حاشیه نشینی آبستنی برای معضلات اجتماعی

تعدادشان کم نیست، عده ای در شهرهای بزرگ زندگی می کنند و بسیاری از آنها در بخش های حاشیه ای و فراموش شده میان زرق و برق همین کلان شهرها در حال گذران زندگی هستند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که قرار گرفتن زیر گیوتین خط فقر عامل اصلی آن است و سبکی از زندگی را پدید می آورد که عده ای را به حاشیه برده و اگر به وضعیت آنها توجهی نشود، امکان دارد این مسئله آبستن معضلات اجتماعی شود.
درست متوجه شدید زاغه نشینی یا به تعریفی زندگی در حاشیه شهرهای بزرگ معضلی است که امروزه نه تنها گریبانگیر کشور ما شده بلکه گستره آن بسیاری از نقاط مختلف دنیا را نیز در برگرفته است بطوری که حدود یک ششم جمعیت کل جهان وضعیت اسف‌باری از لحاظ محیط زندگی، امکانات بهداشتی، آموزشی، خدماتی و رفاهی دارند.
حاشیه نشین به افرادی گفته می‌شود که به دلیل وضعیت نابسامان معیشتی، توان زندگی در شهرها را نداشته و به حاشیه آنها می‌روند تا با ایجاد سرپناهی ارزان به زندگی خود ادامه دهند. این سبک زندگی قطعأ بدون مشکل نخواهد بود و می‌تواند موجب بروز معضلات اجتماعی و حتی در برخی مواقع روی آوردن به جرایم مختلفی برای جامعه شود، در ادامه به بررسی پدیده حاشیه نشینی و مشکلات پیرامون آن خواهیم پرداخت.
بر اساس آمارها جمعیت حاشیه نشین‌ها در کشور ما با رشد چشم گیر مرز 18 میلیون نفر را هم رد کرده و معادل  یک سوم جمعیت شهری در اطراف کلان شهرها بدون امکانات مناسب برای زندگی، حاشیه نشین هستند. فقر، کاهش توان پرداخت اجاره بها، مهاجرت به امید یافتن شغلی مناسب و بسیاری از مسائل دیگری از دلایل این پدیده محسوب می شود.

نبود اشتغال و حاشیه نشینی

اگرچه بسیاری از فعالین اجتماعی عامل اصلی زندگی در حاشیه شهرها را فقر و تنگ دستی می‌دانند اما باید گفت که حاشیه نشینی رابطه تنگاتنگی با وضعیت اشتغال افراد، مخصوصأ روستائیان که زندگی آنها از راه کشاورزی و دامداری می‌گذرد، دارد. قطعأ اگر در محیط یک روستا وضعیت کشاورزی و دامپروری مناسب نباشد و امکانات لازم و مدرن برای این کار وجود نداشته باشد با توجه به وضعیت کنونی بازار مصرفی و رویکرد صادرات محور محصولات کشاورزی طبیعی است. که کشاورزی سنتی دیگر جوابگو نیست و جوان روستایی برای اشتغال مناسب و کسب درآمد راهی شهرهای بزرگ می شود و به دلیل آنکه توان پرداخت اجاره بها در داخل شهرها را ندارد به ناچار به سمت حاشیه رفته و در آنجا ساکن می‌شود. حال ممکن است این محیط زندگی از بسیاری جهات همانند فرهنگی ، آموزشی خدماتی و رفاهی برای آنها مناسب نباشد.

معضلات اجتماعی و امنیتی زندگی در حاشیه

اگرچه در جامعه ما نهادهای امنیتی و دستگاه های نظارتی با تمام توان در حوزه های شهری و روستایی  فعالیت می‌کنند و از وقوع بسیاری از جرایم جلوگیری می‌کنند اما به هرحال باید در نظر داشت که میزان روی آوردن به جرایم در مناطق حاشیه‌ای شهرها به دلیل دوری از مرکز و نبود زیرساخت های لازم به مراتب نسبت به مرکز بیشتر است و به عبارتی می توان گفت که زندگی در حاشیه می‌تواند معضلات اجتماعی و جرایم مختلفی را پدید آورد. در این راستا می‌توان به تبدیل شدن این بخش ها به مراکزی برای توزیع مواد مخدر، فروش سلاح، فساد و فحشا، باندهای سرقت و ... اشاره کرد که باید برای برون رفت از این معضلات توجهی بیشتری نسبت به حذف حاشیه نشینی و یا بکارگیری راهکارهای کنترلی برای آن داشت.

راهی برای برون رفت از حاشیه نشینی

به هر حال با همه تلاش‌های صورت گرفته برای کاهش میزان حاشیه نشینی در کلان شهرها و انواع مختلف آن در روستاهای کشور اما هنوز هم میزان آمار منتشر شده در این رابطه روبه افزایش است و این امر نشان می‌دهد که ما راهی طولانی برای خروج از این وضعیت را در پیش داریم.
اولین مسئله‌ای که باید توجه ویژه به آن داشت بحث ایجاد اشتغال در مناطق روستایی به منظور جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهرهاست که در این راستا باید برای جوانان ساکن آبادی ها مشوق هایی در نظر گرفته شود و یا سرمایه های جزئی به صورت وام های کم بهره به آنها اختصاص یابد تا روستای خود را به مقصد شهرها و زندگی در حاشیه آن ترک نکنند.
اطلاع رسانی در خصوص معضلات زندگی در حاشیه شهرها از طریق بستر رسانه‌ای نیز از اهمیت بالایی در این رابطه برخوردار است اما با وضعیت فعلی که زندگی در حاشیه شهرها آمارهای بالایی دارد یا به عبارتی ما از مرحله پیشگیری گذر کرده ایم و هم اکنون به وضعیت درمان رسیده‌ایم مهمترین راهکار برون رفت از این پدیده می تواند ایجاد مسکن اجتماعی با ساز و کارهای انبوه سازی و یا صنعتی سازی باشد. زمانی مسکن برای افراد به درستی تأمین شود و امکانات پیرامونی آن نیز در اختیار شهروندان قرار بگیرد خود نوعی فرهنگ سازی برای برون رفت از معضلات اجتماعی خواهد بود. 

---