خاکستری مخاطبین عام را هم در دسته بندی مخاطبین خود قرار داده است.

وی ادامه داد: اینطور می‌شود که یک سریال هم می‌تواند لحظه‌های تفریحی ایجاد کند و به مخاطبین سرگرمی ببخشد و هم اینکه در راستای انتقال پیام و محتوا هم به مخاطب موفق عمل کند.

فضای اقتصادی سایه‌بان با فضای اقتصادی کشور متقارن است

فهیم در ادامه با اشاره به انتخاب موضوع اصلی در این سریال بیان داشت: علاوه بر اینها در موضوع و مضمون انتخاب درستی صورت گرفته است. تا به حال کمتر سریالی داشتیم که دوربین‌ها را به فضاهای کارگری و محیط‌هایی که در آنها افراد به تلاش و کوشش مشغولند ببرند که اتفاقا این موضوع عجین و متقارن با وضعیت اقتصادی کشور و رکود و سکونی است که در حوزه اقتصاد گریبان‌گیر همه است و نشان می‌دهد که  بخش خصوصی در کشور ما چه مشکلاتی را پشت سر می‌گذرانند و چه رنج مضاعفی می‌کشد از تحریم‌ها و سکون گرفته تا وضع اقتصادی، بیکاری جوان‌ها، ورشکست شدن و ... که می‌تواند آنها را به انحراف بکشاند.

وی درباره چالش‌هایی که در سریال «سایه‌بان» به وضوح پیداست، گفت: اصل رویکردهای این سریال پرداختن به چالش اقتصادی و چالش اشتغال است. سایه‌بان نشان می‌دهد که چطور می‌شود جوان‌های بیکار به انحراف، ‌افسردگی و مشکلاتی از این قبیل دچار شوند
این منتقد در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره سریال شبانه شبکه دو سیما بیان داشت: همه این مسائل اقتصادی در ساختار خوبی قرار گرفته و فضاهای موجود بسیار دلچسب هستند و برخلاف ادعای برخی کارگردان‌ها که می‌گفتند ما برای جذابیت تصویری نمی‌توانیم در خانه‌های کوچک تصویربرداری کنیم، اما اینجا برادران محمودی ثابت کردند که با یک دکوپاژ و تعیین درست جای دوربین و استفاده از لنزهای مناسب می‌توان در همان خانه‌های کوچک همان تصاویری را ایجاد کرد که در خانه‌های بزرگ مقابل دوربین می‌برند. همانطور که می‌بینیم اغلب اوقات شخصیت‌های داستان سایه‌بان در حیاط هستند و گفت‌وگوها و ناراحتی‌هایشان را به آنجا می‌برند. در کنار اینکه می‌خواهد بگوید شخصیت‌های اصلی در چه محیط خفه و بسته‌ای زندگی می‌کنند، زیبایی شناسی بصری هم برای مخاطب ایجاد می‌کند. فضاها بسیار ایرانی و دلچسب است و مخاطب به راحتی آنها را باور می‌کند بنابراین استفاده از این عوامل فرمی که در ساختار کلی قرار گرفته، ساختار خاصی را به سریال بخشیده که کمتر تا به حال در سریال‌های تلویزیونی شاهدش بودیم.

سایه‌بان ریتم قابل قبولی دارد

وی درباره ریتم سریال نیز گفت: ریتم کار گاهی کند می‌شود و گاهی نیز افت می‌کند، ‌اما در مجموع ضرباهنگ کار مناسب است و ساختار خوب،‌ مناسب و تاثیرگذار است و محتوا،‌ساختار، فرم  وموضوع به خوبی با هم آمیخته شده‌اند و هیچکدام از آن یکی بیرون نمی‌زند و برای همین هم ما شاهد کاری یکدست و یکنواخت هستیم.

فهیم در ادامه ضمن اشاره به تلخ بودن سریال افزود: این سریال به شدت تلخ است اما به سیاهی نمی‌زند و همان مزه زندگی است و سیاه نمایی ندارد. ما در اینجا تلاش و تکاپو می‌بینیم نه یاس و نا امیدی و در کل سریال پخته‌ای است.

سازندگانی که با فضای خانواده کارگری عجین هستند

وی با یادآوری ساخته قبلی برادران محمودی گفت: «چند متر مکعب عشق» فیلم سینمایی برادران محمودی نشان داد که این زمینه، محیط‌ها و خانواده‌های کارگری را خوب می‌شناسند و این خیلی مهم است که فیلمساز موضوع و دستمایه خودش را به خوبی بشناسد و این کاملا پیداست که فیلمساز این نوع از زندگی را تجربه کرده است. برای مثال خیلی فیلمسازان در کارخانه و حتی شالیزار تصویربرداری کرده‌اند اما در قیاس با «سایه‌بان» کاملا پیداست که آنها تصنعی بوده و این سریال واقعی‌تر است.

این منتقد درباره شخصیت‌های داستان نیز عنوان داشت: آدم‌های این سریال واقعی هستند برخلاف بسیاری سریال‌ها و اینها کاملا افرادی هستند که ما در کنارمان می‌بینیم و مشخص است که سازنده سریال با افرادی اینچنینی هم زیستی داشته است. محیط‌های کارگری همین شکل است و ممکن است کارگرها با هم حسادت داشته باشند و درگیر شوند اما در مجموع در راستای یک تولید اجتماعی و خلق یک کالا هستند که به درد مردم می‌خورد.

