آیا امنیت فرهنگی داریم؟

فرهنگ، مفهومی پیچیده و چند لایه است که از آن تعاریف مختلفی صورت گرفته است. فرهنگ در بطن خود در بردارنده‌ی ابعاد مادی و غیرمادی است. در یک تعریف وسیع، ابعاد مادی فرهنگ را که بستر ساز تمدن میباشد در کنار ابعاد فرهنگی و هویت ساز جامعه مطرح می سازند؛ در تعریفی از فرهنگ در بعد وسیع چنین آمده است: « فرهنگ از دو بعد مادی و معنوی تشکیل شده است، فرهنگ مادی دلالت دارد برکلیه ی ابزارها و وسایلی که توسط بشر ساخته شده و چگونگی بهره برداری از آنها و فرهنگ معنوی اشاره به نهادها، باورها، ارزش ها و رسوم میثاق انسانها دارد. »

در تعریف مختصر از فرهنگ، صرفاً بر شیوه ی عمومی زندگی و ارزش ها، عادات، آداب و رسوم و سنت های مشترک یک ملت تأکید می شود و به عناصر مادی و تمدن ساز فرهنگ توجهی نمی شود. لذا تمام عوامل مربوط به شناسایی، اعتقاد، هنر، اخلاقیات، حقوق، آداب و رسوم و مجموع دیگر امکانات عملی کسب شده به وسیله ی فرد در اجتماع را فرهنگ می نامند.

امنیت فرهنگی

امنیت فرهنگی به معنای «فقدان تهدید» و یا به معنی«احساس نبود ترس» از سوی دشمن نسبت به هنجارها، ارزش ها و باورهای مسلط و احساس آرامشی را که یک ملت و یا دولت نسبت به حفظ باورداشتهای فرهنگی خود از سوی اجانب دارد می توان امنیت فرهنگی تلقی نمود.

از آنجایی که اساس استقلال، عزت و هویت یک ملت در گرو امنیت فرهنگی آن است، لذا امنیت فرهنگی جایگاه ویژه ای در تقسیم بندی اهداف ملی کشورهای (National goal) دارد.
امنیت فرهنگی و حساسیت نقش و جایگاه آن در استقلال، توسعه و پیشرفت کشورها وقتی قابل فهم و درک است که اهمیت و نقش فرهنگ در سرنوشت تاریخی هر ملت به وضوح روشن شود.

امنیت فرهنگی جزئی از امنیت کلی تر یعنی امنیت انسانی است که در دو بعد ملی و جهانی قابل بررسی است. تهرانیان در کتاب «امنیت فرهنگی و حکومت جهانی» در تعریف امنیت فرهنگی چنین تصریح دارد که «امنیت فرهنگی بعدی از امنیت انسانی است که دائما نادیده گرفته میشود. امنیت فرهنگی شامل - و نه محدود به - آزادی عقیده، وجدان، زبان، بیان؛ شیوه ی زندگی، قومیت، جنسیت، شراکت، اجتماع و مشارکت فرهنگی و سیاسی است. اگرچه قوانین اساسی جوامع مدرن معمولاً این آزادی ها را تضمین کرده است اما پیش داوری های مدرن و پیش مدرن باعث اختلال در عملی شدن این آزادی ها در عرصه ی حیات ملی شده است.

رسانه؛ مفهوم و کار کرد

رسانه که در مفهوم نوین، آن را معادل medium و جمع آن را media می دانند به معنی وسائل ارتباطی جمعی است. رسانه های گروهی را معادل media mass و شامل آن دسته از وسایل ارتباطی می شناسند که جریانات خبری را به گروه کثیری از مخاطبان می رساند. این مفهوم روزنامه،کتاب، رادیو، تلویزیون، اینترنت و ماهواره را شامل می گردد.

رسانه از مصدر رساندن گرفته شده و رساندن یعنی چیزی را به دست کسی دادن و سپردن و یا نزدیک کردن و اتصال دادن است. هدف آن انتقال پیام، ابراز احساسات و عواطف گوینده و برانگیختن آنها در مخاطب و درخواست چیزی از یک فرد یا گروه است که زمینه ی برقراری ارتباط را بین گوینده و فرد یا گروه مورد نظر فراهم میسازد.

در این که رسانه چه نقش و جایگاهی در یک جامعه و ثبات و یکپارچگی آن و تامین امنیتی ملی یک کشور دارد مسایل مختلفی مطرح است. امروزه رسانه به عنوان نظام مرکزی اعصاب جامعه تلقی می شود. هر چند نظام سلطه ی جهانی با تأکید بر امپریالیسم رسانه ای، امپریالیسم فرهنگی را در دنیا حاکم ساخته، لیکن تعبیری از رسانه ارائه داده که صرف نظر از همه ی مسایل مترتب بر آن، حاکی از قدرت و کارکرد بالای رسانه است: تعبیری که «رسانه ها را خدای دوم» می داند واژه ی مناسبی برای قدرت و کارکرد امروزی رسانه ها است. اما کارکرد رسانه را میتوان در وجه ایجابی و مثبت آن در حوزه ی رسانه ی ملی به شرح زیر مورد اشاره قرار داد:

1. اطلاع رسانی و تنویر افکار عمومی

2. آموزشی و پرورشی

3.  انتقال فرهنگ و میراث فرهنگی

4. ایجاد تفاهم بین دولت و مردم

5. ایجاد انسجام ملی و تقویت روح جمعی

6. هویت ساز و احیا کننده هویت ملی

7. احیا و ترویج ارزش ها و باورهای ملی

8. بازسازی امنیت فرهنگی

9. اقناع و متقاعدسازی

10. آسیب زدایی از تهاجمات فرهنگی بیگانه

11. بازسازی ارزش های سنتی آسیب دیده

12. برجسته سازی

13. تبلیغات

14. دیپلماسی عمومی

---