بهترین زمان برای شنیدن آواز پرندگان، سپیده دم است. در تمام نقاط جهان، از جنگل‌های استوایی گرفته تا نواحی شمالی اروپا، آوای پرندگان در سپیده دم بیشتر از سایر اوقات شبانه روز شنیده می‌شود. معمولا این پرندگان نر هستند که آواز می‌خوانند، اما به راستی چرا؟ هنگام سحر معمولا نسیم ملایمی می‌وزد. سر و صدای سایر جانوران نیز آغاز نشده است. پس صدای پرنده تا دور دست‌ها به خوبی شنیده می‌شود. آوازی که صبح خوانده می‌شود، 20 مرتبه مؤثرتر از آواز نیم‌ روز است. علاوه بر این، پرنده در این موقع روز نمی تواند کار دیگری انجام دهد. هوا هنوز روشن نشده و حشرات به سختی دیده می‌شوند. بسیاری از حشرات هم به خاطر خنکی هوا ترجیح می‌دهند روی زمین بمانند. پس شکار کردن مشکل است.

وقتی پرنده ای بعد از گذراندن یک شب سرد ( که در آن هیچ چیز نخورده است. ) آواز می‌خواند، نشان می‌دهد که بسیار قوی است. شاید می‌خواهد با آواز خواندن خود به پرنده های ماده بگوید: " من از نظر جسمی توانایی لازم برای جفت گیری را دارم ". پرنده نر با تمام توان چهچه می‌زند تا ثابت کند آنقدر انرژی دارد که می‌تواند مقدار زیادی از آن را صرف کار بیهوده ای چون آواز خواندن کند. بیشتر پرنده های ماده هم هنگام سحر در آشیانه‌ی خود هستند و می‌توانند آواز او را بشنوند. اگر پرنده ی ساکن قلمرو همسایه در طول شب شکار شده باشد یا به هر دلیل مرده باشد، صدای او شنیده نمی شود. پس می‌توان قلمرو او را تصرف کرد و غذای بیشتری به دست آورد. بنابراین سپیده دم زمان بسیار مناسبی برای آواز خواندن است.

اما این فقط یک روی سکه بود. روی دیگر چندان جالب نیست. فرض کنید یک شکارچی گرسنه هستید و در طول شب خوراک کافی پیدا نکرده اید. صبح در حال جستجو برای پیدا کردن طعمه اید. ناگهان صدای پرنده ای را می‌شنوید که روی درختی در نزدیکی شما مشغول آواز خواندن است. پرنده سرگرم نغمه سرایی خود است و توجه چندانی به اتفاقات دور و برش ندارد. دیگر چه می‌خواهید؟ همه شرایط برای سیر شدن شما مهیاست. پس اگر آواز پرنده ای برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، می‌توان گفت پرنده‌ی بسیار زیرکی است. چون می‌تواند خود را از چنگال شکارچیانی که در کمین هستند، در امان نگهدارد. این یعنی یک امتیاز دیگر برای جلب توجه ماده ها!

اما مشکل دیگری هم هست. همه می‌خواهند سر صبح آواز بخوانند. باید برای پیروز شدن رقابت کرد. دردسر وقتی بیشتر می‌شود که آواز دو پرنده همسایه شبیه هم باشد. در جنگل‌های بلوط کالیفرنیا دو پرنده زندگی می‌کنند که همین شرایط را دارند. آن‌ها راه حل خوبی برای این مسئله یافته اند. ساعت اول صبح به آواز خواندن پرنده اول اختصاص دارد. پرنده دوم صبر می‌کند تا نوبت او برسد. ساعت بعد، زمان آواز پرنده دوم است. این روند تا پایان سپیده ادامه پیدا می‌کند.

همیشه رقابت کردن بهترین راه نیست.بعضی پرنده‌ها مشکل خود را از طریق دیگری حل می‌کنند، مثلا بلبل شب‌ها آواز می‌خواند. وقتی که سایر پرنده‌ها در خواب هستند و رقیبی در کار نیست.اما راه حل بلبل هم برای او دردسرهایی دارد.

نویسنده :

صادق بهداد