طرح درس اول دبیرستان ( فصل 4: نور )
قسمت 4-4-: بازتاب نور
این مبحث را مانند کتاب درسی با چند سؤال ساده شروع کنید و با انجام آزمایش 4 کتاب، قوانین بازتاب را برای دانش آموزان بیان کنید. ( این آزمایش در کلاس های معمولی هم قابل اجراست و نیازی به آزمایش گاه ندارد، و باعث میشود دانش آموزان دو قانون بازتاب را به خوبی به یاد داشته باشند. اگر به هر دلیلی این آزمایش را انجام نمی دهید، آن را به صورت مشاهده در کلاس اجرا کنید. یعنی با یک آینه، نقاله بزرگ و چراغ رویتر ( چراغی که پرتوهای موازی تولید میکند ) یا لیزر پوینتر روی میز آن را انجام دهید و نتایج را روی تخته بنویسید. سپس قوانین بازتاب را مطرح کنید.قسمت 4-5: تصویر در آینه های تخت
مشاهده های ایستگاهی1- آزمایش کنید 5 کتاب 2- آینه های متقاطع وسایل لازم: 2 عدد آینه ی تخت پایه دار. شرح: آینهها را به صورت متقاطع کنار هم قرار دهید و یک جسم کوچک را میان آن ها قرار دهید. تصاویر میان دو آینه را با دقت مشاهده کنید. چند تصویر از جسم میبینید؟ زاویه ی دو آینه را تغییر دهید. در چه حالتی تعداد تصاویر بیش تر میشود؟ 3- پنهان شدن در آینه وسایل لازم: 1 عدد آینه ی تخت، دو دانش آموز شرح: آیا میتوانید حالتی پیدا کنید که در آن دوست خود را در آینه ببینید و او شما را را در آینه نبیند؟ با آینه ای که در اختیار دارید امتحان کنید. 4- وارون جانبی وسایل لازم: 1 عدد آینه ی تخت، چند سطر نوشته به صورت های زیر. شرح: در چه حالتی میتوانید نوشته های روی کاغذ را به راحتی در آینه بخوانید؟ 5- میدان دید وسایل لازم: آینه ی تخت پایه دار، کاغذ سفید شرح: با کمک آینه ای که در دست دارید، چه فضایی از کلاس پشت سر خود را میبینید؟ آینه را از صورت خود دور و به آن نزدیک کنید. آیا فضایی که در آینه میبینید، تغییر میکند؟ حال آینه را نزدیک لبه ی میز بگذارید و کاغذ را جلوی آن قرار دهید. چشمان خود را لبه ی میز، رو به روی آینه قرار دهید. مقداری از کاغذ را که در آینه میبینید، مشخص کنید. آیا میتوانید توضیح دهید که چرا این قسمتها را میبینید و جاها ی دیگر را نمی بینید؟ 6- چشم زیر دریایی وسایل لازم: پریسکوپ ( با کمک یک جعبه یا لوله ی بخاری و دو آینه ی تخت، یک پریسکوپ بسازید و به کلاس ببرید. ) شرح: با کمک این پریسکوپ چه نقاطی از کلاس را میتوانید ببینید که بدون آن امکان دیدن آن نقاط وجود نداشت؟ |
مشاهدهها و آزمایش های طرح شده، کمک میکنند تا دانش آموزان با مشخصات تصویر در آینه ی تخت آشنا شوند. هم چنین کاربرد آینه های تخت را فرا بگیرند. اما لازم نیست رسم دقیق پرتوها و حل مسأله را در هر مورد از آنها بخواهید. ایستگاهی بودن مشاهدات به این معنی است که روی هر میز، وسایل یک ایستگاه آماده است، دانش آموزان در گروه های خود، در این ایستگاه ها حرکت می کنند و همه ی آزمایشها را انجام میدهند. حال که دانش آموزان به خوبی با آینه ی تخت و خصوصیات تصویر در آن آشنا شده اند، درس خود را مطابق کتاب پیش ببرید و با رسم تصویر در آینه، مشخصات آن را باز گو کنید.
قسمت4-6: آینه های کروی
برای شروع این بحث بهتر است وسیله ای به نام " آینه جاویی " را تهیه کنید و همراه خود به کلاس ببرید. این وسیله از شیء کوچکی که در نقطه ی o قرار میگیرد، تصویری حقیقی، در ناحیه ی A تشکیل میدهد. این تصویر کاملاً واضح و مشخص و سه بعدی است. تصویر در این آینه را به دانش آموزان نشان دهید. چند دقیقه به آنها فرصت دهید تا با این آینه جادویی سرگرم باشند، اما هیچ توضیحی در مورد چگونگی تشکیل تصویر به آن ها ندهید. می توانید چند قاشق صیقلی را به دانش آموزان بدهید تا تصویر خود را در پشت و روی قاشق ببینند. سپس درس را با تعریف آینه کروی شروع کنید.
قسمت4-7: کانون آینه ی مقعر
برای تعریف کانون آینه ی مقعر، یک آینه ی مقعر و کاغذ در دست خود بگیرید. آینه را رو به پنجره ی کلاس یا لامپ بگیرید و کاغذ را در ناحیه جلو آینه جا به جا کنید تا لکه ی نورانی روی کاغذ تشکیل شود. این نقطه ی نورانی، کانون آینه است.قسمت4-8: رسم پرتوهای بازتاب
حال پرتوهای راهنما را رسم کنید. بهتر است این پرتوها را به طور جداگانه در کاغذهای رنگی رسم کنید و تا چند جلسه با خود به کلاس ببرید. آن ها را کنار تخته ی کلاس نصب کنید تا دانش آموزان برای حل مسأله از آن ها کمک بگیرند. از برگه های تمرین هم میتوانید برای تمرین رسم پرتو در کلاس استفاده کنید.قسمت 4-9: چگونگی تشکیل تصویر در آینه های مقعر
آزمایش 7 کتاب را انجام دهید تا دانش آموزان حالت های مختلف تصویر حقیقی و مجازی را ببینند. صفحه ی تمرین را در اختیار دانش آموزان قرار دهید و در هر حالت، چگونگی تشکیل تصویر را توضیح دهید. حال میتوانید به عنوان تمرین، بار دیگر آینه ی جادویی را به دانش آموزان بدهید و فاصله ی کانونی آینه را به آن ها بگویید و از آن ها بخواهید چگونگی تشکیل تصویر نهایی را توضیح دهند.قسمت4-10و ...
قسمتها ی دیگر را مطابق مطالب کتاب پیش ببرید. از برگه های تمرین آینه ی محدب استفاده کنید. اگر آینه ی ماشین در اختیار دارید، میتوانید در کلاس میدان دید آن را با آینه ی تخت مقایسه کنید.نویسنده: نازنین حسن نیا