جیوه فلزی خطرناك برای سلامت(2)

قسمت اول

منابع عمده جیوه به عنوان یک خطر سمی عبارتند از مواد مورد استفاده در آزمایشگاههای دندانسازی،نگاهدارنده های چوب،علف کش ها،حشره کشها ،آتش بازیها،باتریها،ترمومترها،فشارسنجهای جیوه ای،دستگاههای اندازه گیری که با جیوه درست شده اند. و محصولات کلرین و هیدروکسید سدیم (یکی از محصولات کلرین همین وایتکس هست که در فرایند تولید صنعتی اون با روش قدیمیتر و ارزانتر از جیوه استفاده می شود. ترکیبات آلی جیوه جهت محافظت از بذر،به عنوان قارچ کش،در پیشگیری از کپک زدن استفاده می شوند.

خطرناکترین شیوه مسمومیت با جیوه همان شیوه ی استنشاق بخارات جیوه یا بخارات ترکیبات فرار جیوه مثل آلکیل جیوه است.جیوه فرار بوده و  از طریق ریه ها جذب می شودو جذب ضعیفی از دستگاه گوارش دارد.جیوه پس از جذب، طی چند ساعت در بافتها توزیع می شود.بیشترین غلظت در لوله های کلیوی پروگزیمال ایجاد می شود.جیوه به راحتی به گروههای سولفیدریل متصل می گردد.دفع جیوه عمدتا از طریق ادرار است،اما مقداری نیز از طریق دستگاه گوارشی و غدد عرق خارج می شود.اکثر جیوه ی غیر آلی طی یک دوره ی یک هفته ای دفع می شود اما کلیه و مغز، جیوه را به مدتهای طولانیتری نگاه می دارند.

وقوع سندروم های مسمومیت حاد و مزمن با جیوه ،بستگی به شکل فلز دارد.جیوه فلزی  و کلرید مرکورو ای که از طریق خوردن وارد بدن شود تاثیر اندکی دارد...کلرید مرکوریک بسیار سمی است و موجب آسیب حاد کلیوی می شود.ترکیبات آلی جیوه،مخصوصا متیل جیوه،جذب کامل تری از دستگاه گوارش دارند.ترکیبات آلی کوتاه زنجیر جیوه،معمولا به سیستم اعصاب مرکزی انتشار می یابند و سمیت کلیوی ندارند.

اگر دماسنج جیوه‌ای شكست چه كار كنم؟

اگر دماسنج جیوه‌ای شكست چه كار كنم؟ آیا سلامتم به خطر می‌افتد؟ این دو سوال در ذهن همه افرادی كه با دماسنج جیوه‌ای كار می‌كنند، وجود دارد. در جواب اول باید گفت كه جیوه فلزی براق،‌ بی‌بو و سمی است كه در دمای اتاق به حالت مایع وجود دارد. بیشتر موارد مسمومیت با جیوه از طریق تنفس هوای آلوده یا مصرف آب و غذای آلوده به جیوه به وجود می‌آید. مشكلات عصبی پس از مواجهه‌طولانی‌مدت با مقادیر زیاد جیوه بروز می‌كند. مواجهه با مقدار اندكی جیوه در مدت كوتاه، خطری برای سلامت ندارد. مقدار جیوه به كار رفته در دماسنج‌ها به حدی نیست كه باعث بروز مسمومیت شود و اثرات سمی داشته باشد. با وجود این به والدین توصیه می‌شود كه برای اندازه‌گیری درجه تب كودكان خود از دماسنج‌های دیجیتالی استفاده كنند. وقتی می‌خواهید دماسنج جیوه‌ای را دور بیندازید، آن را داخل كیسه پلاستیكی گذاشته و درش را گره بزنید. اگر دماسنج شما شكست از 2 ورقه كاغذی برای جمع‌آوری جیوه آن استفاده كنید. هیچ وقت برای جمع‌آوری جیوه از جاروبرقی استفاده نكنید.

تاثیر جیوه بر سلامتی

جیوه از راه تنفس، گوارش و نیز از طریق پوست قابل جذب می باشد، بخار جیوه به سیستم اعصاب مرکزی تمایل دارد، اما هدف اصلی Hg2+ کلیه‌ها و کبد است. تا كنون مدارك محدودی در ارتباط با سرطانزا بودن جیوه ارائه شده است.

مطالعات جهانی نشان می دهند که در نتیجه تماس مستقیم یا استنشاق بخارات جیوه، اختلالات مختلفی به وجود می آید که برخی از آن ها عبارتند از: اختلال سیستم اتو ایمیون، اختلال در عملكرد کلیه، ناباروری، تاثیرات منفی روی جنین، مشکلات رفتاری– عصبی، ناكارآمدی قلبی، آلزایمر، تاثیرات مخرب بر سیستم عصبی مرکزی و محیطی، تاثیرات چشمی، مشکلات دهانی، نارسایی حاد تنفسی، درماتیت، دمانس، تهوع، استفراغ، اسهال، درد شکم، هماچوری، کونژکتیویت، برونشیت، پنومونی، ادم ریوی، تب بخار فلزی و اختلالات نوروسایکوتیک، اثر بر روی غده تیروئید، تولید مثل و سمیت ژنی.

