حرام از منظر فقه اسلامی

حرام در فقه اسلامی، به عملی گفته می‌شود که ترک آن از مردم خواسته شده و انجام آن مستوجب عقاب است. حرمت، از احکام پنجگانه فقهی، و به معنای ممنوعیت انجام کار حرام است.

مفهوم‌شناسی
حرام در اسلام، عملی است که انجام آن ممنوع و ترک آن از مردم خواسته شده است. شخص مکلف در صورت انجام فعل حرام، گناهکار است.

اقسام حرام
اعمال حرام را می‌توان به اقسام و انواع مختلفی تقسیم کرد. در منابع فقهی، اقسام فراوانی برای حلال ذکر شده، اما تقسیم‌بندی حرمت و اعمال حرام، کمتر بیان شده است. منابع فقهی در بیان اقسام حرام، این موارد را برشمرده‌اند:

ذاتی و عرضی: حرمت ذاتی، مستقیما از دلیل شرعی به دست می‌آید، مانند حرمت نوشیدن شراب، اما حرمت عرضی در موردی است که فعل موردنظر ذاتا حرام نیست، اما در پی نذر یا قسم، حرام می‌شود؛ مانند مکروهی که به دلیل نذر یا قسم شرعی، حرام می‌شود.
شرعی و عقلی: حرمت شرعی، با دلیل شرعی ثابت می‌شود مانند دروغ گفتن، اما حرمت عقلی، به حکم عقل قطعی به اثبات می‌رسد؛ مانند خوردن غذایی که ضرر جدی دارد و به حکم «کلّ ما حکم به العقل حکم به الشرع»، حرمت آن روشن می‌شود.
نفسی و غیری: حرمت نفسی، به خود عمل تعلق می‌گیرد، مانند ضرر زدن به دیگران که به خودی خود حرام است؛ اما حرمت غیری، حکم کاری است که مقدمه حرام باشد؛ مانند کشت انگور به نیت فراهم کردن شراب.
ابدی و غیرابدی: حرمت ابدی، برای همیشه جاری است، مانند حرمت ازدواج با مادرزن، اما حرمت غیرابدی، ممکن است برداشته شود؛ مانند حرمت ازدواج با خواهرزن که تنها تا زمان پابرجا بودن ازدواج جاری است.

عبادت‌های حرام
روزه مستحبی فرزند، اگر والدینش او را از روزه گرفتن نهی کرده باشند.
روزه کسی که یقین دارد یا احتمال عقلایی می‌دهد که روزه برایش مضر است.
روزه ایام تشریق برای کسانی که در سرزمین مِنا هستند.
روزه مستحبی زن، در صورتی که باعث از بین رفتن حق شوهرش شود.
روزه در یوم الشک، اگر به نیت اول ماه رمضان گرفته شود.
روزه عید فطر
روزه عید قربان
روزه سکوت
روزه وِصال
روزه مسافر
نماز زن حائض

معاملات حرام
معاملات حرام چند دسته هستند:

محرمات دیگر
غیبت، تهمت، دروغ، تمسخر دیگران، شراب خواری، اسراف، تبذیر، دزدی، خوردن مردار، بدگویی از دیگران، تجسس زنا

منبع: پایگاه اینترنتی ویکی شیعه