مباحث بنیادین در دكترین مهدویت

 

پیشگفتار

از دیدگاه شیعه، آینده جهان، بسیار روشن و خوشبینانه است. تاریخ، براى رسیدن به جامعه مطلوب و آرمانى (تحقق یافتنى و حتمى هر چند با طى فراز و نشیب‏ها و كژتابى‏هاى گوناگون) در حركت است. این مدینه فاضله در زمین به دست حق پرستان و به رهبرى مصلح موعود و با یارى امدادهاى الهى و او اداره آن را در دست خواهد گرفت. این جامعه پایان حركت تاریخ و آغاز حیاتى متكامل و بدون كاستى و نقص است. سیاست در این جامعه، (فاضله) و (الهى) است و دولت بر اساس نظام امامت شكل مى‏گیرد. مردم - به خصوص مستضعفان و صالحان - نقش اساسى در اداره و كنترل امور دارند و صاحبان زر و زور و تزویر از بین مى‏روند. دور نماى این (جامعه موعود) را این چنین مى‏توان تصویر كرد: دولت مهدوى بر سراسر دنیا سیطره و برترى خواهد داشت و شرق و غرب عالم را فرا خواهد گرفت. حكومت او، بر اساس جهان بینى الهى و آموزه های اسلام خواهد بود. دین مورد قبول خدا (اسلام) و آیین یكتا پرستى و توحید، همگانى شده و معنویت و اخلاق، در همه جا گسترش خواهد یافت. (ولایت و امامت) مهدى مورد پذیرش همه بشر قرار گرفته و آنان طعم خوش عدالت، امنیت و سعادت را خواهند چشید. مردم به كمال نهایى و هدف غایى خود خواهند رسید و روح عبادت و عبودیت بر جوامع حاكم خواهد شد.
ترس و ناامنى از بین رفته و امنیت و آرامش همه جا را فرا خواهد گرفت. فساد، ستم و تباهى از جهان ریشه كن و از قسط و دادگرى آكنده خواهد شد. بركت‏هاى بى‏شمار آسمان، نازل و نعمت‏هاى بى‏كران زمین، آشكار شده و گنجینه‏ها و معادن آن استخراج خواهد شد. علوم، صنعت و فن آورى پیشرفت خارق العاده‏اى یافته و خرد و عقل مردم كامل خواهد شد.
كشورها و شهرها آباد و زمین خرّم خواهد شد. دیگر ویرانى و عقب ماندگى در آن وجود نخواهد داشت. كشاورزى رونق یافته و دشت‏ها و مزارع سرسبز و پر محصول خواهد شد و كشاورزان و دهقانان، از كشت و زرع خود، چند برابر گذشته، محصول درو خواهند كرد. اقتصاد جوامع پیشرفت كرده و ثروت و درآمدها، عادلانه توزیع خواهد شد. فقیران و تهى دستان، غنى و بى نیاز گردیده و بسیارى از امور كشور در دست مستضعفان و صالحان خواهد بود.
علم طب و بهداشت و درمان، رشد یافته و بیمارى‏ها ریشه كن خواهد شد. كارگزاران امور، از افراد با ایمان و كاردان انتخاب شده و آنان خدمت‏گزاران مردم خواهند بود. بشر به آرزوى دیرینه خود مبنى بر حكومتى عادلانه، جامعه‏اى اخلاق‏مدارانه، آیینى خداپرستانه و رفاه و امنیتى جاودانه خواهند رسید.
این (انگاره)، دیدگاه روشن قرآن و آرمان و خواسته اصیل و متكامل اسلام است. این بشارت و وعده حتمى خداوند به یكتاپرستان و حق باوران و هدف و مسیر روشن تاریخ در چشم انداز ادیان الهى است. توضیح و تبیین نظام مند، جامع، فراگیر و واقع گرایانه این اصل و آموزه؛ می تواند ذیل (دكترین مهدویت) صورت گیرد.

