تلخى و شیرینى دنیا و آخرت درکلام امام علی(علیه السلام)
شرح و تفسیر حکمت 251 نهج البلاغه با موضوع تلخى و شیرینى دنیا و آخرت در اینجا بخوانید.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : يکشنبه 1396/10/10
سخنان امام علی (ع) در فاصله قرن اول تا سوم در کتب تاریخ و حدیث به صورت پراکنده وجود داشت. سید رضی در اواخر قرن سوم به گردآوری نهج البلاغه پرداخت و اکنون بالغ بر هزار سال از عمر این کتاب شریف میگذرد. هر چند پیش از وی نیز افراد دیگری در گردآوری سخنان امام علی (ع) تلاشهایی به عمل آوردند، اما کار سید رضی به خاطر ویژگی هایی که داشت درخشید و ماندگار شد، چون سید رضی دست به گزینش زده بود.
امام علی علیه السلام فرمودند :مَرَارَةُ آلدُّنْیَا حَلاَوَةُ آلاْخِرَةِ، وَحَلاَوَةُ آلدُّنْیَا مَرَارَةُ آلاْخِرَةِ.تلخى دنیا شیرینى آخرت است و شیرینى دنیا تلخى آخرت.
امام علی علیه السلام در این گفتار حكیمانه اشاره به تفاوت آشكار میان امور شیرین و تلخ در دنیا و آخرت مى‌كند و مى‌فرماید: «تلخى دنیا شیرینى آخرت است و شیرینى دنیا تلخى آخرت»؛ (مَرَارَةُ آلدُّنْیَا حَلاَوَةُ آلاْخِرَةِ، وَحَلاَوَةُ آلدُّنْیَا مَرَارَةُ آلاْخِرَةِ). اشاره به این‌كه بسیارى از طاعات و عبادات و انجام دادن دستورات الهى تلخ كامى‌هایى دارد؛ جهاد فى سبیل الله، جهاد با هواى نفس و گاه رفتن به زیارت خانه خدا، پرداختن خمس و زكات و چشم‌پوشى از اموال حرام و مقامات عالى نامشروع، تلخى‌ها و مشكلاتى براى انسان دارد؛ ولى به یقین این تلخى‌ها سبب شیرینى در سراى آخرت و بهشت برین است.
نعمت‌هایى كه نه چشمى آن را دیده و نه گوشى سخنى از آن شنیده و نه به خاطر انسانى خطور كرده است. به عكس، بسیارى از گناهان ممكن است لذت‌بخش باشد. پیروى از هوا وهوس و عیش و نوش‌هاى گناه‌آلود و اموال فراوانى كه از طرق نامشروع تحصیل مى‌شود براى صاحبان آن‌ها لذّتى دارد؛ ولى این لذّات، تلخ كامى‌هایى را در آخرت به دنبال دارد عذاب‌هایى كه بسیار شدید و طولانى است و حتى یك روز آن را نمى‌توان تحمل كرد تا چه رسد به سالیان دراز. مقصود امام علیه السلام از این گفتار حكیمانه این است كه اگر در مسیر اطاعت، مشكلات و شاید ناراحتى‌ها و مرارت‌هایى وجود داشته باشد، نگران نشویم، آن‌ها را به جان و دل بپذیریم به امید وعده‌هاى الهى در آخرت و به عكس اگر در گناه، لذّتى باشد از عواقب تلخ آن غافل نگردیم و كوتاه سخن این‌كه هدف امام علیه السلام تشویق به طاعات و ترك گناهان است. شبیه این سخن، تعبیرى است كه در خطبه 174 نهج‌البلاغه گذشت كه امام علیه السلام مى‌فرماید: «إِنَّ آلْجَنَّةَ حُفَّتْ بِالْمَكَارِهِ وَإِنَّ آلنَّارَ حُفَّتْ بِالشَّهَوَاتِ؛ بهشت در لابه‌لاى ناراحتى‌ها پیچیده شده و دوزخ در لابه‌لاى شهوات». نیز در حكمت 376 مى‌فرماید: «إِنَّ آلْحَقَّ ثَقِیلٌ مَرِیءٌ، وَإِنَّ الْبَاطِلَ خَفِیفٌ وَبِیءٌ؛ حق، سنگین اما گوارا و باطل، سبك و آسان؛ اما بلاخیز و مرگ‌آور است». حق گرچه ثقیل و سنگین است ولى عاقبتش گواراست. به عكس، باطل كه در آغاز آسان و راحت است؛ ولى در پایان ناگوار و خطرناك است.
البته آنچه امام علیه السلام در این جا فرموده بیان حكم غالبى است وگرنه موارد استثنایى نیز وجود دارد كه انسان از انجام دادن حق لذت ببرد و از انجام دادن باطل ناراحت شود. حدیث معروفى كه مى‌گوید: «مؤمن اوقات شبانه‌روز خود را به سه بخش تقسیم مى‌كند: بخشى براى عبادت و بندگى پروردگار و بخشى براى سامان دادن به وضع زندگى و در بخش دیگرى به لذات حلال مى‌پردازد تا نیرو وآرامش براى انجام وظایف پیدا كند»، دلیل روشنى بر این استثناست. در حالات انبیا و اولیاى الهى به خصوص در آزمایش هاى سخت آن‌ها، شواهد زیادى بر اصل گفتار امام علیه السلام هست. اگر حضرت یوسف علیه السلام تسلیم خواسته نامشروع زلیخا مى‌شد براى او لذت‌بخش بود؛ اما مرارت آخرت را به دنبال داشت و این‌كه تسلیم نشد وبه سبب آن، سال‌ها در زندان ماند و مرارت زیادى را چشید بر كسى پوشیده نیست؛ اما حلاوت آخرت بلكه حلاوت دنیا را در پایان و بعد از مدتى به دنبال داشت. حضرت آدم علیه السلام ترك اولى كرد و از شجره ممنوعه موقتآ لذت برد؛ اما پایان غم‌انگیزى براى او داشت. بسیار مى‌شود مرارت‌هاى دنیا نتیجه شیرینى در همین دنیا نصیب انسان مى‌كند مانند جوانى كه سال‌ها در غربت و با مشقت درس خوانده تا توانسته به مراحل عالى علم و دانش برسد كه لذت آن را در پایان در همین دنیا مى‌بیند وبه عكس جوانى كه تن به تنبلى و خوش‌گذرانى و عیش و نوش داده و بى‌سواد باقى مانده مرارت آن را در پایان كار در همین دنیا مى‌چشد.
شرح و تفسیر حکمت 249 نهج البلاغه
منبع :باشگاه خبرنگاران
