تبیان، دستیار زندگی
DNA چیزی است که شما را بی نظیر می کند. در بدن شما ده تریلیون سلول وجود دارد. تمام این سلول ها تحت کنترل DNA هستند.....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آزمایش DNA

dna

DNA چیزی است که شما را بی نظیر می کند. در بدن شما ده تریلیون سلول وجود دارد. تمام این سلول ها تحت کنترل DNA هستند. DNA به آن‌ها می گوید که باید چه کاری را و چگونه انجام دهند. DNA هر انسانی مختص خود اوست ( مگر اینکه آن فرد یکی از دوقلوهای هم سان باشد )، ولی DNA تمام سلول های بدن یک انسان مشابه یکدیگر است. کلید ردیابی با DNA هم همین است.

DNA مولکول کوچکی است، پس ردیابی از طریق DNA کار مشکلی خواهد بود. کوتاه‌ترین زمان لازم برای این کار، 36 ساعت است؛ اما گاهی تا سه هفته هم زمان می برد. این زمان به تعداد و کیفیت نمونه های موجود بستگی دارد. منظور از نمونه، هر چیزی است که حاوی سلولی از یک موجود زنده باشد؛ یک تار مو، یک قطره خون، تکه کوچکی از پوست یا حتی نوشیدنی باقیمانده در لیوان می تواند سرنخ ما باشد. مراحل کار به ترتیب زیر است:

ابتدا یک آنزیم محدود کننده (Restriction Enzyme) روی نمونه DNA ریخته می شود. این آنزیم مانند یک قیچی است که مولکول های بلند DNA را به قطعات کوچک تقسیم می کند. محل بریدگی به کد ژنتیکی DNA و کد ژنتیکی آنزیم مورد استفاده بستگی دارد. مثلاً یک نوع آنزیم، وقتی به رشته بازهای GAATTC برسد، مولکول DNA را می برد. طول این تکه های DNA در افراد مختلف، متفاوت است؛ چون کد ژنتیکی هر انسانی خاص خود اوست. بعضی از قطعه ها کوتاه و برخی دیگر بلند هستند.

( اگر متوجه نمی شوید، اینجا را بخوانید)

در مرحله‌ی بعدی از ماده ای به نام ژل آگروز استفاده می شود. این ماده مانند یک صافی عمل می کند و قطعات ریز DNA را از قطعات درشت تر جدا می کند. وقتی نمونه‌ی DNA آماده شده در مرحله قبل، روی ژل ریخته می شود، تکه های DNA  پشت در منافذ ژل گرفتار می شوند.

گام بعدی الکتروفورسیس (Electrophoresis) نامیده می شود. منظور از الکتروفورسیس، حرکت دادن مولکول ها به کمک جریان الکتریکی است. تکه های مولکول DNA بار منفی کوچکی دارند، پس با برقراری جریان الکتریکی به سمت قطب مثبت حرکت می کنند ( مانند آهن رباها که قطب های غیر همنام همدیگر را جذب می کنند). اما گفتیم که ژل مانند یک صافی عمل می کند.

مولکول های کوچکتر راحت تر جابجا می شوند و در نتیجه در فاصله کمتری نسبت به قطب مثبت قرار می گیرند. وقتی الکتروفورسیس به پایان برسد، تکه های مولکول DNA با توجه به اندازه شان در طول یک صف مرتب می شوند.

سپس یک غشای نازک جاذب بر روی نمونه قرار داده می شود. دلیل این کار آن است که می خواهند در مراحل بعدی، کار راحت تر پیش برود. آیا تا به حال کاغذی را روی میز خیس گذاشته اید؟ این مرحله هم درست مشابه همان است. تکه های DNA به همراه مایع، جذب غشای نازک می شوند. به این ترتیب، نمونه از ژل به روی غشا منتقل می شود.

بعد از آن محلولی از قطعات مولکول DNA که با مواد رادیو اکتیو علامت گذاری شده اند بر روی غشا ریخته می شود. این قطعات به تکه های مولکول DNA اول می چسبند و با آن‌ها جفت می شوند. اما این جفت شدن فقط در محل‌هایی صورت می گیرد که رشته‌ی مشخصی از بازها، روی تکه های DNA قرار گرفته باشد، به عبارت دیگر مکان هایی که حاوی کد ژنتیکی خاصی باشند.

( اگر متوجه نمی شوید، اینجا را بخوانید)

در پایان این مرحله، مواد اضافی که با قطعات DNA جفت نشده اند، شسته می شوند تا بر روی غشا باقی نمانند.

در مرحله‌ی بعدی، یک فیلم حساس به اشعه‌ی X، روی این غشا قرار داده می شود. مولکول های DNA نشانه گذاری شده با مواد رادیو اکتیو که در مرحله‌ی قبل به مکان خاصی از تکه های DNA چسبیده اند، تابش می کنند. اشعه‌ی X ساطع شده از این تکه ها فیلم حساس را تحت تأثیر خود قرار می دهد و به این ترتیب تصویری از تکه ها بر روی فیلم ثبت می گردد.

سپس این فیلم در محلول ظهور قرار می گیرد. تصویر به دست آمده نشان دهنده‌ی مکان‌هایی است که مولکول های رادیو اکتیو به قطعات DNA چسبیده اند. این تصویر، اثر انگشت DNA نامیده می شود.

چنین تصویری دقیقاً مشابه یک اثر انگشت معمولی است. با مقایسه‌ی این تصاویر می توان فهمید که چه نمونه ای متعلق به کیست.

این مراحل در مدل سازی نشان داده شده اند، می توانید خودتان امتحان کنید. ابتدا فایل مورد نظر را دانلود کنید و تمرین مورد نظر را انجام دهید.

بازگشت به صفحه اصلی