کنترل هواپیما

علاوه بر دونیروی مهم "گرانش و بالابرنده"، دو نیروی دیگر هم در پرواز هواپیما موثرند. هواپیما بعد از بلند شدن از زمین، باید بتواند به هر سمتی پرواز کند. نیروی پیش برنده، توسط موتور یا ملخ هواپیما تولید می شود.البته نقش موتور تنها این نیست و گرنه هواپیمایی که ناگهان در آسمان خاموش می‌شود، سقوط نمی کرد! فکر می‌کنید چه رابطه ای بین وجود موتور و ماندن در هوا یا نیروی بالابرنده وجود دارد؟

بلی کاملاً درست است! وزیدن نسیم ملایم بهاری، هواپیما را بلند نمی کند، بلکه وجود جریان شدید هواست که موجب پدید آمدن نیروی بالابر می‌شود. در واقع موتور با گردش قدرتمند خود، "باد نسبی" تولید می‌کند. پس حالا می‌دانید چرا تا قبل از اینکه هواپیماها موتوردار بشوند، فقط گلایدرها یا بادبادک های بزرگ پرواز می‌کردند!

اما همه چیز به همین سادگی هم نیست. شما هم حتما اصطکاک را فراموش نکرده اید. در واقع مقاومت هوا در برابر به جلو کشیده شدن هواپیما، نیرویی رو به عقب به آن وارد می‌کند که به آن "نیروی بازدارنده" می‌گوییم. هر چقدر هواپیما سریع‌تر به جلو برود، هوا مقاومت بیش‌تری نشان خواهد داد و آن را بیش‌تر به عقب خواهد کشید. شکل هواپیما هم بسیار موثر است. هر چه بدنه صاف‌تر یا به اصطلاح "آیرودینامیک تر" باشد، اصطکاک کم‌تری به وجود خواهد آمد.

با توجه به چیزهایی که می‌دانید، می‌توانید بگویید عبور از دیوار صوتی یعنی چه؟

حال همه‌ی نیروهای موثر بر هواپیما را می‌شناسید. خوب است بدانید که با استفاده از آن‌ها خلبان چه‌طور هواپیما را کنترل می‌کند. به صفحه‌ی کنترل هواپیما نگاه کنید و کمی در آن کنکجاوی کنید.

باید بدانید خلبان سه ابزار اصلی کنترل پرواز دارد:

شهپرها باعث گردش هواپیما هستند و درست مثل فرمان ماشین عمل می‌کنند. با چرخش فرمان در جهت عقربه های ساعت، شهپر راست بالا می‌رود و شهپر چپ به سمت پایین حرکت می‌کند و نتیجه‌ی این ماجرا، چرخیدن هواپیما به سمت راست است.

سکان، وظیفه‌ی تغییر یا انحراف مسیر را به عهده دارد. خلبان با استفاده از پدال‌های راست و چپ، سکان را به سمت راست و چپ منحرف می‌کند که نتیجه‌ی این کار چرخش هواپیماست. برای دور زدن، استفاده از شهپر و سکان ضروری است.

بالابرها که روی دم هواپیما قرار دارند، برای کنترل اوج گیری و ارتفاع به کار می‌روند. خلبان با جلو یا عقب کشیدن فرمان کنترل، بالابرها را بالا یا پایین می‌برد و با این کار، دماغه‌ی هواپیما را به بالا بلند می‌کند یا به پایین می‌کشد.

ترمزها هم بالای پدال‌های سکان هستند و فقط روی زمین کاربرد دارند.