چشمک
باور غلط : ستارگان چشمک میزنند.
باور صحیح : چشمک زدن ستاره یا کم و زیاد شدن نور ستاره در واقع به خود ستاره مربوط نمیشود، بلکه عامل آن جو کرهی زمین است.
ستارگان اجرام بسیار عظیمی هستند، اما آن چنان از زمین دورند که هر گاه با چشم غیرمسلح یا با تلسکوپ به آنها نگاه میکنیم درست مثل یک نقطهی روشن به نظر میرسند. نور ستارگان وقتی وارد جو زمین میشود از لایههای گوناگون هوا عبور میکند. پارهای از این لایهها گرم و پارهای سردند و بعضی ساکن و آرام و بعضی از لایهها ناآرام هستند. این لایههای گوناگون سبب آشفته شدن نور و چشمک زدن ستاره میگردند. این تغییرات هم چنین بر تصویر ظاهری ستاره در تلسکوپ نیز اثر میگذارد.
لایههای اصلی جو زمین عبارتاند از : تروپوسفر، استراتوسفر، مزوسفر، تروموسفر، یونوسفر و اگزوسفر. چون هر یک از لایههای فوق، دارای غلظت مخصوص به خود است، لذا وقتی نور ستارگان از لایهای به لایهی دیگر میرسد، میشکند و این شکست نور چندین بار صورت میگیرد، در نتیجهی این شکستها، نور ستارهها از حالت مستقیم خارج شده و در نظر ساکنین کرهی زمین به صورت چشمک زن در میآیند.
اگر با تلسکوپ به ستارگان نگاه کنید آنها را شبیه به نقطههای روشنریزی میبینید. هر چه این نقاط ریزتر باشند وضوح آنها زیادتر است. به علت اثرگذاری جو، تصویر ستاره اغلب بزرگتر از آن است که باید باشد و از جهت اندازه نیز میتواند متفاوت دیده شوند. اخترشناسان از این موضوع به عنوان "دید بد" تعبیر میکنند. جالب است بدانیم که اگر اتمسفر نبود، آسمان تاریک و سیاه دیده میشد. وجود جو باعث پراکندگی نور خورشید و رنگ آبی آسمان شده است در نتیجه بدون وجود اتمسفر، شبها بسیار سرد و روزها بسیار گرم میشد و به علاوه زندگی در کرهی خاکی به وجود نمیآمد.
نویسنده : علیرضا سرمدی