دكترین مهدویت و انگارة دولت

(دكترین مهدویت) تصویر و طراحی جامع و فراگیر جامعه موعود و بیان ویژگی‌ها، برنامه‌ها، اهداف، استراتژی، خط مشی‌ها و تعالیم و آموزه‌های گوناگون آن است. گفتنی است: ارائه و طرح نقش جامعه آرمانى، نه مضّر است و نه لغو، مشروط به اینكه داراى سه ویژگى باشد:
یك. كاملاً واقع بینانه باشد و حقایق زیست شناختى، روان شناختى و جامعه شناختى را از نظر دور ندارد.
دو. همراه با ارائه طریق باشد؛ یعنى، فقط جامعه آرمانى را تصویر نكند، بلكه راه روشن رسیدن به آن را نیز نشان دهد.
سه. اهدافى را اعّم از هدف اصلى و نهایى و هدف‏هاى واسط و فرعى براى جامعه آرمانى تعیین كند كه داراى مراتب باشد.
این طرح كاملاً واقع بینانه و همراه با ارائه طریق است و تحقق جامعه آرمانى، در متون مذهبى ما پیش‏گویى شده است. آنچه مهم است اینكه بر اساس دكترین مهدویت، بتوان مجموعة این نظام فكری را ـ براساس اصول و بنیان های خاص آن ـ طرّاحی و ارائه كرد. در این راستا بایسته است ابتدا هدف و رویكرد اصلی و بنیادین در اندیشه مهدویت شناسایی شده و متناسب با آن نظام سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ترسیم گردد. هدف اصلى و نهایى جامعه آرمانى اسلام، استكمال حقیقى انسان‏ها است كه جز بر اثر خداشناسى، خدا پرستى، اطاعت كامل و دقیق از اوامر و نواهى الهى، كسب رضاى خداوند متعال و تقرب به درگاه او، حاصل شدنى نیست. بر این اساس دكترین مهدویت، باید بر پایه این هدف اصلی ـ و چندین هدف و برنامه فرعی ـ تنظیم و ارائه شود. در واقع در این دكترین باید خواست و نیاز اصلی انسان‌ها، مشخص گردد؛ آن گاه به تبیین رویكرد و برنامه اصلی برای پاسخگویی به این مشكل برآمد. از آنجایی كه بیشتر امور سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ... و طراحی و اجرای برنامه ها در دست دولت قرار دارد؛ پس بررسی دولت مهدی و شناخت ماهیت و رویكرد آن امری بایسته و ضروری است.
مهم‏ترین و اساسى‏ترین اقدام امام مهدى عجل الله فرجه الشریف پس از پیروزى و سیطره بر سراسر جهان، تشكیل دولت و به دست گرفتن حكومت و فرمانروایى دنیا است. مردم جهان در عین حال كه شاهد نابسامانى، جنگ‏ها، فساد، بى‏عدالتى، ناامنى و الحادگرایى در جهان بوده‏اند؛ دولت‏ها، احزاب و سازمان‏هاى بسیارى را نیز دیده‏اند كه مدعى خدمت به جهانیان و ایجاد آرامش، صلح و امنیت و بهبود وضع اقتصادى و فرهنگى و اجتماعى در دنیا بوده‏اند! اما در عمل چیزى جز تباهى و ستم و جنگ مشاهده نكرده‏اند؛ با این حال روزگارى فرا مى‏رسد كه معنویت و عدالت، به دست تواناى مرد الهى و در دولت كریمه اهل بیت? برقرار مى‏شود و رفاه، امنیت، عدل و یكتاپرستى در همه جاى عالم گسترش مى‏یابد. روشن است كه این تنها با تشكیل دولت و انسجام در امور، به دست مى‏آید. امام باقر در تفسیر آیه ( الذین ان مكناهم فى الارض...( مى‏فرماید:
