نگهداری مواد غذایی به وسیله تابش پرتو

طی قرن‌های متمادی انسان روش های مختلفی برای نگهداری مواد غذایی به مدت معین، ابداع کرده است، مثلاً خشک کردن، نمک زدن، دودی کردن، خشک و سرد کردن، ترشی کردن، کنسرو کردن، انجماد و حفظ و ذخیره با استفاده از مواد شیمیایی تعدادی از این روش‌ها هستند که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد. هر یک از این روش‌ها به نوبه‌ی خود سودمند هستند.

اما روشی مقرون به صرفه تر، سالم تر و سریع تر نیز وجود دارد تابش اشعه گاما به مواد غذایی. این روش موجودات میکروسکوپی را که هر ساله میلیون‌ها تُن مواد خوراکی با ارزش را از بین می‌برند، نابود می‌سازد. وقتی که یک اتم در معرض تابش قرار می‌گیرد، یونیزه می‌شود ( یعنی تعدادی از الکترون‌های خود را از دست داده و تبدیل به ذرات با بار مثبت می‌شود. هنگامی که مواد غذایی تحت تابش رادیواکتیو قرار می‌گیرند، تعدادی از اتم های آن که در مسیر تابش قرار گرفته اند، یونیزه می‌شوند.

این امر، تغییراتی در سلول‎های بزرگ باکتری ها و میکروب‌ها ایجاد می‌کند و آن‌ها را نابود می‌سازد، اگر چه بعضی اتم‌های مواد غذایی نیز یونیزه می‌شوند اما هیچ گونه اثر مضری بر آن‌ها ندارد. مواد غذایی رادیواکتیو نمی شوند، فقط مقداری از ویتامین های آن‌ها از بین می‌رود. البته این مقدار، کمتر از میزانی است که در اثر کنسرو یا انجماد یا خشک کردن تلف می‌شود. با استفاده از تابش اشعه از دو طریق می‌توان از فساد مواد غذایی جلوگیری نمود،

1. پاستوریزه نمودن: در این روش از تابش ضعیف استفاده می‌شود.
2. استریلیزه کردن: در این روش از پرتو گاما که انرژی بیشتری دارد استفاده می‌شود.

میزان اشعه ای که تابانده می‌شود، اکثراً به نوع مواد غذایی و مدت مطلوب بستگی دارد. برای زمان‌های کوتاه معمولاً از روش پاستوریزه کردن و زمانی که نیاز به انبار کردن برای مدت طولانی باشد از روش استریلیزه کردن استفاده می‌شود. از این روش برای نگهداری انواع مواد غذایی استفاده می‌شود. ماهی هایی که در معرض تابش قرار گرفته اند را می‌توان یک ماه بیشتر از ماهی های عادی در سردخانه نگه داشت. صدف‌های خوراکی را می‌توان در دمای 450 درجه فارنهایت تا سه ماه به طور سالم با استفاده از این روش حفظ نمود.

این روش در مورد میوه‌ها نیز مؤثر بوده است. در یک آزمایش، پرتقال هایی را که تحت تابش بوده اند و پرتقال های معمولی را پس از 3 ماه انبار کردن با هم مقایسه کردند. مشاهده شد که تنها 2% از پرتقال های تحت تابش و در عوض 66% پرتقال های معمولی خراب شده بودند. از همه مهم تر اینکه هیچ گونه تفاوتی از نظر طعم، ویتامین و شکل ظاهری بین میوه هایی که تازه چیده شده و آن‎هایی که تحت تابش بوده اند وجود نداشت. این کار در مورد میوه های دیگر مثل هلو، توت فرنگی نیز مفید بود. گوشت در معرض تابش قرار گرفته نیز از نظر طعم بافت و رنگ با گوشت تازه تفاوت جزیی دارد.

نویسنده:ذوالفقار دانشی