ارباب حلقه‌ها
باور غلط : زحل تنها سیاره‌ی منظومه شمسی است که حلقه‌هایی به دور خود دارد.
باور صحیح : غیر از زحل سه سیاره بزرگ دیگر (مشتری، اورانوس و نپتون) هم دارای حلقه‌اند، اما زحل چشمگیرترین حلقه‌ها را دارد.
حلقه‌های زحل
اخترشناسان قرن‌ها فکر می‌کردند که حلقه‌ها قمرهای سیاره‌اند، در سال 1658، اخترشناس هلندی، کریستیان هویگنس تشخیص داد که ساختارهای اطراف زحل، حلقه هستند. در سال‌های بعد، که استفاده از تلسکوپ‌های قوی‌تر امکان‌پذیر شد، اخترشناسان به تعداد حلقه‌های بیشتری در پیرامون زحل پی بردند.
در سال‌های 1380 و 1981، کاوشگرهای فضایی ویجر 1 و 2 نخستین عکس‌های تفصیلی از زحل و حلقه‌های تماشایی آن را به زمین ارسال کردند.
دانشمندان از ترکیب دقیق حلقه‌ها آگاه نیستند، اما می‌دانند که حلقه‌ها از غبار و مقادیر بسیار زیاد آب تشکیل شده‌اند. آب به شکل‌های گوناگونی از جمله دانه‌های برف، گلوله‌های برفی، دانه‌های تگرگ و کوه‌های یخی در این حلقه‌ها منجمد شده است. گستره‌ی قطر این شکل‌ها از 6/7 تا 9 متر است. دانشمندان از چگونگی شکل گرفتن حلقه‌ها نیز اطلاع کاملی ندارند. یک نظریه بیانگر آن است که آنها قمرهای بزرگ‌تری بوده‌اند که بر اثر برخورد با دنباله‌دارها یا شهاب‌سنگ‌ها خرد شده‌اند. نظریه‌ی دیگر این تلقی را مطرح می‌کند که حلقه‌ها، موادی هستند که در هنگام شکل‌گیری منظومه‌ی شمسی نتوانسته‌اند به شکل قمر در بیاییند.
در سایت http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/satringfact.html می توانید اطلاعات بیشتری در مورد حلقه های زحل پیدا کنید.
حلقه‌های اورانوس
به خاطر تیرگی زیاد مواد سازنده‌ی حلقه‌های اورانوس، مشاهده‌ی آنها بسیار مشکل است. در سال 1977، این حلقه‌ها در مسیر نور یک ستاره قرار گرفته و بدین ترتیب کشف شدند. کاوشگر فضایی ویجر2 در سال 1986 یازده حلقه باریک این سیاره را از نزدیک مورد بررسی قرار داد. اکنون مشخص شده است که اورانوس، 13 حلقه به علاوه‌ی خرده حلقه‌هایی شامل غبار، خرده سنگ و یخ دارد. 13 حلقه‌ی اورانوس در فاصله‌هایی بین 38000 و 51000 کیلومتر مرکز سیاره قرار گرفته‌اند. حلقه‌های اورانوس عرضی بین 5/0 تا 95 کیلومتر دارند.
به تازگی حلقه‌ای آبی رنگ به دور سیاره‌ی اورانوس کشف شده است. این حلقه که به بیرونی‌ترین حلقه‌ی زحل شباهت دارد، با استفاده از ترکیب تصاویر طیف مرئی تلسکوپ هابل و تصاویر فروسرخ تلسکوپ کک در هاوایی برای اولین بار مشاهده شده است.
تمام حلقه‌های دیگر (به دور سیارات مشتری، زحل، اورانوس و نپتون) به رنگ قرمزند. با اینکه مواد تشکیل دهنده‌ی این حلقه‌ها در اندازه‌های مختلفند و طول موج‌های متفاوتی را منعکس می‌کنند، نور قرمز بر طول موج‌های دیگر برتری دارد. دلیل این واقعیت آن است که ذرات و مواد بزرگ‌تر فراوان‌تر بوده و گاهاً خود به رنگ قرمز هستند. (به دلیل وجود عنصر آهن در این مواد)
این واقعیت که هر دو حلقه‌ی آبی مشاهده شده در منظومه‌ی شمسی (اورانوس و حل)، بیرونی‌ترین حلقه بوده و قمری را در درون خود دارند نمی‌تواند تصادفی باشد. در نتیجه، در شکل‌گیری هر دو حلقه باید پدیده و اتفاقات مشابهی رخ داده باشد.
حلقه‌ی آبی رنگ به دور اورانوس در تصویر فروسرخ تلسکوپ کک و تصاویر نور مرئی تلسکوپ هابل دیده شد. دانشمندان پس از بررسی دریافتند که حلقه‌ی جدید که در نور مرئی دیده می‌شود در تصاویر فرو سرخ مشاهده شده و در نتیجه رنگ آن باید آبی باشد.
در سایت زیر می‌توانید اطلاعات بیشتری در مورد حلقه های اورانوس پیدا کنید : http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/uranringfact.html
حلقه‌های مشتری
منظومه‌ی حلقه‌های مشتری در سال 1979 توسط کاوشگر فضایی ویجر 1 کشف گردید. سه حلقه‌ی مشتری به ترتیب زیر نامگذاری شده‌اند:
حلقه‌ی هاله به عرض 22800 کیلومتر. حلقه‌ی اصلی که حلقه‌ای باریک و درخشان است به عرض 6400 کیلومتر. و حلقه‌ی تار عنکبوت «گسامر» که رقیق‌ترین و عریض‌ترین حلقه می‌باشد به عرض 8500 کیلومتر.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد حلقه های مشتری به این سایت مراجعه کنید : http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/jupringfact.html
حلقه‌های نپتون
در مدتی کمتر از 100 میلیون سال، تریتون (قمر نپتون) خیلی به آن نزدیک شد. وقتی یک قمر به سیاره‌ی مادر خیلی نزدیک شود، نیروی جاذبه‌ی سیاره می‌تواند قمرها را بسته به نوع و مواد تشکیل دهنده‌ی شان متلاشی کنند. احتمال دارد تریتون به سنگریزه‌هایی تبدیل شده و حلقه‌ای زیبا به دور نپتون تشکیل دهد.
حلقه‌های نپتون در فاصله 40000 تا 63000 کیلومتری نپتون گسترده شده‌اند. این حلقه‌ها بسیار تیره هستند، یکی از آنها عریض و سه حلقه دیگر باریک می‌باشند. نام حلقه‌های آدامز و لووریه از نام دو ستاره‌شناس که وجود و موقعیت سیاره‌ی نپتون را پیش‌بینی کرده بودند، گرفته شده است. نام حلقه گاله از نام ستاره شناس آلمانی ، یوهان گاله، که نپتون را کشف نمود گرفته شده است. کاوشگر فضایی ویجر2 انبوهی از مواد حلقوی در حلقه آدامز کشف نمود که ستاره‌شناسان هنوز توضیحی برای وجود آنها نیافته‌اند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد حلقه های نپتون به سایت http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/nepringfact.html مراجعه کنید.
نویسنده : علیرضا سرمدی