این آیه در حق آل محمد صلی الله علیه و آله، حضرت مهدى عجل الله فرجه الشریف و یاران او است كه خداوند آنها را مالك شرق و غرب جهان نموده، آیین اسلام را پیروز مى‏كند و بدعت‏ها و باطل‏ها را به دست او و یارانش نابود مى‏سازد ـ چنان كه [قبلاً] سفیهان حقّ را لگدمال كرده باشند ـ تا اینكه از ستم نشانه‏اى نمى‏ماند.
این دولت بهترین، كامل‏ترین و مردمى‏ترین دولت‏ها ـ پس از نابودى و پایان فرصت دولت‏هاى دیگر ـ خواهد بود. در این زمینه روایتى آمده است:
همانا دولت ما آخرین دولت‏ها است و براى هیچ خاندانى دولتى نیست؛ مگر اینكه قبل از ما حكومت كند؛ تا هنگامى كه ما به قدرت رسیدیم كسى نگوید ـ وقتى روش حكومتى ما را دیدند ـ اگر ما نیز به قدرت مى‏رسیدیم، این چنین رفتار مى‏كردیم. و این گفتار خداوند است كه: عاقبت براى تقوا پیشگان است.
از بررسى اهداف، كارویژه‏ها وعملكردها، پیامدها، نتایج مثبت، ویژگى‏ها وشاخص‏ها وبرنامه‏هاى دولت مهدى عجل الله فرجه الشریف، به دست مى‏آید كه پس از قیام وپیروزى بر گروه باطل ونابودى آنها، ظلم وستم از بین رفته وامنیت برقرار مى‏شود. اما براى تغییر در بینش، روش ومنش ناسالم مردم ـ كه سالیان سال با آن خو گرفته‏اند ـ حضرت مهدى عجل الله فرجه الشریف؛ رشد وكمال‏یابى انسان‏ها را سرلوحه برنامه‏هاى خود قرار داده وبر تزكیه نفوس، تتمیم مكارم اخلاقى، دعوت به خیرات عامه وفضایل (عدالت، راستى، قسط، پاكى و...) اقدام خواهد نمود. و این تنها در سایه تشكیل دولت اخلاقی مبتنی بر ساختار امامت امكان پذیر است؛ یعنی، دولتی كه رشد اخلاقی و عقلی مردم را هدف اصلی خود قرار داده و آنها را به كمال مطلوب و واقعی می‌رساند.
در نتیجه مردم به آن غایت اصلى وبنیادین خود (عبادت وعبودیت) وتقرّب به خداوند سوق داده مى‏شوند و در پرتو آن، به زدودن رذایل وآراستن فضایل، موفّق خواهند شد. این دولت، سیاست، اجتماع، اقتصاد وفرهنگ را به سمت فضیلت‏هاى اخلاقى و خیرات مى‏كشاند و با پیوند میان سیاست و اخلاق، در تعالى وتكامل اخلاقى و عقلی مردم مى‏كوشد. در این راستا، علم، دانش، صنعت وتكنولوژى در مسیر درست خود قرار مى‏گیرد و رابطه مردم با خدا، با خود، با دیگران و با طبیعت تصحیح مى‏شود و قدرت نیز در خدمت آنان قرار مى‏گیرد. در این عصر سرچشمه اخلاق، دین و وحى الهى و شریعت آسمانى است كه تكلیف و وظیفه مردم را به شكل مطلوبى تبیین مى‏كند و... .

