دامپینگ یا بازار شکنی

یک فروشگاه زنجیره‌ای را تجسم کنید. بسیار بزرگ. بسیار شیک. وارد محله‌ای می‌شود. محله‌ای با مردمانی از طبقه متوسط. نبش اصلی‌ترین چهارراه محله، زمینی به وسعت ۱۰ هزار مترمربع را می‌خرد. آن را در هفت‌طبقه می‌سازد. با پله‌برقی، آینه‌ها و لامپ‌های زیبا.
فروشگاه شروع به کار می‌کند. تعداد زیادی از اهالی محل را هم استخدام می‌کند. ولی فقط چند ساعت در هفته؛ مثلاً روزی یکی دو ساعت. چه خاصیتی دارد؟ روشن است که وقتی خانم خانه دو ساعت در فروشگاهی که با آن‌ همه زلم‌زیمبو و رعایت قواعد مارکتینگ چیده شده کار می‌کند، خرید روزانه اش را هم از همانجا انجام خواهد داد. بخصوص که قیمت ها هم پائین تر از عباس آقای میوه فروش و حسین آقای پارچه فروش است. حتی پائین تر از قیمت تمام‌شده! به این می گویند" بازارشکنی! "جالب اینکه خانم عباس آقا هم میوه اش را تازه از همان فروشگاه می‌خرد. چرا؟ چون عباس آقا سالها هرچه میوه بد داشته که کسی نخریده بوده به منزل آورده. الان خانم عباس آقا خودش دارد کار می‌کند. با حقوق خودش حسرت سالیان را از دلش در می آورد.
چند ماهی گذشته. کاروبار عباس آقا و حسین آقا خراب است. درآمدشان اجاره مغازه‌شان را هم درنمی‌آورد. شاگرد مغازه اخراج می‌شود و می‌رود در فروشگاه زنجیره‌ای استخدام می‌شود. هفته‌ای ۱۰ ساعت. ولی حقوق ساعتی‌اش بالاست. این حقوق ساعتی آن‌چنان توقع او را بالابرده که جای دیگری نمی‌تواند کار پیدا کند.
دو سال گذشته. عباس آقا در شرف ورشکستگی است. آخرین مقاومت‌ها را کنار می‌گذارد و مغازه را تعطیل می‌کند. او نیز به فروشگاه زنجیره‌ای می‌رود و زیردست شاگرد سابقش که حالا یکی از انباردارهای فروشگاه است استخدام می‌شود. همسرش اما اخراج شده است. چون انتظار داشته بعد از دو سال حقوقش یا دست‌کم ساعت کارش اضافه شود.
چهار سال گذشته است. صاحب مغازه عباس آقا دو سال است اجاره‌ای نگرفته است. از وقتی عباس آقا مغازه‌اش را خالی کرده یکی دو مستأجر عوض کرده که هیچ‌کدام بیش از یکی دو ماه دوام نیاورده‌اند. کاسبی نیست. مغازه‌ها را به قیمت ارزانی می‌فروشد به یک بسازوبفروش.
سال پنجم دیگر محله مردمانی از طبقه متوسط ندارد. حسین آقا و شاگردش هر دو کارگر ساختمانی هستند. قیمت‌های فروشگاه زنجیره‌ای بالاست. سود هشت‌صد درصدی روی قیمت تمام‌شده کالا عادی است. فروشگاه حقوق ساعتی را کم کرده. تعداد بیشتری را با ساعت‌های کمتر استخدام کرده است.
سال هفتم. فروشگاه محله را به خاک سیاه نشانده. کسی دیگر در آن محله پس‌اندازی ندارد. فروشگاه کالاهایش را به سایر شعبه‌ها انتقال می‌دهد. این شعبه تعطیل است. مردم فقیر منطقه قدرت خرید از چنین فروشگاه باکلاسی را ندارند!
این اتفاقی است که هرروز در آمریکا می‌افتد. صاحب فروشگاه همان یک درصد است و ساکنین محله همان ۹۹ درصد. فقرا فقیرتر و پولدارها پولدارتر می‌شوند. شهردارهای مناطق و شهرهای کوچک هرروز با التماس از مردم می‌خواهند که به‌جای خرید از فروشگاه‌های عظیم، از بیزانس‌های محلی (عباس آقا و حسین آقا) خرید کنند. ولی اغلب مردم با همین طرز فکر شما خریدشان را از غول‌های بزرگ انجام می‌دهند. شیک. ارزان! اما هرکه ارزان می‌فروشد برای رضای خدا ارزان نمی‌فروشد.

