کاروانسرای قزلق گرگان

کاروانسرای قزلق به عنوان نمونه‌ای از کاروانسراهای کوهستانی با مصالح سنگ و ملات گچ، آهک و ساروج در مسیر جاده قدیم استرآباد- شاهرود احداث شده است و سبک آن سرپوشیده با پلان مستطیل شکل و با جهت شمالی- جنوبی است. این بنا دارای دالان و اتاق‌های متعدد است و ورودی آن از سمت شرقی بنا می‌باشد. با توجه به نقشه و مصالح به کار رفته احتمال زیادی وجود دارد که این بنا متعلق به دوره صفویه باشد.

این منطقه کوهستانی از شمال به دشت حاصلخیز ” گرمابدشت ” و روستای ” توسکستان ” و از جنوب به روستای قدیمی ” سر علی آباد ” و ” چهار باغ ” و از شرق و غرب به دامنه های سرسبز و خرم به جنگل و دره های عمیق محدود می شود . یکی از سرچشمه های رودخانه باغ شاه ” از ” قزلق ” جاری می شود .  و دارای آب بسیار خنک و گوارایی است که همین امر باعث طراوت و سر سبزی منطقه با چشم اندازدلربا گردیده است . از لحاظ زمین شناختی سطح وسیعی از از منطقه ، سنگی و سنگلاخ بوده و در جاهای مسطح و نسبتا کم شیب و ناهموار ، اراضی قابل کشت وجود دارد .

راه ارتباطی فعلی گرگان و شاهکوه سفلی و شاهکوه علیا با پیچ و خمهای فراوان که از گردنه ” قزلق ” و از ضلع جنوبی و غربی کاروانسرای قزلق عبور می کند ، دارای چشم اندازی زیبا و هیجان انگیز است .

فضای داخلی کاروانسرا را 12 حجره با سقف کوتاه جناقی شکل تشکیل می دهد که به صورت قرینه در یک ردیف شش تایی روبروی هم به ابعاد 2 × 2 × 5/2 متر قرار دارد . ورودی بنا در جهت شمالی واقع شده است که دارای طاق هلالی است و احتمالا در چوبی داشته است و به طرف داخل دارای دو پلکان سنگی است . حد فاصل هر یک از حجره ها جرزهای نگه دارنده سقف که تقسیم کننده فضای داخلی نیز می باشد قرار دارد . آنچه جالب توجه است اینکه درون هر یک از حجره ها فضایی به منظور روشن کردن آتش تعبیه شده است تا گرمای فضای داخلی حجره ها را در فصل سرما تأمین کند .

سقف کاروانسرا بیضی شکل است که بر روی طاق های گهواره ای و جرزهای قطور سنگی استوار شده است . روشنایی درون کاروانسرا به وسیله روزنه هایی در مرکز گنبدهای شش گانه سقف تامین می شده است . از خصوصیات بارز کاروانسرا قزلق می توان به نحوه و سبک معماری آن ، به کار گیری مصالح سنگ در ساخت و احداث و اجرای سقف ، ارتفاع کم سقفها و حجره ها به منظور نگهداری و حفظ گرمای فضای داخلی و جرزهای نگه دارنده سقف ( بیش از 1 متر ) به جهت تحمل فشار بارهای اضافی و جلوگیری از رانش اشاره کرد . همچنین طرز چیدن سنگهای قلوه ای و نحوه بند کشی آنها و حجره های متقارن که دارای آهنگی موزون است ، از دیگر ویژگیهای معماری کاروانسرای قزلق است .

---

منبع: سایت مکان بین