دولت اخلاقی

دولت اخلاقى امام مهدى عجل الله فرجه الشریف، بدین معنا است كه هم خود جامع تمام فضایل، نیكى‏ها ومحاسن اخلاقى وعقلى است وهم در مقام عمل واجرا، همه آنها را در جامعه محقّق مى‏سازد. هم مدافع وحامى ارزش‏ها وهنجارهاى اخلاقى ودینى است وهم ابزار زندگى صنعتى وعلمى بشر را براى تحقّق كمالات انسانى (عبادت وعبودیت وتقرّب به خدا) به كار مى‏گیرد و جامعه را زنده و انسانیت انسان را احیا مى‏كند. معیار مشترك این دولت در سر تا سر جهان، (رشد اخلاقی و عقلی) مبتنى بر دین و تكامل و تعالى انسان ها و آزادی او است.
دولت اخلاقى امام مهدى عجل الله فرجه الشریف، فقط پیش‏بینى و الگوسازى براى آینده نیست؛ بلكه مدل و الگوى زندگى امروزین نیز مى‏باشد. این ایده، هم نظر به حال دارد وهم نظر به آینده وما مى‏توانیم از الگوهاى اخلاقى ـ دینى آن دولت، براى رفع كاستى‏ها و نابسامانى‏هاى گوناگون جوامع استفاده كنیم و در تربیت و پرورش نفوس از آن بهره بگیریم.
(دولت اخلاقى)؛ یعنى، (دولتى مبتنى بر نظام امامت كه جامعه را در تمامى ابعاد وجنبه‏ها، به سمت رشد اخلاقى وكمال مطلوب انسانى، هدایت وراهبرى مى‏كند وباورها ورفتارهاى مردم را اصلاح مى‏نماید و آزادی واقعی آنان را تأمین می كند). به عبارت دیگر، دولت امام مهدى، وظیفه‏دار تأمین سعادت حقیقى و حداكثر كمال و رشد اخلاقى و عقلی مردم و تربیت و احیاى نفوس مرده است. تا انسان به اوج كمال ذاتى نرسد، محال است به سعادت حقیقى نائل آید وچون تحقّق سعادت حقیقى، تنها در عصر حضرت ولى عصر عجل الله فرجه الشریف امكان‏پذیر است، انسان به یقین به اوج (كمال) خواهد رسید و كمال او عبارت است از: كمال خلقى، عقلى و اجتماعى.
بر این اساس دولت اخلاقى امام مهدى عجل الله فرجه الشریف احیای نفوس، بصیرت بخشی و تأمین معنویت، عقلانیت وعدالت را بر عهده دارد تا جامعه به سمت (تعالى و تكامل)، (تعادل) و (پیشرفت و رفاه) سوق داده شود.
در دولت اخلاقى امام مهدى عجل الله فرجه الشریف همه امور ورهیافت‏ها، فاضله والهى است؛ یعنى، از یك سیاست فاضله شروع وبه یك هدف فاضله (الهى) ختم مى‏شود. این شاخص، در ساختار نظام امامت جاى مى‏گیرد و به غیر از آن امكان تصویر و عملیاتى كردن چنین چیزی وجود ندارد. در این ساخت، (كمال واقعی انسان) (عبادت و عبودیت) در مركز قرار مى‏گیرد و با كمك و راهنمایى وحى، هدف‏مندى نظام هستى و تجربه بشرى، رابطه انسان با خدا، با خود، با دیگران و حتى با طبیعت اصلاح مى‏شود.
بر اساس این مبنا، دولت اخلاقى، كارآمدى وكارآیى خود را در همه شؤون وابعاد زندگى انسانى، بروز مى‏دهد. در واقع اخلاق متعالى وتصحیح رابطه انسان با همه چیز، باعث تغییر و تكامل رفتار و طرز تلقى و باورهاى او و استفاده درست و بهینه از همه چیز مى‏شود. در دولت اخلاقى، همه چیز بر پایه معنویت و عقلانیت است و برآمد آن، سیاست اخلاقى، اقتصاد اخلاقى، فرهنگ اخلاقى و جامعه اخلاقى است. در نتیجه مردم خود خواهان و عامل عدالت، امنیت، پیشرفت مادی و معنوی، صلح، قسط و... خواهند بود؛ چون به رشد اخلاقی و عقلی و آزادی از قید و بند‌های مادی و ظاهری دست می‌یازند. پس در طراحی دكترین مهدویت
ـ براساس آموزه های دینی ـ باید روشن شود كه مشكل و نیاز اصلی بشر چیست؟ آیا عدالت است یا امنیت، پیشرفت، صلح و...؟ اگر خواست اصلی او فراتر از اینها باشد ـ كه هست ـ باید چه انگاره ای را بیشتر مورد توجّه قرار داد؟ پاسخ این نوشتار این است كه كاستی اصلی زندگی بشر نبود معنویت و بصیرت است و اگر این دو حاصل شود (رشد اخلاقی و عقلی)؛ مشكلات دیگر به راحتی حل می شود.

