ازدواج های دیگر حضرت خدیجه(س) و سن حضرت خدیجه(س) به هنگام ازدواج با پیامبر(ص)

این سوال یکی از مسائل پیچیده صدر اسلام است. به جهت اینکه بسیاری از بزرگان اهل سنت و راویان و تاریخ نویسان پیرو مذهب خلفا در صدر اسلام خوش نداشتند شخصی را بالاتر از عایشه در بین همسران پیامبر (ص) معرفی کنند لذا دست به پاره ای روایات دروغین و استدلالات باطل زده اند،
اما از آنجایی که حق هیچگاه مخفی نمانده و نخواهد ماند دست بسیاری از آنان رو شده و خود در لابلای کلماتشان به مطالبی اعتراف کرده اند, ما برای روشن شدن مطلب به بررسی دقیق این موضوع می پردازیم:
برخى گفته اند: رسول خدا همسر باكره اى غیر از عائشه نداشته است و در باره خدیجه گفته اند: وى قبل از رسول خدا با دو نفر به نامهاى عتیق بن عبد الله مخزومى و ابوهاله تمیمى ازدواج كرده بود و فرزندانى از آنان نیز داشته است.
این سخن به اعتقاد برخى از بزرگان شیعه قابل قبول نیست؛ زیرا بخش زیادى از این قبیل سخنان را طراحان سیاست با هدف زدودن هاله قداست و پاكى از رحم بانوئى كه ظرف وجود كوثر قرآن، فاطمه زهرا است ساخته‌اند و لذا دقت در این موضوع و نقد سخنان موجود در منابع تاریخى و حدیثى شك و شبهه را از بین مى برد.
ابو القاسم اسماعیل بن محمد اصفهانى از دانشمندان اهل سنت تصریح مى‌كند كه حضرت خدیجه سلام الله علیها، باكره بوده است، وی در کتابش می نویسد:
وكانت خدیجة امرأة باكرة ذات شرف ومال كثیر وتجارة تبعث بها إلى الشام فتكون عیرها كعامة عیر قریش.
حضرت خدیجه، زنى باكره، داراى اعتبار و مال بسیارى بود، كاروان تجارى‌اش را به سوى شام مى‌فرستاد و كاروان او به اندازه تمام كاروان قریش بود.
(الأصبهانی، أبو القاسم اسماعیل بن محمد بن الفضل التیمی (متوفاى535هـ)،دلائل النبوة، ج 1 ص 178، تحقیق: محمد محمد الحداد، ناشر: دار طیبة - الریاض، الطبعة: الأولى، 1409هـ).
ابوالقاسم كوفى از علماى شیعه، در این باره استدلال جالبى كرده است كه توجه خواننده عزیز را به آن جلب مى‌كنیم. وى در كتاب الإستغاثه مى‌نویسد:
مورخان و محدثان شیعه و سنى بر این مطلب اتفاق دارند كه كسى از بزرگان، اشراف، رؤسا و جوانمردان قریش باقى نماند؛‌ مگر این كه از حضرت خدیجه خواستگارى كرد و ازدواج با ایشان را آرزو مى‌كرد؛ اما خدیجه كبرى دست رد بر سینه همه آن‌ها زد؛ ولى وقتى رسول خدا صلی الله علیه وآله با او ازدواج كرد، تمام زنان قریش از او فاصله گرفته و رفت و آمد با وى را ترك كردند و گفتند: تو پیشنهاد سران قریش را رد كردى و تن به همسرى كسى دادى كه فقیر است و مال و ثروتى ندارد؟!
با این حال چگونه اهل ‏فهم مى‏توانند بپذیرند که حضرت خدیجه با یك اعرابى(شوهرهای قبلی كه برای حضرت خدیجه نام برده اند) از قبیله بنى تمیم ازدواج كرده باشد؛ اما خواستگارى بزرگان قریش را نپذیرفته باشد؟
آیا صاحبان فكر و اندیشه نمى‌دانند كه این مطلب از آشكارترین محالات و ناپسند‌ترین گفتارها است، وقتى براى اهل تحقیق این مطلب ثابت شود، ثابت مى‌شود كه حضرت خدیجه با كسى غیر از رسول خدا صلى الله علیه وآله ازدواج نكرده است.
(الكوفی، أبو القاسم علی بن أحمد بن موسى ابن الإمام الجواد محمد بن علی (متوفای352هـ)، كتاب الاستغاثة، ج1، ص70، طبق برنامه مكتبة اهل البیت علیهم السلام).
و نیز مى‌توان این سؤال را از اهل تحقیق پرسید كه اگر خدیجه قبل از ازدواج با رسول خدا با یك نفر اعرابى از قبیله تمیم ازدواج كرده بود، آیا موردى براى این سرزنش‌ها پس از ازدواج با رسول خدا باقى مى‌ماند؟ و آیا ازدواج زنى بیوه و شوهر دیده به این اندازه براى تمام مردم مكه مهم بود كه بر اساس همین نقل تمام همسران اشراف قریش با وى قطع رابطه كنند؟
