نمایش ایرانی در معرض خطر نابودی است

جلسه پرسش و پاسخ نمایش "حسن و دیو راه باریک پشت کوه" به کارگردانی افشین هاشمی عصر روز یکشنبه هشتم اردیبهشت با حضور عوامل نمایش در تالار قشقایی مجموعه تئاتر شهر برگزار شد.

در ابتدای جلسه هاشمی نویسنده، آهنگساز و بازیگر "حسن و دیو راه باریک پشت کوه" گفت: "نمایش وام‌گرفته از گونه‌های نمایش ایرانی است که در کارگردانی و اجرای آن از گونه نمایشی تعزیه بیشترین استفاده را کردیم. صحنه دایره‌ای، ردیف‌های آوازی و شخصیت‌های مضحکه که در مجالس شبیه‌خوانی وجود دارد، نشانه‌هایی از عنصر تعزیه است."

وی درباره چگونگی هدایت بازیگران گفت: "خنداندن تماشاگر کاری بسیار سخت است، زیرا نحوه هدایت بازیگران و نوع بازی بازیگران اینگونه آثار نمایشی باید طوری باشد که در هیچ شرایط و به خاطر اینکه تماشاگر بخندد به سمت ابتذال کشده نشود. بنابراین در اجرای نمایش من و گروه بازیگری تلاش کردیم خنداندن تماشاگر با تکیه بر فنون و اصول نمایش‌های ایرانی باشد."

کارگردان "حسن و دیو راه باریک پشت کوه" با اشاره به موسیقی نمایش افزود: "موسیقی و ردیف‌های آوازی که در این نمایش به کار گرفته و توسط بازیگران اجرا می‌شود، بر اساس نمایشنامه و در تمرین‌ها انتخاب شده است. این در حالی است که به دلیل اهمیتی که موسیقی نمایش برای ما داشت قسمت‌هایی از نمایشنامه را نیز به نفع موسیقی حذف کردیم."

هاشمی با ابراز تاسف از بی‌توجهی برخی هنرمندان تئاتر به نمایشنامه‌های ایرانی خاطرنشان ساخت: "به اعتقاد من اجرای یک  نمایش خوب ربطی به ایرانی یا خارجی بودن آن ندارد و اینکه بگوییم باید فقط نمایشنامه ایرانی اجرا کنیم حرفی بیهوده است. اما باید به اذعان کرد که بسیاری از نمایشنامه‌های ایرانی در نوع خود آثاری درخشان به حساب می‌آیند و ما به انها بی‌توجه هستیم."

وی افزود: "متاسفانه ما در سال‌های اخیر دست به ترجمه آثار بی‌ارزش و درجه چندم خارجی می‌زنیم، در حالی که حتی یکبار هم به این فکر نیفتاده‌ایم که نمایشنامه‌های ایرانی هم را می‌توان ترجمه و با این کار نسبت به معرفی آثار نمایشی ارزشمند ایرانی اقدام کرد. این اتفاقی ناگوار است که تئاتر ایران در سال‌های اخیر به آن دچار شده است."

هدایت هاشمی بازیگر نقش حسن هم در این نشست با شاره به اینکه تماشاگر رکن اصلی اجرای نمایش‌های ایرانی است، گفت: "در نمایش‌های سنتی تماشاگر به عنوان یک عنصر فعال محسوب می‌شود که حتی نفس کشیدن او هم برای بازیگر مهم است و این شیوه‌ای است که بازی خارجی را با بازی در نمایش‌های ایرانی متمایز می‌کند."

این بازیگر با انتقاد از سهل‌انگاری موسسات اموزش عالی و دانشگاهها در آموزش ندادن ردیف‌های ابتدایی موسیقی و آواز ایرانی گفت: "امیدوارم این مسئله هر چه زودتر در مراکز اموزش عالی تربیت بازیگر تئاتر پیگری شود، زیرا دانش موسیقی در کنار توانایی‌های علمی و فنی بازیگر می‌تواند بازیگری تئاتر در ایران را تخصصی‌تر و حرفه‌ای‌تر کند."

علیرضا ناصحی بازیگر نقش دیو نیز گفت: "بازیگری در نمایش ایرانی بازیگری قریحه است. در حالی که باید هر آنچه تماشاگر می‌خواهد را نیز اجرا و درخواست او را حس کند. بازیگری در نمایش‌های ایرانی گستره زیادی دارد و امیدوارم سیل بازیگرانی که تمایل به بازی در نقش‌های کلاسیک دارند بدانند نمایش ایرانی محترمتر و زبیاتر از بازی در نقش‌های کلاسیک است."

ستاره امینیان بازیگر نقش چهل‌گیس نیز گفت: "بازی در این نمایش چنان در من احساس راحتی به وجود آورد که هیچگاه به عنوان یک بازیگر احساس فشردگی و سختی نکردم. زیرا همه این اتفاق‌هایی که در صحنه می‌افتد در کنار تماشاگر است و این یکی از چند ویژگی ارزشمند بازی در نمایش‌های ایرانی و سنتی است."

داود فتحعلی‌بیگی، پژوهشگر و کارگردان برجسته نمایش‌های آئینی سنتی هم که در این جلسه حضور داشت، با انتقاد از بی‌توجهی هنرمندان تئاتر به نمایش‌های ایرانی گفت: "متاسفانه بسیاری از دوستان مدرس و هنرمند تاکنون قلمرو نمایش‌های ایرانی را تجربه نکرده‌اند و چون این گونه را نمی‌شناسند آن را طرد می‌کنند."

وی افزود: "بسیاری از ما در اجرای نمایشنامه‌های کمدی ظرفیت‌شناسی نکرده و اغلب از مبانی کمدی غافل مانده‌ایم. به طور حتم اگر هم ندانیم نمی‌توانیم کار کنیم. اگر می‌بینید بهرام بیضایی، محمد رحمانیان، اصغر دشتی و افشین هاشمی در این عرصه موفق بوده‌اند، به دلیل ظرفیت‌شناسی آنهاست که پی به پرامکان‌ترین گونه تئاتری دنیا که همان تئاتر روایتی است برده‌اند."

فتحعلی‌بیگی در پایان نشست پرسش و پاسخ نمایش "حسن و دیو راه باریک پشت کوه" گفت: "بسیاری از گونه‌های نمایش ایرانی در معرض خطر نابودی قرار گرفته و اگر کمی نسبت به آنها بی‌توجهی نشان دهیم و فقط به مرور چند واحد مختصر دانشگاهی به آن نگاه کنیم، اتفاقی ناگوار در تئاتر ایران می‌افتد که جبران آن چندان آسان نخواهد بود."

نمایش "حسن و دیو راه باریک پشت کوه" هر روز جز شنبه‌ها ساعت 45/18 در تالار قشقایی مجموعه تئاتر شهر روی صحنه می‌رود.

منبع : مهر