ماهیت ازدواج موقت

 همان گونه كه مى‏دانید ازدواج پیوندى است میان زن و مرد كه بر پایه آن رابطه زناشویى شكل مى‏گیرد و مجموعه‏اى از تكالیف و حقوق شرعى و قانونى، بر آنها حاكم مى‏گردد اما این قرارداد بر دو قسم است:
1. پیوند دایم كه بر اساس آن، خانواده‏اى تشكیل مى‏شود و به عنوان یك بنیاد پایدار اجتماعى به شمار مى‏آید.
2. پیوند موقت، كه از آن در فرهنگ اسلامى به ازدواج موقت تعبیر مى‏شود كه بر پایه آن رابطه زناشویى موقتى با مدّت و مهریه مشخص، پدید مى‏آید و تفاوت آن با ازدواج دایم، در این است كه گذشته از محدود بودن مدت، ارث و نفقه براى زن در بر ندارد، مگر آنكه خود او شرط كرده باشد.
عدم آگاهى از تعریف صحیح نكاح موقت و ماهیت آن، موجب اشكالات بى‏پایه‏اى شده است گاهى توهم شده كه متعه چیزى غیر از نكاح و شبیه زنا مى‏باشد. در حالى كه شك نداریم كه نكاح موقت یا متعه قسمى از نكاح است،
چنان‏كه حضرت امام خمینى (ره) مى‏گوید: «النكاح على قسمین: دائم و منقطع، و كل منهما یحتاج الى عقد مشتمل على ایجاب و قبول لفظى دالین على إنشاء المعنى المقصود و الرضایة... فلا یكفى مجرد الرضا القلبى من الطرفین و لا المعاطاة الجاریة فى غالب المعاملات...»تحریرالوسیله، ج2، ص223. ؛ «نكاح بر دو قسم است: دایم و موقت، هر كدام از آنها نیازمند عقدى است كه مشتمل بر ایجاب و قبول لفظى بوده و بر رضایت طرفین و اراده آنان دلالت معتبرى داشته باشد، صرف رضایت دو طرف و حتى معاطات (بده و بستان و معامله عملى بدون قرارداد در قالب الفاظ خاص) كافى نیست».
بنابراین ازدواج موقت به صِرف رضایت طرفین قابل تحقّق نیست، بلكه احتیاج به عقد و قرارداد شرعى و قانونى دارد، همانند ازدواج دایم، و صِرف رضایت طرفین مشروعیت‏آور نیست، زیرا همه معاملات حلال و حرام مى‏تواند بر اساس رضایت طرفین انجام شود حتى ربا، رشوه و زنا و لواط و... ممكن است با رضایت طرفین باشد، اما نامشروع است زیرا تجاوز به حریم الهى و عارى از هر گونه مبناى قانونى است، بنابراین ازدواج موقت ماهیت شرعى و قانونى داشته و تفاوت اساسى با زنا دارد، چون ازدواج موقت بر اساس مجوز و قرارداد شرعى مبتنى بوده كه شكل‏دهى رابطه را به رضایت طرفین مى‏افزاید. در حالى كه تنها زنا به رضایت طرفین و گاهى بدون رضایت استوار است، و رابطه‏اى است نامشروع كه ادیان الهى و حتى بسیارى از كشورهاى متمدن آن را به رسمیت نشناخته، و فرزند متولد از این رابطه را
نامشروع خطاب مى‏كنند و نتیجه آن جز بیمارى، افسردگى، فساد، تباهى و... نیست. زیرا زنا تابع هیچ‏یك از مقرّرات مربوط به وضع فرزندان و روابط خانوادگى و نظام انسانى و اخلاقى نمى‏باشد، بلكه حالتى است حیوانى كه زن خود را در معرض فروش و ناهنجارى‏هاى جنسى قرار مى‏دهد، با این اوصاف آیا امكان دارد ازدواج موقت را تشبیه به زنا نماییم؟! ازدواج موقت، نوعى نكاح و قراردادى است كه در آن زن و مرد به عنوان زن و شوهر و بدون احساس گناه، هر چند موقتى اقدام به رابطه جنسى مى‏كنند این قرارداد زناشویى به طرفین اطمینان مى‏دهد كه رابطه‏شان پاك و مشروع و تابع نظام و مقرّرات شرعى و قانونى باشد و همانند نكاح دایم داراى آثار و احكام مى‏باشد، از این رو هرگز قابل مقایسه با زنا نیست.
براى آشنایى بیشتر با ماهیت و آثار ازدواج موقت جنبه‏هاى مشترك بین آن و ازدواج دایم را به صورت خلاصه بیان مى‏داریم:
1. شرایط نكاح: ازدواج موقت نیز نوعى ازدواج بوده و احتیاج به صیغه و عقد دارد، كه باید داراى شرایط و با لفظ صریح «أنكحت» و «زوجت» و «متعت» باشد و تعیین زوجین و مهر و اختیار و بلوغ در آن شرط شده است. همان‏گونه كه در نكاح دایم نیز همه این شرایط لازم است.
2. إذن ولى: به عقیده بسیارى از فقهاء اذن ولى در عقد باكره لازم است و از این جهت فرقى بین نكاح دایم و موقت نیست.
3. احكام فرزند: تمام احكام فرزند ناشى از عقد دایم، در نكاح موقت نیز جارى است، از حیث محرمیت، ارث، نفقه، حضانت و ولایت.

4. عدّه: همان گونه كه در عقد دایم عدّه واجب است در عقد موقت نیز واجب مى‏باشد، منتهى عدّه عقد موقت كوتاه‏تر از عده عقد دایم است.
اما تفاوت‏هایى كه عقد موقت با دایم دارند و نشان دهنده امتیاز و سهولت عقد موقت نسبت به دایم مى‏باشد عبارتند از:
1. عقد دایم از جهت زمان محدودیتى ندارد، ولى عقد موقت از نظر زمانى وابسته به توافق طرفین است.
2. در عقد دایم نفقه همسر بر مرد واجب است، ولى در عقد موقت چنین نیست.
3. برخلاف عقد دایم، در عقد موقت زن و شوهر از همدیگر ارث نمى‏برند.
4. در عقد دایم زن و شوهر بدون رضایت یكدیگر نمى‏توانند از باردارى جلوگیرى كنند اما در عقد موقت مى‏توانند.
5. در ازدواج دایم زن حق همخوابى دارد ولى در عقد موقت زن مى‏تواند شرط كند كه نزدیكى واقع نشود و همخوابگى بستگى به توافق طرفین دارد.منهاج الصالحین، سید ابوالقاسم خویى، ج 2، ص 302 و 303.
6. در عقد موقت با پایان یافتن مدت یا با رضایت مرد جدایى قهرا حاصل مى‏شود و نیازى به صیغه طلاق نیست.
بنابراین، ازدواج موقت داراى شرایط آسان‏ترى است.

---

منبع : پرسمان/ حقوق زن