ازدواجهای فامیلی نیاز به مشاوره ژنتیك دارد
مروری بر تاریخ عقب ماندگی ذهنی نشان می دهد كه در هر دوره ای از تاریخ ، در هر فرهنگ و تمدنی و در همه طبقات اجتماعی افرادی وجود داشته اند كه از نظر فعالیت اجتماعی پایین تر از حد طبیعی بوده اند و این امر سازگاری آنها را با محیط زندگی شان مشكل ساخته است . تولد كودك معلول و عقب مانده ذهنی به مثابه زنگ خطری برای اجتماع است چرا كه این افراد علاوه بر آن كه در پیشرفت جامعه زیاد مؤثر نیستند ، به سبب نقص و معلولیتشان بار اقتصادی سنگینی را بر خانواده و جامعه تحمیل می كنند . یكی از عوامل پیدایش كودكان عقب مانده ذهنی اختلالات و نارسایی های ژنتیكی است . از جمله عوامل متعددی كه در ایجاد معلولیت ذهنی كودكان مورد نظر است ازدواج های فامیلی و پیوندهای خویشاوندی (همخونی) است .
تحقیقات نشان می دهد كه نسبت خویشاوندی والدین حتی اگر در سطح چندمین نسل هم باشد می تواند سبب عقب ماندگی كودك شود . از این تحقیقات چنین نتیجه گرفته شده است كه مرگ و میر فرزندان در غیر خویشاوندان ، در حدود چهل در هزار و در ازدواج های بین پسر عمو و دختر عمو به شصت تا هشتاد در هزار افزایش می یابد .
نتایج تحقیقات دانشمندان آمریكایی نشان می دهد كه ازدواج بین اعضای دور و نزدیك خانواده ، باعث افزایش میزان مرگ ومیر نوزادان و رشد گسترده انواع بیماری های جسمی ( قبل و بعد از تولد) می شود .
در كشور ما ، ازدواج های فامیلی در روستاها و مناطق عشایری بیشتر از نقاط شهری است و این به دلیل بافت فرهنگی و روابط غنی قومی حاكم بر این مناطق است .
عشایر و روستانشینان ترجیح می دهند كه با فردی از فامیل و نزدیكان خویش ازدواج كنند . نگاهی به سوابق تاریخی ازدواج خویشاوندی در ایران حكایت از این موضوع دارد كه ازدواج خویشاوند مقدس شمرده شده است . در امپراتوری ساسانی ازدواج با خواهر و با زن پدر امری مقبول و متداول بود . ازدواج با خواهر به ویژه در حفظ پاكی خون و میراث شاهانه به عنوان یك اصل به شمار می رفت . نه تنها در بین آریاییان بلكه بین اقوامی سامی نیز ازدواج با محارم سابقه دارد و این عمل ظاهراً در بین ملل شرق چندان قبیح نبود .
در بررسی سوابق تاریخی ازدواج های خویشاوندی در سایر كشورها چنین برداشت می شود كه از دید جهان غرب ازدواجهای فامیلی غیر قابل قبول است . در اكثر ایالات امریكا ، ازدواج با فامیل نزدیك مثل پسر عمو و دختر عمو ، دختر عمه و پسر دایی و بالعكس ممنوع و غیر قانونی است . این قانون در اواخر قرن 19 میلادی به ثبت رسید .
در پژوهشی كه در سال 1376 تحت نظر اساتید دانشكده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران در این زمینه انجام گرفت ، 400 كودك به صورت نمونه و به طور تصادفی در استان لرستان انتخاب شدند كه 200 نفر از آنها كودك عقب مانده ذهنی و 200 نفر آنها عادی بودند . در این تحقیق همچنین به سن والدین در زمان بارداری و ترتیب تولد ، تحصیلات والدین در زمان بارداری و تعداد فرزندان خانواده توجه شده بود .
نتایج نشان داد كه سن پدر در زمان بارداری می تواند بر عقب ماندگی ذهنی كودكان تأثیر داشته باشد و زمان خواستاری بچه ها در مردان باید قبل از سن 40 سالگی انجام پذیرد و بهترین سن برای بارداری مادران سالهای 19 تا 34 سالگی است و مادرانی كه قبل از 18 سالگی یا بعد از 35 سالگی باردار شوند امكان به وجود آوردن كودكان عقب مانده ذهنی در آنها بیشتر است . در رابطه با ترتیب تولد ، این موضوع با عقب ماندگی كودكان رابطه ای نداشت . همچنین تحقیقات نشان داد كه معمولاً والدین كودكان عقب مانده ذهنی از لحاظ سطح سواد و تحصیلات از والدین كودكان عادی پایین تر بودند.
همچنین از لحاظ تعداد فرزندان ، نتایج نشان داد كه هر اندازه جمعیت خانواده بیشتر باشد و در خانواده افراد زیادی با هم زندگی كنند والدین نمی توانند به خوبی مایحتاج فرزندان را رفع كنند و این باعث می شود كه بهره هوشی كودكان در خانواده های پرجمعیت كمتر باشد . در پایان نتایج نشان داد كه تعدد پیوندهای خویشاوندی در والدین عقب مانده ذهنی نسبت به والدین كودكان عادی بیشتر است . به عبارت دیگر ازدواجهای خویشاوندی می تواند با عقب ماندگی ذهنی كودكان رابطه داشته باشد . در پایان پژوهش ، پیشنهاداتی به قرار زیر ارائه گردید :
- ایجاد و گسترش مراكز مشاوره و كلینیك های مشاوره ژنتیكی در سطح كشور بخصوص در مناطق عقب افتاده عشایری؛
- تحقیقات گسترده بر روی نمونه های بزرگ در سراسر كشور در زمینه بررسی علل عقب ماندگی ذهنی؛
- مراجعه خانواده ها به مراكز مشاوره ژنتیكی قبل از اقدام به ازدواج های خویشاوندی ؛
- آگاه كردن خانواده ها از خطرات ازدواج های خویشاوندی و منع این گونه ازدواج ها؛
در پایان باید گفت كه غالب ناهنجاری های ژنتیكی و بیماری های ارثی قابل پیش بینی بوده و با در نظر گرفتن قوانین وراثت و مشاوره های ژنتیكی و انجام آزمایش های مختلف قبل از ازدواج های فامیلی می توان از تولد تعداد قابل ملاحظه ای از كودكان معلول و عقب مانده ذهنی كه به علت اختلالات ژنتیكی متولد می شوند جلوگیری كرد .