حضور کالای ملی سریال را قله می‌رساند

فهیم ضمن اشاره به کالایی که در این سریال به آن پرداخته شده است، گفت: حال اینجا کالای موجود، مصرفی است و ای کاش کالای مورد نظر، تولیدی و به مفهوم ملی بود و اگر این اتفاق می‌افتاد سریال در قله قرار می‌گرفت. نقطه ضعفی که من در این سریال می‌بینم همین است و می‌گویم کاش به سمت ساخت لاستیک و ... می‌رفتند. اما با این حال باز هم نمی‌توان به کارگردان خرده گرفت. به هر حال مبل نیز از کالاهایی است که در زندگی همه ما ضروری است.در این سالها کار اجتماعی نداشتیم که مخاطب به این شکل با آنها همذات پنداری کند و سایه بان اولین کار اجتماعی است که مخاطب لحظه به لحظه با آن همذات پنداری می‌کند و گریه و خنده و در نهایت او را به زندگی امیدوار می‌کند و سربلند از قسمت پخش شده او به قسمت بعدی چشم می‌دوزد.

وجود تصاویر اسلو اشتباه بود

وی درباره سکانس‌های اسلو این سریال گفت: گاهی اوقات این سکانس‌های آرام و اسلو مرا هم اذیت می‌کند و حس می‌کنم که این سکانس‌ها اضافه هستند و از کار بیرون می‌زند. این هم مثل سایر اشتباه‌های دیگر کارگردان‌ها است،‌ آنها هم در دکوپاژ و میزانسن به عبارتی آب می‌بندند! اسلو از سینمای هند می‌آید و آدم را یاد ملودرام‌های هندی می‌اندازد. معتقدم که وجود سکانس‌های اسلو در این سریال اضافه است. ضرورتی ندارد وقتی که ما حس کاراکتر در بحران را می‌فهمیم و می‌خواهیم خارج شدن او از بحران را ببینیم لزومی ندارد آن را سکانس‌های اسلو ببینیم و وجود این تصاویر آهسته ما را بیشتر اذیت می‌کند تا اینکه بخواهد تمرکزمان را به موضوع بیشتر کند. حیف بود برای چنین کاری که در نقطه خوبی قرار گرفتیم و با شخصیت‌ها دچار دگرگونی شدیم حالا همچین حرکتی که گاهی 30 ثانیه تا 1 دقیقه طول می‌کشد ما را اذیت کند.

بازی درخشان کامران تفتی در سریال

فهیم درباره بازیگران این سریال که از غیر چهره و چهره‌ها توامان استفاده شده است، نیز گفت: هم بازیگران جدید «سایه‌بان» و هم دو سه بازیگر قدیمی که در این سریال حضور دارند، بازی‌های درخشانی دارند. بازیگرهای جدید که به قولی در مقابل دوربین دارند زندگی می‌کنند و مسلط هستند اما از همه بهتر بازی کامران تفتی است. فکر می‌کنم تفتی با اینکه در تیتراژ نام او را به عنوان بازیگر افتخاری می‌نویسند، او یکی از بهترین بازی‌هایش را به نمایش گذاشته است. او شخصیتی را بازی می‌کند که امروزه پیرامون‌مان زیاد می‌بینیم. ناصر در طبقه تازه به دوران رسیده‌ای است که می‌خواهند خود را به رخ دیگران بکشند و همه آرزویشان داشتن اموال بیشتر، به رخ کشیدن، کوچک کردن و تحقیر دیگران است. به هر حال در کشور ما تعدادی آدم‌ها هستند که یک شبه به سرمایه‌های کلانی رسیدند و این جا به جایی طبقاتی آدم‌ها را دچار بروزهای اخلاقی و رفتاری می‌کند و چون خودشان هم بحران زده هستند به این شکل می‌شوند و تفتی این خصلت را خوب درآورده است. محمد عمرانی را در کمتر کارهایی با بازی زیرپوستی دیده بودیم که دلچسب هم باشد.

وی ادامه داد: معمولا بازیگران در دست کارگردان هستند،‌ اگر کارگردان بفهمد خوب بازی می‌کنند و اگر نفهمد و قانع باشد با اولین برداشت ضبط می‌کنند. محمدرضا غفاری که در اینجا نقش آرمان را بازی می‌کند انتخاب درستی نبود و می‌توانست بهتر باشد. به هر حال در بخش رمانتیک کار، جوان اولمان آرمان است اما به خوبی دو بازیگر نقش سهراب و سعید بازی نمی‌کند. اساسا نقشی که آرمان دارد بازی می‌کند نقش کلیدی است و نقش اول درام است. اگرچه در بحث اکتیو بودن و پیشبرد بحران‌ها نقش اول نیست، اما دارد به حاشیه می‌رود و در چهارچوب کلیت این بازی‌ها در نمی‌آید. انتخاب دیگری می‌توانست سطح کار را ارتقا دهد و سارا هم برای این کار ضعیف و سرد است در حالیکه می‌طلبید چنین خانواده‌ای با این موقعیت دختری سرحال‌تر داشته باشند، اما شاید هم به دلیل بیماری‌اش کارگردان از او چنین چیزی خواسته است. در مجموع برآیند بازی‌های این سریال برآیند خوبی است و به مخاطب می‌چسبد تا جایی که دلش نمی‌خواهد سریال تمام شود و زمانیکه تمام می‌شود فکر می‌کند فقط 15 دقیقه سریال دیده! بااینکه ریتم کار آرام است اما همان 40 دقیقه‌اش خیلی زود می‌گذرد و مخاطب را اذیت نمی‌کند.

سریال «سایه‌بان» به کارگردانی برادران محمودی هر شب از شبکه دو سیما پخش می‌شود.

---

منبع: فارس