خانه توفیقی

 

 با  توجه به موقعیت گسترش شهر در جهت شرقی و غربی و وجود رود خانه معروف زنجان چای در جنوب شهروهمچنین مد نظر قرار دادن رشته كوههای ضلع شمالی شهر بنای توفبقی در قسمت شرقی شهر و در حد فاصل رشته كوههای مزبور رودخانه زنجان چای ( در قسمت شمالی رود خانه ) واقع شده و وقعیت فعلی

بنای توفیقی دربافت قدیمی شهر در محله معروف به غریبیه بالا كه به محله خرابه رجی نیز مشهور بوده ، قرار دارد . این بنا از شمال غرب نزدیك به دروازه رشت و از جنوب نزدیك به دروازه رشت و از جنوب نزدیسك به دروازه قزوین می باشد .

 

بنای توفبقی از جمله بناهای اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی بوده كه این امر با توجه به نوع معماری و تزیینات بكار رفته در آن بخوبی مشاهده  است.

 

بطور كلی بنای توفیقی از نقطه نظر سبك معماری و سیاق تزئینی مصادیق الگوی متقارن معمول و رایج در اواخر قاجار و اوائل پهلوی ساخته شده اند می باشد . این تقارن در شیوه معماری داخلی و سبك تزئینی در نمای خارجی به نقطه اوج می رسد لمبه كاری شده با طرحها و رنگهای زیبا در نمای داخلی و سقف و همچنین بخشهای آجر كاری شده در طرحها و موتیف های تزئینی متعدد ، از جمله شاخص های معماری و شیوه تزئینی این اثر تاریخی می باشد . این بنا منزل مسكونی مرحوم علی اكبر خان توفیقی نخستین شهردار و رئیس بلدیه شهر زنجان بوده است .

 

اولین نكته ای كه در بدو ورود به منزل توفیقی نظر هر بیننده ای را به خود جلب می نماید ، حجم پیش آمده تالار طبقه اول با ستونهای گرد آجری آن در قسمت ورودی ساختمان می باشد ، در واقع پر كار ترین بخش نمای این ساختمان از نظر كار نماسازی با آجر همین حجم بیرون زده تالار می باشد آجر چینی رخبام در نمای جنوبی و همچنین آجر كاری ساده و مختصر دو طرفدر اصلی ، در جبهه جنوبی از جمله بخشهای تزئینی بنا می باشد ، از دیگر موارد تزئینی این اثر می توان بوجود تزئینات گچبری ، نگارها ، گچكاری دیوارهای طبقه اول در محل تلاقی سقفهای كاذب استفاده از لمبه با طرح ها و رنگهای زیبا و بكار بردن آجر های تزئینی به شكلهای قاب بندی در طرحهای مختلف به سبك تزئین بی نظیر آن اشاره نمود .

 

 بنای توفیقی بصورت منزل شخصی فعال و قابل استفاده بوده تا اینكه بنیاد شهید استان زنجان طی طرحی مصوب در نظر دارد تا بنای مزبور را گنجینه آثار شهدای استان زنجان دائر نموده و مورد بهره برداری قرار دهد لذا در این راستا اقدامات حفاظتی و مرمتی را به انجام رسانیده كه مشروح آن در صفحه بعد آمده است.

 

 

نظر به اینكه بنای مزبور منزل اولین شهردار زنجان (آقای اكبر توفیقی ) می باشد و از آنجائیكه نامبرده فردی خیر بانی بناهای عام المنفعه دیگر همچون رختوشویخانه ، كارگاه و غیره ... در سطح استان بوده كه تماماً یا در فهرست آثار ملی ثبت شده و یا در حال ثبت است و به همین جهت ضروری است تا منزل شخصی وی نیز در فهرست آثار تاریخی كشور به ثبت برسد.