بایستگی دولت اخلاقی

در عصر ظهور ودوران حاضر، تنها (دولت اخلاقى) مورد نیاز و فایده‏بخش است؛ دولتى كه كار ویژه اصلى آن تأمین كمال مطلوب انسانى و رشد و بالندگى فضایل اخلاقى ـ در تمامى شؤون زندگى ـ و فزونی خردورزی است. جامعه‏اى كه به شدّت دچار انحراف، فساد، حیرت وسرگردانى، پوچى وبى‏هدفى است و بیشتر اعضاى آن، داراى فساد عقیده، عمل و اخلاق هستند؛ نیاز به دولتى دارد كه در رأس آن انسان كامل قرار گرفته ودر صدد تكمیل مكارم اخلاقى واز بین بردن آلودگى‏ها و فسادها و از بین بردن موانع خردورزی و اندیشه است تا بشر به كمال نهایی خود (عبادت و عبودیت) دست یازد.
روایات مختلف در این موضوع ـ به خصوص حدیث (اكمل به اخلاقهم) ـ دلالت بر اهمیت و محوریت اخلاق و كمال یابی واقعی و رشد و بالندگى معنوى و عقلانی انسان‏ها در دولت مهدوى دارد:
امام باقر? مى‏فرماید:
(اذا قام قائمنا، وضع یده على رؤوس العباد فجمع به عقولهم واكمل به اخلاقهم).
(چون قائم ما قیام كند، دستش را بر سر بندگان مى‏گذارد وعقول آنها را متمركز ساخته واخلاقشان را به كمال مى‏رساند).
در روایت دیگرى آمده است:
(اذا قام قائمنا وضع یده على رؤوس العباد فجمع به عقولهم وكملت به احلامهم...).
(وقتى قائم ما قیام كند، دست [عنایتش] را بر سر بندگان مى‏نهد وبدین وسیله عقل آنها زیاد شده وفهم‏شان بالامى‏رود (كامل مى‏گردد).)
پیامبر صلی الله علیه و آله مى‏فرماید:
(... یملأ قلوب العباد عبادة و یسعهم عدله).
(... دل‏هاى بندگان را پر از عبادت مى‏كند وعدلش فراگیر مى‏شود).
همچنین:
(... أن یصلح امة بعد فسادها).
(او این امت را پس از آنكه تباه [و فاسد] شده‏اند، اصلاح مى‏كند).
بر اساس این روایت اصلاح مردم بعد از فساد اخلاقى آنان وتغییر بنیادین رفتارها، گفتارها وپندارهاى غیر اخلاقى وآلوده آنها، مهم‏ترین ودرخشان‏ترین اقدام دولت امام مهدى عجل الله فرجه الشریف خواهد بود و این احیاگرى و اصلاح و نوسازى معنوى، مطلق و فراگیر است و پس از آن فساد و انحرافى وجود نخواهد داشت و زمین نورانى و پر از صفا و معنویت خواهد شد:
(و تُشرق الارض بنور ربّها).
(زمین با نور پروردگارش منوّر مى‏شود).
و (ان قائمنا اذا قام اشرقت الارض بنور ربّها واستغنى الناس).
(چون قائم ما قیام كند، زمین به نور پروردگارش روشن مى‏گردد ومردم همگى بى‏نیاز شوند).

دولت اخلاقی و دكترین مهدویت

دولت امام مهدى عجل الله فرجه الشریف، دولتى كمال گرا، احیاگر و فضیلت‏گرا است و آموزه‏هاى بنیادین اسلام بر آن حاكم است. دولتى غیر اقتدارگرا وغیر استبدادى است؛ بلكه رضایت و خشنودی مردم و كمال مادى و معنوى آنان را در اولویت قرار مى‏دهد. تربیت دینى وپروش اخلاقى و رشد فكری و علمی مردم در رأس قرار می گیرد. جهانى و فراگیر است و ارزش‏ها و هنجارهاى اخلاقى را جهانى مى‏كند. نمونه كامل دولت نبوى صلی الله علیه و آله و دولت علوى? است. انسان‏ها را از قید و بندهاى نفسانى و استثمار و استعمار قدرتمندان آزاد مى‏كند. دولت علم و دانش و اندیشه و خردورزى است. پایان بخش دولت‏هاى سكولار و لیبرالیستى و احیاگر دولت دینى است. همه كس وهمه چیز را به كمال نهایى خود مى‏رساند. تحقق آرمان‏هاى بشرى وتشكیل مدینه فاضله اسلامى است.
این دولت سعادت واقعى بشر وخیرات عمومى را تأمین مى‏كند. رابطه انسان را با خدا تصحیح و انسان را به خودشناسى وخودسازى اخلاقى دعوت مى‏كند. اقتدار و نفوذ فراوان و فراگیرى دارد و ریشه ظلم و ستم و فساد را از بین مى‏برد. مبتنى بر برهان و استدلال عقلى، دلایل وحجّت‏هاى دینى و حكمت و دانش است. كامل‏ترین خلافت الهى بر روى زمین بوده و رهبر و پیشواى آن، منصوب از سوى خدا است. با مردم رابطه‏اى دوستانه و ولایت مدارانه دارد و با آنها بر اساس كرامت ذاتى و اخلاق انسانى برخورد مى‏كند. دولتى فراملّى و فرامرزى است و تمامى امكانات منابع و خدمات را در اختیار همگان قرار مى‏دهد. دولتى ظلم ستیز، كفر ستیز و ضد فساد و خشونت است.
دولتى فرهنگى وارزشى است ودر آن علم وهنر ودانش در راستاى تعالى بشر، به كمال مى‏رسد. حامى محرومان، مستضعفان، تهى دستان و صالحان است و ثروت و قدرت و شهرت در آن جایى ندارد. عدالت محور است و در همه زمینه‏هاى قضایى، سیاسى، اجتماعى و اقتصادى عدالت را برقرار مى‏كند. ارشاد، هدایت و امر به معروف را در اولویت قرار مى‏دهد. محصول اندیشه بشرى نیست؛ بلكه پاسخگویى به نیازها، مشكلات، كاستى‏ها و ناراستى‏هاى زندگى است. دولتى كارآمد، كامل، اخلاق محور، و كمال‏گرا است و... .
امام مهدی عجل الله فرجه الشریف در این راستا به عنوان زعیم سیاسى ـ دینى، اختیارات و مسؤولیت‏هاى گسترده‏اى براى مدیریت و هدایت امور گوناگون مردم برعهده دارد و وظایف مختلفى مانند حفظ دین، اصلاح مردم، احیاى سنّت، اقامه حدود، گسترش عدالت، جهاد، عزل و نصب كارگزاران، توزیع بیت المال، تأمین حقوق و... برعهده امام است و او ولایت، اختیارات و شؤون مختلفى دارد. البته همة اینها فرع بركار اصلی آن حضرت (احیا گری) است. كاركردهای مهم دولت مهدوی عبارت است از:

