الماس‌های کم جرم

سریوس.ب نزدیکترین کوتوله سفید به ما. این عکس در طول موج اشعه ایکس گرفته شده است.

پایان کار ستاره‌های کم‌جرم بسیار آرام است، نه انفجاری و نه رمبشی. یک مرگ آرام و باوقار در انتظار ستارگان کم جرم است.

آخرین مرحله‌ی حیات ستاره‌های کم جرم، مرحله‌ی کوتوله سفید است که ستاره‌های مذکور پس از اتمام منابع انرژی هسته‌ایی، وارد آن می‌‌شوند.

کوتوله‌های سفید، ستاره‌های کوچک و کم‌جرمند شعاع آنها حدود دو درصد شعاع خورشید و جرمشان حدود جرم خورشید است با توجه به اندازه و جرم این ستاره‌ها متوجه می‌شویم که چگالی متوسط آنها خیلی زیاد و حدود ده به توان شش گرم بر سانتی‌‌متر مکعب است علت چگالی بزرگ کوتوله‌ی سفید آن است که کوتوله سفید، پس از اتمام منابع انرژی هسته‌ایی، آنقدر به انقباض خود ادامه می‌دهد تا اینکه نیروی فشار و گاز با نیروی گرانش برابر شود.

ستاره پس از توقف انقباض، به تدریج سرد می‌شود و سرانجام به صورت کوتوله سیاه در می‌آید و از آن پس‌، بدون اینکه دیده شود در داخل کهکشان به حرکت خود ادامه می‌دهد.

هابل جرم نزدیک‌ترین ستاره‌ی کوتوله سفید به زمین را اندازه گرفته است. قطر این ستاره موسوم به سریوس ب تنها ۱۲ هزار کیلومتر یعنی تقریباً اندازه‌ی زمین است. اما جرم آن ۹۸ درصد خورشید است. مطالعه‌ی سریوس ب به دلیل قرار گرفتن در کنار ستاره بی‌نهایت درخشان شباهنگ بسیار دشوار بوده است. اما دانشمندان اکنون به کمک تلسکوپ فضایی هابل موفق به مطالعه دقیق این ستاره شده‌اند. میدان جاذبه‌ی سریوس ب تقریباً ۳۵۰ هزار بار بزرگتر از میدان جاذبه‌ی زمین است. سریوس ب ابتدا در سال ۱۸۶۲ کشف شد. اما مطالعه‌ی دقیق آن به علت تابندگی شدید شباهنگ، دشوار بود. تعیین جرم کوتوله‌های سفید برای درک تکامل ستارگانی مانند خورشید اهمیت دارد. خورشید نیز در حدود پنج هزار میلیون سال دیگر به یک کوتوله سفید بدل خواهد شد. کوتوله‌های سفید ستارگانی هستند که هیدروژن آنها برای تبدیل هیدروژن به هلیوم تمام شده و دیگر نمی‌سوزند. این ستاره‌ها که دیگر قادر به تولید حرارت و فشار بیرونی نیستند، زیر بار سنگین میدان جاذبه خود فرو می‌ریزند اما تا زمانی که مواد درونی آنها سرد نشده است به تابش ادامه می‌دهند.

در زیر می‌توانید مراحل زندگی یک ستاره‌ی کم جرم را ببینید.

نویسنده : علیرضا سرمدی