گردش نوروزی در زنجان
زنجان، دیار مناظر بكر
زنجان، استان مقاومت، شهر شور و شعور حسینی و شهر غواصان دریادل، شهر انسان‌های فرهیخته و باهوش و مهمان‌نواز است. شهری با چشم‌انداز زیبـا و موقعیت اقلیمی ویژه و بالاخره زنجان شهر دیدنی‌ها و مناظر بکر است.
استان زنجان در مسیر جاده ترانزیت شرق به غرب کشور با تاریخی کهن و پربار و با جاذبه‌های گردشگری بی‌نظیر و پرآوازه‌اش همانند گنجینه‌ای ناشناخته، پذیرای مسافران و گردشگران است.
استان زنجان با طارم سرسبزش، با گنبد نیلگون سلطانیه‌اش، با غار کتله‌خور بی‌نظیر و تو‌در‌تویش، با آهوان دشت سهرین و با قلعه لک‌لک‌ها و چندین اثر و جاذبه تاریخی و طبیعی‌اش، پذیرای مسافران نوروزی است.
استان زنجان از توانمندی‌های بالایی در زمینه توسعه صنعت جهانگردی و جلب گردشگر برخوردار است.
جاذبه‌های طبیعی این استان شامل کوه‌ها، رودها، آبشارها، چشمه‌های آب‌معدنی، دریاچه‌های طبیعی و مصنوعی در شهرستان‌های مختلف استان پراکنده شده‌اند.
رودخانه‌های بزرگ و مشهور با شعبات آنها در کشت‌زارها و باغ‌های استان، چشمه‌های آب‌معدنی و آب سرد، غارهای تاریخی و طبیعی، مناظر زیبای کشت‌زارها و باغ‌ها از جمله جاذبه‌های طبیعی استان هستند که هر بیننده‌ای را به تحسین وا‌می‌دارند.
با این که تاریخ این منطقه فراز و فرودهای بسیار به خود دیده و گاهی شعله‌های خشم و جنگ، برگ‌های زیادی از تاریخ منطقه و حتی گاه تمام آن را در کام خود فرو برده است، ولی به جهت عمق غنای هویت و فرهنگ این منطقه، هنوز نیز استان زنجان امانت‌دار میراث فرهنگی ارزشمند و قابل ملاحظه‌ای است که فرهنگ و هویت این سرزمین را به نمایش می‌گذارد.
کاخ‌های با‌ارزش و قدیمی، مدرسه‌های تاریخی، مسجدهایی با معماری کم‌نظیر، بازارهای قدیمی، بقعه امام‌زاده‌ها، زیارتگاه‌ها و بناهای تاریخی و مذهبی با معماری‌های ارزشمند، بخشی از این میراث شایان توجه هستند.
برخی از بناهای موجود در استان هم‌چون بنای بزرگ و تاریخی سلطانیه دارای ارزش‌های درجه یک جهانگردی و شهرت جهانی هستند.
این بنا که یکی از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین بناهای اسلامی محسوب می‌شود، در شرق استان زنجان واقع شده است.
برخی دیگر از بناهای تاریخی این استان با این‌که از دیرینگی و قدمت چندانی برخوردار نیستند، اما به لحاظ معماری و کاربری از بناهای منحصر به فرد ایران به شمار می‌آیند. از جمله آنها می‌توان بنای کم‌نظیر رخت‌شوی‌خانه را نام برد.
وجه تسمیه زنجان
نام استان زنجان برگرفته از مرکز استان یعنی شهر زنجان است. در مورد وجه تسمیه شهر زنجان تاکنون نظرات گوناگونی از سوی پژوهشگران و نویسندگان ارائه شده است.
قدیمی‌ترین نامی که به این منطقه اطلاق شده، «زندیگان» به معنای اهل کتاب زند (معروف‌ترین کتاب آیین زرتشتی ساسانی) و «گان» از پساوند اهل باستان است که در دوره ساسانیان بر این منطقه گذاشته شده است.
زمان ساخت شهر زنجان
بنای شهر زنجان در زمان اردشیر بابکان ساخته شده و در آن زمان نام «شهین» یعنی منسوب به شاه به آن اطلاق می‌شده است. از اواخر دوره قاجاریه به علت استقرار ایل «خمسه»ی فارس، نام «خمسه» نیز بر آن نهاده شد.