اگر خدیجه شایسته ملامت و سرزنش بود پس چرا (در صورت صحت) هنگام ازدواج با افرادی که در تاریخ ثبت شده که یکی از آنها اعرابى بوده که شغل او گور کنی بوده و دیگری اعرابی که شغل او خارکنی بوده است که طبعا هیچکدام از هیچ امتیازى بر خوردار نبوده اند ملامت و سرزنش نشد؟
به هرحال به غیر از منابعی که ذکر کردیم علمای بسیار دیگری نیز تصریح کرده اند که حضرت خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر(ص) باکره بوده است که از جمله آنها این منابع هستند:
سید مرتضی در شافی؛ ابو جعفر در تخلیص؛و نیز مسائلی که در دو کتاب الانوار و البدع آمده است مبنی بر اینکه رقیه و کلثوم دختران هاله خواهر خدیجه بودند؛ بحارالانوار، ج16، ص18؛ مناقب ابن آشوب، ج1، ص159 ؛ الاستغاثه،، ج1، ص68؛ تبصره العوام، ص245؛انوارالنعمانیه، ج1، ص81؛ جعفر مرتضی العاملی در الصحیح من سیره النبی الأعظم، ج 1، ص 121 و...
مطلب دیگری که در این باره باید به آن دقت کرد اختلاف در اسامی شوهرانی است که برای آن حضرت ذکر شده که در آن چند ابهام وجود دارد که صحت آن را دچار خدشه و تردید می کند:
الف) آیا نام شوهر حضرت خدیجه ابوهاله نباش بن زراره است یا زراره بن نباش یا هند یا مالک؟ چون در تاریخ اختلاف زیادی در اسامی او وجود دارد، برخی او را ابو هاله بن زراره بن نباش دانسته و برخی ابوهاله نباش بن زراره دانسته اند و برخی ابوهاله مالک بن نباش تمیمی و بعضی هند دانسته اند!
ب) آیا ابتدا با ابوهاله ازدواج کرد یا با عتیق؟! (چون هر دو را گفته اند( و...
حال سوالی که پیش می آید این است که فرزندانی که در برخی منابع برای حضرت خدیجه ذکر شده است وضعیت آنها چگونه است؟
در پاسخ باید گفت هیچکدام از آنها فرزندان حضرت خدیجه نبوده اند.
توضیح مطلب:
طبق نقل مورخین، خدیجه، خواهرى بنام هاله داشته است كه با مردى مخزومى ازدواج كرده بود و از وى فرزندى همنام مادرش یعنى هاله داشت سپس با مردى تمیمى بنام ابوهند ازدواج كرد كه از وى نیز فرزندى بنام هند داشت، این مرد تمیمى همسر دیگرى و از آن همسر دو دختر به نامهاى رقیه و زینب داشت، مادر این دو دختر از دنیا رفت و پس از وى پدر دو دختر از دنیا رفت، هند فرزند هاله به خانواده شوهرش سپرده شد و هاله با این دو دختر كه از همسر دیگر شوهرش بودند به خانه خدیجه آمدند و وى سرپرستى آنان را به عهده گرفت و پس از ازدواج با رسول خدا صلی الله علیه وآله این دو دختر نزد خدیجه و رسول خدا بودند و در دامن این دو تربیت شدند و عنوان ربیبه رسول خدا را گرفتند و بر اساس رسم عرب ربیبه را مانند دختر تلقى مى كردند و به همین جهت آنان را دختران خدیجه و رسول خدا مى‌دانستند.
از مطالب فوق روشن می شود که حضرت خدیجه تنها فرزندی که از خود به یادگار گذاشت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بوده و در تایید این سخن، روایتی است از رسول خدا صلی الله علیه و آله که خطاب به امیرالمومنین علی علیه السلام فرمود:
یا على خداى تعالى سه گونه موهبت به تو عنایت فرموده است كه به من و هیچیك از مردم ، عنایت نفرموده است :
1-پدر زنى مانند من به تو ارزانى داشته است كه به من عنایت نكرده است ؛ 2. همسر پاكیزه گوهر راستگو و راست رو به تو مرحمت داشته كه به من عنایت نفرموده است ؛ 3 . حسن و حسینى از پشت تو به وجود آورده است كه چنان دو فرزندى از پشت من بوجود نیاورده است ؛ آرى ! من از شمایم و شما از من مى‏باشد .
در این روایت پیامبراکرم به صراحت می‌گوید كه به احدی غیر از علی علیه السلام پدر زنی مثل من داده نشده است ، معلوم می‌شود كه پیامبر دختر دیگری نداشته است و گرنه چنین سخنی نمی‌فرمود .