دامپینگ و هدف آن

یکی از واژگان خاص اقتصادی که در تجارت بین المللی جایگاهی ویژه دارد،  "دامپینگ" یا ارزان فروشی است که از کلمه Dump به معنای ارزان فروختن آمده است و به طور کلی به فروش یک کالا در یک بازار خارجی با قیمتی کمتر از هزینه های نهایی تولید آن کالا در کشور عرضه کننده، صورت می گیرد. دامپینگ را به زبان ساده میتوان به معنی صادرات یک کالا به کشور دیگر با قیمت کمتر از قیمت داخلی بیان نمود.
به عنوان مثال هرگاه یک تولیدکننده‌ی تلویزیون در ژاپن تلویزیون‌هایش را در داخل کشور به قیمت  500 دلار عرضه کند (در حالیکه برای ساخت هر یک 300 دلار هزینه کرده باشد) ولی در فرانسه این تلویزیون‌ها را به قیمت 250 دلار عرضه می‌کند، این عمل به عنوان دامپینگ در نظر گرفته می‌شود. یعنی این کشور محصولاتش را کمتر از قیمت‌های داخلی و یا هزینه‌ی ساخت آن، به یک کشور خارجی عرضه کرده است.
درک این موضوع کمی سخت است، اما شکستن قیمت در اطراف ما به شدت در حال وقوع است. فولاد مورد استفاده در ساخت ساختمان‌ها، صفحه‌های خورشیدی، میوه‌ها و محصولات کشاورزی، همگی می‌توانند از طریق دامپینگ وارد شوند. زیرا هدف اصلی آن، کسب مزیت در رقابت با دیگر عرضه کنندگان همان کالا در مبادلات بین المللی است.

انواع دامپینگ

1-دامپینگ مستمر یا دائمی(بلند مدت)
2-دامپینگ مخرب یا غارتگر(کوتاه مدت)
3-دامپینگ تصادفی(فصلی)

دامپینگ مستمر

این نوع دامپینگ ناشی از تمایل یک انحصارگر داخلی برای جلب سود حداکثری خود بوسیله فروش کالا به قیمتی بالاتر در بازار داخلی. معمولا در مورد کالاهایی است که با افزایش تولید آنها هزینه نهایی تولید، کاهش می یابد و بنگاه تولیدی محصول خود را با قیمتی کمتر از قیمت داخلی در خارج از کشور به فروش می رساند.

دامپینگ مخرب یا غارتگر

عبارت است از فروش موقتی کالا در خارجی به قیمت کمتر از فروش داخل یا حتی با ضرر و نیز فروش آن به قیمت کمتر از هزینه های تولید شده، برای بیرون راندن رقبای دیگر و یا از بین بردن صنعت داخلی یک کشور. تا آن که پس از بی رقیب شدن کالا در بازار، قیمتها جهت کسب سود حاصل از قدرت انحصاری بالا  برود.

دامپینگ تصادفی

فروش اتفاقی یک کالا در بازار خارجی به قیمت کمتر از بازار داخلی ، به هدف تخلیه کالاهای مازاد پیش بینی نشده  که با توجه به تغییر فصل در بازار داخلی ، مشتری نداشته اند و نیز با هدف اینکه اکالای مازاد باعث کاهش قیمت در بازار داخلی نشود. آنگاه که اضافه تولید فروخته شود،دامپینگ متوقف می گردد.

