فضای بین کهکشان ها

باور غلط : فضای بین کهکشان‌ها خالی است!

باور صحیح : شواهدی دال بر وجود لایه‌ی نازک ماده بین کهکشان‌ها در دست است.

مدت‌ها ستاره‌شناسان بر این باور بودند که فضای بین کهکشان‌ها خالی است، اما اکنون شواهدی دال بر وجود لایه‌ی نازک ماده بین آنها در دست است. جای تعجب می‌بود اگر ماده‌ای بین کهکشان‌ها وجود نمی‌داشت، زیرا که کهکشان‌ها از ابرهای عظیم گاز به وجود آمده‌اند و مقداری از آنها بایستی باقی مانده باشند. کهکشان‌ها معمولاً به شکل خوشه‌ای وجود دارند. خوشه‌های کهکشانی بزرگترین اجرامی است که تا کنون شناخته شده‌اند و متشکل از تعدادی کهکشان است که در کنار یکدیگر و با هم زندگی می‌کنند. بهتر است بگوییم کهکشان‌های موجود در یک مجموعه یا خوشه از یک ابر گازی به وجود آمده‌اند.

گاز بین کهکشان‌ها البته بایستی رقیق باشد. غلظت متوسط گاز در کهکشان ما در حدود یک میلیون میلیون میلیونیم گرم در سانتی‌متر مکعب است. در حالی که بعضی محاسبات نشان می‌دهند که غلظت گاز بین کهکشانی حداقل ده‌ هزار برابر کم‌تر از این مقدار است! با وجود این فضا به قدری وسیع است که حتی غلظتی به این کمی باعث مقدار زیادی ماده می‌شود.

البته سعی در اندازه‌گیری پرتو گاز هیدروژن بین‌کهکشانی بسیار مشکل است، اما، شواهدی دیگر دال بر وجود این ماده وجود دارد. به عنوان مثال، خوشه‌های کهکشانی تنها زمانی می‌توانند با هم باشند که دارای جرم‌های زیاد به منظور جلوگیری از فرار کهکشان‌ها باشند. بعضی از خوشه‌های شناخته شده نمی‌توانند وجود داشته باشند مگر این که مقدار زیادی ماده‌ی نامرئی بین کهکشان‌های مرئی وجود داشته باشد.

اخیراً ستاره‌شناسان با استفاده از پرتو ایکس، اشعه‌ای را از خوشه‌های کهکشانی دریافت کرده‌اند که به احتمال زیاد در اثر گاز بین‌کهکشانی می‌باشد و بعضی از ستاره‌شناسان حتی بر این تصورند که مقدار زیادی ماده ممکن است در حفره‌های سیاه در جهان وجود داشته باشد. این که آیا ماده‌ای بین خوشه‌های کهکشانی وجود دارد یا نه، به خوبی مشخص نیست. اما، چنین به نظر می‌رسد که هیچ کجای عالم به طور واقعی خالی از ماده نیست.

نویسنده : علیرضا سرمدی