۱. كاركرد سیاسی و اجتماعی

وظایف و كاركردهاى سیاسى و اجتماعى دولت مهدوى براى تأمین عدالت فراگیر، اداره سیاسى جهان با تدبّر و عقلانیت، قضاوت و داورى عادلانه، قانون گذارى الهی، تأمین صلح و امنیت و احیاى دین و اصلاح امور است. دولت ایشان در تمامى زمینه‏ها، موفّق و كارآمد بوده و همه امور سیاسى و اجتماعى را تحت پوشش قرار خواهد داد.

۲. كاركرد فرهنگی و دینی

كاركرد فرهنگى و دینى دولت ایشان در راستاى تربیت دینى مردم، تتمیم مكارم اخلاقى و زدودن آلودگى‏ها و مفاسد، گسترش و احیاى آموزه‏هاى اسلام، تثبیت آیین توحید و یكتاپرستى، رشد دانش و علم بشرى، شكوفایى افكار و اندیشه‏ها، رشد و ترقى صنعت و
فن آورى و پیشرفت شگفت‏انگیز در زمینه‏هاى ارتباطات، اطلاعات و اختراعات است. البته دولت مهدوى عجل الله فرجه الشریف، بیشترین اهمیت را به برنامه‏هاى فرهنگى ـ دینى داده و در رشد و تعالى اخلاقى انسان‏ها و تزكیه و تهذیب نفوس اهتمام جدّى خواهد داشت.