مهمترین اهداف به کارگیری دامپینگ

1-بیرون کردن رقبای خارجی و به دست آوردن انحصار بازار حتی با تحمل زیان های کوتاه مدت
2-کاهش مازاد موقتی ذخائر کالا به منظور جلوگیری از پایین آمدن قیمت های داخلی و درآمد تولیدکنندگان
3-به دست آوردن سهمی از بازار کالای مربوطه
4-کاهش ضررهای مربوط به کالای فاقد قابلیت رقابت و فروش

آنتی دامپینگ

به اقدامات ضدقیمت‌شکنی آنتی دامپینگ می‌گویند. تحت توافق‌نامه‌ی سازمان تجارت جهانی (WFO) انجام عمل دامپینگ ممنوع اعلام گردیده است و به دولت‌ها اجازه می دهد که اگر موضوع قیمت شکنی اثبات شود، بتوانند بر کالاها و خدمات وارداتی که موجب ضرر و زیان جبران ناپذیر برای صنایع داخلی شده است، مقررات اعمال کنند و از صنایع خود دفاع کنند. بنابراین هدف از آنتی دامپینگ اصلاح اثرات مخدوش‌کننده‌ی تجارت و برقراری تجارت عادلانه می‌باشد. در واقع ضد دامپینگ ابزاری برای اطمینان از تجارت عادلانه است و اقدامی در جهت حمایت از صنعت داخلی نیست اما به صنعت داخلی در برابر آسیب‌های ناشی از دامپینگ کمک می‌کند.
مبارزه با دامپینگ برای کشورهای عضو یا غیر عضو سازمان جهانی تجارت از طریق مالیات جبرانی امکان پذیر است.موافقت نامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) برای خنثی کردن اثرات دامپینگ با وضع حقوق و عوارض گمرکی مخصوص موافقت کرده است مشروط به اینکه انجام این عمل اثبات شود.(ماده 6 موافقت نامه مذکور)
در ایران در اجرای بند ح ماده 33 قانون برنامه چهارم توسعه ،هیات وزیران بنا به پیشنهاد وزارت بازرگانی و نظر موافق ،تدابیر و اقدامات حفاظتی جبرانی و ضد دامپینگ را برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی که یکی از خواسته های قدیمی تجار و تولیدکنندگان بوده است، را ایجاد نموده که بر این اساس هیات وزیران کارگروهی متشکل از اتاق بازرگانی ، تعاون ، صنایع ، کشاورزی ، گمرک ، بانک ها و سازمان استاندارد را برای این کار تعیین نموده است که در صورتی که این کارگروه گزارشی مبنی بر ابزار نگرانی از وجود کالایی با نرخ غیر واقعی با نیت دامپینگ ارائه کند در جهت مبارزه با قیمت شکنی روش هایی را اتخاذ خواهد نمود.

سخن آخر

و اما ما مردم، خوبست هوشیارانه به اطرافمان نگاه کنیم و برای هر نوبرانه اقتصادی اعم از افتتاح فروشگاه های زنجیره ای کوروش وجانبو و...مانند آن، که هر روز برای تخفیف های بی مبنا تبلیغ می کنند، ذوق نکنیم وسر ودست نشکنیم. پدیده دامپینگ در کمین اقتصاد ماست.  بیاییم ما مردم، به تجارت محلی خودمان افتخار کنیم. مغازه های کوچک اطراف مان را پر رونق تر از گذشته نگه داریم تا ضمن حفظ بافت سنتی محله ها مان، از دنیای بی رحم سود جویان رودست نخوریم. زیرا بقول قدیمی ها" هیچ ارزونی بی حگمت نیست."

---

منابع:باشگاه خبرنگاران جوان/ مرکز اطلاعات فنی ایران