یافته‌های تاریخی و کاوش‌های باستان‌شناسی که در نواحی مختلف استان زنجان انجام گرفته، گواهی بر قدمت تاریخی و دیرینگی آن است و آثار کشف‌شده در این محدوده، استقرارهای انسانی از دوران پیش از تاریخ تا دوران اسلامی را در این منطقه ثابت می‌کند.
در بیشتر منابع موجود نویسندگان و پژوهشگران با استناد به یافته‌های باستان‌شناسی و متون تاریخی پیشینه تاریخی استان زنجان را در چهار مرحله دوران پیش از تاریخ تا دوران آغاز ادبیات شامل هزاره هفتم تا اوایل هزاره سوم پیش از میلاد، دوران آغاز ادبیات و دوران تاریخی شامل اوایل هزاره سوم تا اواخر هزاره دوم پیش از میلاد و دوران تاریخی جدید شامل اواخر هزاره دوم پیش از میلاد تا اوایل قرن هفتم میلادی و دوران اسلامی که طول زمانی آن از قرن هفتم تا نوزده میلادی برابر با قرن اول تا چهارده هجری قمری برآورد می‌شود، مورد مطالعه قرار داده‌اند.
گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه که سالانه شمار زیادی از گردشگران داخلی و خارجی را به خود جلب می‌کند و اولین گنبد آجری جهان و یکی از باشکوه‌ترین بناهای عظیم اسلامی محسوب می‌شود، در دوران حکومت سلطان محمد خدابنده ظرف مدت نه سال از 704 تا 713 هجری قمری ساخته شده است.
این گنبد در 42 کیلومتری جنوب شرقی زنجان و در شهر سلطانیه واقع شده است.
رخت‌شوی‌خانه
مجموعه تاریخی رخت‌شوی‌خانه زنجان در سال «1347 ه.ق» توسط دو برادر به نام مشهدی اکبر معمار و مشهدی اسماعیل بنا ظرف مدت پانزده ماه، در قلب بافت تاریخی شهر و در منطقه پرتراکم مسکونی موسوم به عباسقلی خان ساخته شده است.
این محله قبل از احداث رخت‌شوی‌خانه به خاطر مملو شدن از هرز‌آب‌های سطحی، به باباجمال چوقوری (گودال باباجمال) معروف بوده است.
مسجد جامع
مسجد جامع (سید) زنجان مجموعه مسجد و مدرسه سید توسط عبدالله میرزا دارا پسر یازدهم فتحعلی شاه قاجار در هنگام حکم‌رانی در زنجان و به سال «1242 ه.ق» احداث شده است.
غار كتله‌خور
کتله‌خور در 140 کیلومتری جنوب غربی زنجان و در دل کوهی به نام «ساقیزلو» واقع شده است و مناظر بسیار دیدنی و قندیل‌های عظیم و شفاف داخل آن ، نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
این غار در پاییز سال 1330 شمسی توسط مرحوم «اسدالله جمالی» کوه‌نورد زنجانی شناسایی شده و در خرداد ماه سال 1331 توسط یک گروه کوه‌نوردی مورد بازدید قرار گرفته است.
قلعه بهستان، ایستاده منتظر آینده‌ای روشن
قلعه بهستان یا کهن‌دژ در شهرستان «ماه‌نشان» در استان زنجان قرار دارد و قدمت این دژ به دوره هخامنشیان برمی‌گردد.
قلعه بهستان یکی از بیست قلعه تاریخی شهرستان ماه‌نشان در استان زنجان است که قدمت آن به قرن پنجم هجری قمری تخمین زده می‌شود.
به علت شرایط زمانی خاص آن دوره، حاکمان برای دفاع از خود و مردم اقدام به ساخت این قلعه کرده‌اند.
طبقات بالای این قلعه برای دفاع و طبقات پایین‌تر به عنوان زاغه و محل نگهداری آذوقه مردم مورد استفاده قرار می‌گرفت.
این قلعه که در دل کوهی از جنس خاک سفت و سخت بنا شده است به علت وزش بادهای تند و فرسایش و همچنین عبور رودخانه قزل‌اوزن از کنار قلعه در حال تخریب است.
كاروان‌سرای سنگی
«کاروان‌سرای سنگی زنجان» یکی از قدیمی‌ترین آثار تاریخی شهر زنجان است که در زمان شاه عباس دوم به روایتی حدود پانصد سال قبل در منتهی‌الیه جنوب‌شرقی، خاستگاه اولیه این شهر بنا شده است.