 

خانه شیخ الاسلام

 

خانه شیخ الاسلام بر روی یك شیب ملایم قرار گرفته كه این در ضلع شمالی به خیابان اما م و در جنوب به كمربندی خیام می رسد این بنا در مجموعه حریم بازار واقع گردیده كه در ضلع شرقی آن خیابان فردوسی و در ضلع شمالی مجموعه بازار تاریخی و خیابان ضیائی می باشد در ضلع غرب كوچه شیخ الاسلام و در جنوب نیز به بافت قدیمی و كوچه حسینیه منتهی می‌گردد.

 

باتوجه به تحقیقات به عمل آمده بنای مزبور در سال 1136 ه . به دستور بانی ، مرحوم شیخ الاسلام كه یكی از علمای بزرگ زنجان بوده جهت سكونت ساخته شده است منزل شیخ الاسلام به سبك خانه های قدیمی زنجان و با مصالح سنگ ، آجر و ملاط در یك طبقه كار شده ورودی در ضلع غربی و اتاقها برگرد حیاطی مشجر واقع گردیده تالار اصلی در ضلع شمالی بنا با تزئینات گچبری و سقف لمبه كاری شده خود نمائی می كند در ضلع جنوبی حیاط تالار اینهمی باشد كه متاسفانه در حال حاضر بصورت انباری مورد استفاده می باشد این تالار نیز دارای گچبری بسیار زیبیا با نقوش گیاهی و حیوانی و مقرنس بنا بصورت مسطح با تیرهای چوبی و پوشش ملاط كاه گل بوده در سالهای اخیر با پوششی از اسفالت ایزولاسیون شده است .

 

 

این بنا در حال حاضر نیز بصورت مسكونی و تحت اختیار یكی از شركاء  (آقای آدقلی ) است  خانه شیخ الاسلام از جمله ابینه قدیمی با تزئینات حائز اهمیت بوده كه می توان از آن به عنوان یك نمونه كامل از تزئینات خانه های قدیمی استان زنجان نام برد. از جمله تزئینات بكار رفته در بنا می توان به وجود گچبریهای بسیارزیبامزین به نقوش حیوانی و گیاهی ریال مقرنسكاری ، تالار های ضلع شمالی و جنوبی ، لمبه كاری سقف وجود اتاقهایی گرد حیاط ، نقاشی ستونهای تالار و غیره ... اشاره كرد .

 

 در حال حاضر این بنا در مالكیت ورثه مرحوم شیخ الاسلام بوده كه با توجه به نظر موافق و علاقهمند بودن ورثه در زمینه حفظ و ثبت آن اقدام لازم معمول گردیده است .

 

 

نظر به اینكه بنای مزبور محل سكونت و تدریس مرحوم شیخ الاسلام كه یكی از علمای بزرگ و بنام زنجان می باشد بوده و همچنین با عنایت به علاقمندی ورثه جهت حفاظت بنا و همچنین پیشنهادهای مكرر آنها در رابطه با هدیه بنا به سازمان میراث فرهنگی ثبت این بنا در فهرست آثار تاریخی كشور قابل توجه و لازم می باشد .

 

با عنایت به بررسی به عمل آمده توسعه ای در بنا صورت نگرفته و در رابطه با تعمیرات انجام شده می توان به ایزو لاسیون بام كه با آسفالت انجام شده و سیمانكاری نمای اتاقهای ضلع شمالی ، گچكاری تالار ضلع شمالی و غیره .... اشاره نمود .

 

 خانه و باغ معین

 

در ضلع جنوب غربی زنجان و در مجاورت شمال رود خانه زنجانرود وغرب پل سردار خانه و باغ معین واقع شده که در اواخر دوران قاجاریه توسط حاج محسن معین التجار که یکی از معتمدین و متمولین شهر زنجان بوده ،بنا گردیده است .

 

این اثر تاریخی از دو قسمت خانه و باغ تشکیل شده که لمبه کوبیهای زیبای سقف و سر ستونهای منقوش از تزیینات شاخص این بنا است .

 

خانه در وسط باغی مشجر قرار دارد که یک حوض با چند جوی انشعابی ،آب را به نقاط مختلف باغ هدایت می کنند.

 منبع :مقاله جهانگردی
کتاب اطلاعات توریستی کشورهای جهان