سن حضرت خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر اکرم(ص)

درباره سن حضرت خدیجه در هنگام ازدواج با پیامبر اکرم نظرات مختلفی وجود دارد برخی مانند بیهقی (از علمای بزرگ اهل سنت) ایشان را 25 ساله می دانند.
بیهقی می گوید: «... بلغت خدیجة خمسا وستین سنة، ویقال: خمسین سنة، وهو أصح» ...بعضی می گویند: سن حضرت خدیجه (در هنگام وفات) 65 ساله بود و برخی دیگر گفته اند در آن وقت ایشان 50 ساله بوده است که قول صحیح هم همین است.( احمد بن الحسین بن علی بن موسی، البیهقی، دلائل النبوة، ج2، ص 71.)
وی سپس در جای دیگر می نویسد:«أن النبی تزوج بها وهو ابن خمس وعشرین سنة قبل أن یبعثه الله نبیا بخمس عشرة سنة».ازدواج رسول خدا با حضرت خدیجه 15 سال قبل از بعثت بوده است.( همان، ص 72.)
بنابراین طبق قول بیهقی وقتی ایشان در زمان وفات یعنی سال دهم بعثت،50 ساله باشند و 15 سال قبل از بعثت هم ازدواج نموده باشند با این حساب سن حضرت خدیجه در زمان ازدواج با پیامبر اکرم 25 سال بوده است.
اما اکثر محققین و مورخین سن ایشان را در زمان ازدواج 28سال می دانند.
العکبری از بزرگان اهل سنت و نویسنده شذرات الذهب می گوید:
«و رجح کثیرون أنها ابنة ثمان وعشرین». بسیاری از مورخین قول 28 سال را برای حضرت خدیجه در زمان ازدواج با پیامبر اکرم - ترجیح داده اند.( عبد الحی بن أحمد بن محمد العکری الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج1، ص14، حوادث سال11.)
حاکم نیشابوری نیز فقط همین قول را برای ابن اسحاق (سیره نویس مشهور) نقل می کند.( محمد بن عبدالله الحاکم، النیسابوری، المستدرک على الصحیحین ،ج 3، ص200، ح4837.)
ابن عساکر و ذهبی و مرحوم إربلی به نقل از ابن عباس می گویند: خدیجه در زمان ازدواج با آن حضرت 28 ساله بود.( علی بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله الشافعی، ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج3، ص 193؛ شمس الدین، ذهبی، سیرأعلام النبلاء، ج2، ص 111، ذیل ترجمه خدیجه ام المؤمنین، رقم 16؛ علی بن عیسى بن أبی الفتح، الأربلی، کشف الغمة، ج2، ص135، باب: فصل فی مناقب خدیجه)
مرحوم إربلی در جای دیگر به نقل از ابن حماد می فرماید: حضرت خدیجه در زمان ازدواج با آن حضرت 28 ساله بود.( علی بن عیسى بن أبی الفتح، الأربلی، کشف الغمة، ج2، ص133، باب: فصل فی مناقب خدیجة)
با این حساب روشن شد که بسیاری از مورخین و محدثین سن آن بزرگوار را حدود 25 تا 28 سال دانسته اند.و نیز روشن شد که تفاوت سنی بین پیامبر اکرم و حضرت خدیجه نبوده وهر دو حدود 25 سال داشته اند.

---

منبع : پرسمان