بازارهای قدیمی
مجموعه بازار زنجان با داشتن 56 ورودی و کوچه هماهنگ با شبکه ارتباطی کل شهر مرتبط بوده و با بیش از 940 باب مغازه و 15 هکتار وسعت، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
گرمابه
گرمابه (سفره‌خانه سنتی) حاج داداش نیز که به سفره‌خانه سنتی تبدیل شده است، در قلب بازار قدیمی زنجان واقع شده است.
این بنا حدود یك‌صد سال پیش به عنوان حمام احداث شده و هم‌اکنون با حفظ بافت قبلی و با انجام اندکی تغییر و تزئینات زیبای سنتی، به عنوان سفره‌خانه برای پذیرایی گردشگران و اهالی شهر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بقعه ملاحسن
بقعه ملاحسن کاشی، مقبره‌ای زیباست که در فاصله دو‌و‌نیم کیلومتری جنوب شهر سلطانیه قرار گرفته است.
این بقعه از بیرون دارای پلان هشت ضلعی و در داخل با ترکیب و تلفیق ایوان‌های جانبی به مربع تبدیل شده است.
نمكی‌ها
مردان نمکی، مردانی که هزاران سال پیش در معدن نمک چهره‌آباد زنجان بر اثر ریزش معدن نمک در آن‌جا مدفون شدند. این مردان نمکی در حال حاضر در موزه عمارات ذوالفقاری زنجان نگهداری می‌شوند.
داش كسن
معبد باستانی «داش کسن» یا آن‌چنان که جهانگردان آن را می‌شناسند: معبد اژدها؛ در حاشیه روستای «ویر» در حدود پانزده کیلومتری شهر تاریخی سلطانیه واقع شده که به نقش دو اژدهای برجسته و چند محراب اسلامی در دو سمت خود و به قرینه یکدیگر مزین است.
استان زنجان به لحاظ جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی رتبه هشتم را در کشور به خود اختصاص داده و تاکنون بیش از یک‌هزار اثر تاریخی در این استان شناسایی شده و قریب به 220 اثر نیز در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
این استان همچنین به لحاظ تعداد آثار تاریخی ثبت‌شده در فهرست آثار ملی، در منطقه شمال‌غرب کشور، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
زنجان در یك نگاه
موزه مردان نمکی، موزه رخت‌شوی‌خانه زنجان، موزه صنایع دستی، موزه سنگ نوشته‌ها، موزه کتابت، موزه تاریخ طبیعی و حیات‌وحش، موزه خصوصی صمیمی‌فرد و موزه باستان‌شناسی ابهر، موزه سنگ‌نوشته‌های سجاس و موزه مسجد جامع سجاس، مساجد جامع و میرزایی، بقعه امام‌زاده حضرت سید ابراهیم (ع) زنجان، بقعه ملاحسن کاشی، معبد صخره‌ای داش کسن، مسجد جامع قروه، بقعه شاه‌زاده زید‌الکبیر و قیدار نبی، قبرستان و مسجد جامع قلابر و سجاس، بقعه چلبی اوغلی و پیراحمد زهرنوش، امام‌زاده‌های یحیی، یعقوب و اسماعیل، از دیگر آثار ارزشمند تاریخی و باستانی استان زنجان، برای جذب علاقه‌مندان در ایام مختلف به ویژه تعطیلات نوروز آماده است.
این استان به عنوان یک قطب گردشگری، می‌تواند در ترویج و ارائه فرهنگ غنی اسلامی و بهره‌گیری از فرهنگ سایر نقاط کشور و جهان، نقش‌آفرین باشد.
زنجان با قدمتی سه‌هزار ساله، آثار و بناهای تاریخی ارزشمندی را در خود جای داده است که هر یک از آنها در نوع خود منحصر به فرد بوده و دارای ویژگی خاص معماری و ارزش‌های فرهنگی و هنری است، آثاری که تجلی و تبلور جریانات فرهنگی و فکری و زبانی گویا از شرح حال گذشتگان این مرز وبوم است.
استان یک‌میلیون نفری زنجان با 22 هزار و 38 کیلومترمربع مساحت، در 320 کیلومتری شمال‌غرب تهران واقع شده است.