۳. كاركرد اقتصادی و عمرانی

كاركرد اقتصادى و عمرانى دولت مهدوى در جهت استفاده صحیح از موهبت‏هاى طبیعى (گنج‏ها و معادن)، عمران و آبادانى شهرها و كشورها، بى نیازى و استغناى مردم، كمك به بدهكاران و فقیران، توزیع عادلانه امكانات و بیت المال، ایجاد اقتصاد سالم، رونق كشاورزى و دامپرورى و... است. دولت ایشان در زمینه اقتصاد و عمران موفقیت‏هاى كاملى كسب خواهد كرد و در عین حال بر اخلاقى بودن فعالیت‏هاى اقتصادى و استفاده صحیح از طبیعت و گسترش عدالت تأكید خواهد نمود.
دستاورد این دولت عبارت است از: (معنویت، عدالت، عقلانیت و توسعه). اینها انگاره‏هایى است كه دولت مهدوى عجل الله فرجه الشریف در تمامى زمینه‏ها و برطبق شاخص‏ها و معیارهاى ذیل به آنها دست مى‏یابد:
۱. بهبود ارتباط فرد با خداى خود؛
۲. توجّه به شایستگى‏ها، استعدادها و ارزش‏هاى فردى؛
۳. استفاده صحیح از موهبت‏هاى الهى؛
۴. روابط دوستانه و صلح‏آمیز با دیگران.
مهم‏ترین دستاوردهاى دولت مهدوى عجل الله فرجه الشریف در عرصه سیاست، استقرار دولت حق و نابودى دولت‏هاى باطل، گسترش عدالت و ایجاد قسط، تثبیت صلح و امنیت جهانى، و رفع اختلاف‏ها و ستیزش‏ها است.
در زمینه فرهنگ و دین نیز رشد و تعالى اخلاقى و معنوى مردم و نورانیت جهان، ترویج فضایل اخلاقى و ریشه كن شدن رذایل، حاكمیت آیین اسلام و توحید و یكتاپرستى، جلب رضایت عمومى، توسعه و پیشرفت علم و دانش و شكوفایى اندیشه و خرد و ایجاد آرامش روحى و روانى و... به دست خواهد آمد.
از نظر اقتصادى و عمرانى نیز بشر شاهد وفور نعمت و بركت، حیات مجدّد و متكامل در روى زمین، رونق كشاورزى و كثرت محصولات، رفاه و آسایش بشرى، عمران و آبادى زمین و... خواهد بود.
بشر پس از قرن‏ها و سال‏ها چشم انتظارى و امید به اصلاح امور و تحقّق بشارت الهى، به سعادت و كمال مطلوب نائل خواهد آمد و در پرتو دولت مهدوى، در تمامى جنبه‏هاى زندگى به رفاه، آسایش، آرامش، صلح و تعالى و تكامل دست خواهد یازید و همة این امور، در جهت رسیدن او به كمال نهایی (عبادت و عبودیت خداوند) خواهد بود.
براین اساس می توان از تعالیم و آموزه های دینی، فلسفی، كلامی، سیاسی، فلسفة تاریخ و در توضیح و تبیین دولت اخلاقی امام مهدی عجل الله فرجه الشریف بهره مند شد و نظریه ای علمی، نظام مند و فراگیر از اندیشة مهدویت ارائه داد.
انگاره های زیر هر كدام متكفّل تبیین و تصویر ابعاد مختلف دكترین مهدویت می باشند:
۱. فلسفة تاریخ، برای شناخت هدف و غایت حركت تاریخ؛
۲. فلسفة سیاسی، برای شناخت و معرفی بهترین و بایسته ترین غایت و سامان سیاسی؛
۳. كلام سیاسی، برای تبیین آموزه های اعتقادی ـ دینی مهدویت؛
۴. علم سیاست، برای شناخت ماهیت دولت و تناسب آن با غایت و هدف بنیادین مهدویت و...
نوشتار حاضر با رهیافت سیاسی و بهره گیری از آموزه های فلسفی و روایی، به تبیین بخشی از دكترین مهدویت پرداخته است. امید است با پذیرش این دیدگاه، ابعاد تكمیلی آن در نوشتارهای دیگر، ارائه شود.
...................................................

۱. تفسیر قمی، ج۲، ص۸۷؛ تأویل الآیات، ص۳۳۹.
۲. كتاب الغیبة، ص ۴۷۳؛ الارشاد، ج۲، ص۳۸۵.
۱. سعید بن هبةاللَّه راوندى، الخرائج والجرائح، ج ۲، ص ۸۴۱، ح ۷۱؛ محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۳۶، ح ۷۱؛ لطف اللَّه صافى گلپایگانى، منتخب الاثر، ص ۴۸۲.
۲. محمّد بن یعقوب كلینى، كافى، ج۱، ص۲۵، ح۱؛ محمّد بن حسن حرّ عاملى، اثباة الهداة، ج۳، ص۴۹۵.
۳. محمد بن حسن شیخ طوسى، كتاب الغیبة، ص ۱۷۹؛ محمد بن جریر طبرى، دلائل الامامة، ص ۲۵۹؛ محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۴، ح ۲۴.
۴. على بن عیسى اربلى، كشف الغمّة، ج ۲، ص ۴۷۳؛ سلیمان قندوزى حنفى، ینابیع المودّة، ج ۲، ص ۵۳۸.
۱. محمد بن على بن بابویه (شیخ صدوق)، كمال الدین، ج ۲، ص ۳۴۵، ح ۳۱؛ على بن عیسى اربلى، كشف الغمة، ج ۲، ص۴۷۳؛ فضل بن حسن طبرسى، اعلام الورى، ص ۳۹۱.
۲. ابى جعفر محمد بن حسن شیخ طوسى، كتاب الغیبة، ص ۴۶۸؛ محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، الارشاد، ج ۲، ص۳۸۱؛ محمد بن جریر طبرى، دلائل الامامة، ص ۲۶۰.

---

منبع : مهدویت