استنشاق mg/m3  1بخار جیوه به ریه ها، كلیه ها و سیستم عصبی آسیب زده و باعث تحریك پذیری شدید، بی ثباتی احساس،‌ لرزش، كاهش وزن، ورم لثه،‌ سردرد، كاهش رشد، التهاب ریه و آماس پوست می شود. این عوارض ممكن است در جمعیت های عمومی در مواجهه با  mg/m3 - 1/0نیز مشاهده گردد.

بعد از بخار جیوه، متیل جیوه خطرناک ترین شکل جیوه است. استفاده از متیل جیوه به‌ عنوان قارچ‌کش برای محافظت دانه‌ها سبب کاهش قابل ملاحظه پرندگانی شد که از این دانه‌ها مصرف کرده بودند و همچنین صدها مرگ در عراق و آمریکا از مصرف نانی که دانه‌های گندم آن با متیل جیوه در تماس بوده گزارش شده است. ورود سمی ترین شکل جیوه یعنی متیل جیوه به بدن انسان، بیماری میناماتا ایجاد میکند. این بیماری اولین با در دهه 1950 در خلیج میناماتای ژاپن مشاهده شد. بروز این بیماری در انسان با عوارض گوناگون عصبی از جمله اختلال در حواس پنج گانه، بروز آلزایمر در سنین پیری و در موارد حاد با مرگ بیمار، همراه است. متیل جیوه نسبت به نمک‌هایHg2+ سمّ قوی تری است، زیرا علاوه بر انحلال‌پذیری در بافت چربی، قابلیت تجمع و بزرگ‌نمایی زیستی دارد. همچنین می‌تواند از سد خونی- مغزی و جفت جنین عبور کند. فرایند متیل‌دار شدن جیوه در ته‌نشست های گل‌آلود رودخانه‌ها و به ویژه در شرایط بی هوازی توسط متیل کوبالامین صورت می‌گیرد. بیش تر جیوه موجود در بدن انسان به صورت متیل جیوه بوده و اغلب از طریق خوردن ماهی وارد بدن انسان می‌شود. متیل جیوه از راه دستگاه گوارش به خصوص در سیستم عصبی مرکزی و کلیه ها توزیع شده و به صورت اختلالات عصبی تأخیری تظاهر می کند. از جمله این اختلالات: آتاکسی، پاراستزی، لرزش، کاهش بینایی، شنوایی، بویایی و چشایی، از دست دادن حافظه، دمانس پیش رونده، نکروز کانونی، تخریب سلول‌های گلیال، اختلالات حرکتی و مرگ می باشد.

سیستم عصبی احتمالاً حساس‌ترین ارگان در برابر تماس با بخارات جیوه است. طیف وسیعی از اختلالات تنفسی، روانی، قلبی عروقی، معده ای روده ای، تولید مثلی، کبدی، کلیوی، خونی، پوستی، اسکلتی- عضلانی ایمونولوژیکی، حسی و ادراکی و ژنوتوکسیک از اثرات جیوه می تواند باشد.

ماهی با طعم جیوه

متخصصان به این نتیجه رسیده‌اند كه جیوه موجود در ماهی می‌تواند مشكلاتی را بویژه برای كودكان یا جنین در حال رشد به وجود آورد. كوسه، اره‌ماهی و ماهی استومری از ماهی‌هایی هستند كه میزان جیوه موجود در آنها از دیگر ماهی‌ها بیشتر است و توصیه می‌شود كه خانم‌های حامله و كودكان از مصرف آنها اجتناب كنند. خرچنگ دریایی، ماهی‌تن، ماهی هالیبوت، ماهی روغن كوچك، ماهی آبی و قزل‌آلای آب شور از میزان متوسطی جیوه برخوردارند.

مقدار توصیه شده برای مصرف ماهیانی كه جیوه كمتری دارند 2 وعده در هفته است. آبزیانی كه از مقدار كمی جیوه برخوردارند و مصرف آنها شایع‌تر است عبارتند از: میگو، ماهی تن كنسرو شده، قزل‌آلای آب شیرین و گربه ماهی. نوع دیگری از ماهی تن به نام آلباكور كه گاهی ماهی تن سفید نامیده می‌شود برخلاف ماهی تن معمولی حاوی مقدار بیشتری جیوه است. پس اگر خواستید از این ماهی استفاده كنید، باید فقط‌ هفته‌ای یك بار از آن مصرف كنید.

دقت كنید كه ترس از جیوه نباید مانع مصرف ماهی شود و باعث شود كه شما ماهی را از رژیم غذایی خود حذف كنید. امگا 3 موجود در ماهی باعث كاهش خطر سكته قلبی و مغزی، اختلالات كلیوی، آلزایمر، سرطان سینه، پروستات و رحم، التهاب مفاصل و بسیاری بیماری‌های دیگر می‌شود. بنابراین همان‌طور كه گفته شد،‌ ماهیانی كه بیشتر مورد مصرف قرار می‌گیرند، دارای مقدار پایینی جیوه بوده و اگر به مقدار توصیه شده برای مصرف آنها كه 2 وعده در هفته است، توجه شود دیگر نیازی به نگرانی نیست، هرچند كه مقدار مصرف ماهی امروز در بیشتر خانواده‌ها كمتر از این مقدار است.

    ادامه دارد...

منبع:jamejamonline- shimiworld- roshd –ndpic- mehdibeigi