تبخال، مهمان ناخوانده
شاید كمتر كسى را بتوان یافت كه تا به حال تبخال را تجربه نكرده باشد؛ زخمی دردناك با ظاهرى ناخوشایند كه همه از آن گریزانند، اما بالاخره سراغ‌شان می‌آید. می‌دانید با این مهمان ناخوانده و سمج باید چگونه برخورد كنید تا محترمانه شما را ترك كند و از پیش شما برود؟
عفونت تبخال یك عفونت شایع ویروسى دهان است كه به علت ورود ویروسى به نام هرپس سیمپلكس (Herpes Simplex Virus) به بدن، خود را نشان می‌دهد. این عفونت در وهله اول به صورت یك نوع زخم صورت است كه روى لب‌ها یا پوست صورت، نزدیك منطقه ی دهان اتفاق می‌افتد و به همین دلیل ظاهرى ناخوشایند را براى فرد مبتلا پدید می‌آورد.
عفونت اولیه و ثانویه تبخال
متاسفانه ویروس تبخال به این سادگى هم كه افراد فكر می‌كنند، بساطش از بدن برچیده نمی‌شود. اگر كسى براى اولین بار با این ویروس تماس داشته باشد، پس از بروز عفونت تبخال در ناحیه دهان، ویروس مربوطه به عمق بدن می‌رود و خود را مخفى می‌كند. بعد از سال‌ها و یا حتى در مدتی كمتر، احتمال دارد دوباره ویروس شعله‌ور و دردسرزا شود.
اینكه چه شرایطى سبب می‌شود ویروس خفته دوباره بیدار شود مقوله‌اى است كه جا براى بحث بسیار دارد. اما به طور خلاصه شرایطى همچون تب، آنفلوآنزا، سرماخوردگى، فشارهاى روحى و روانى ، صدمات به لب و یا جراحى‌هاى روى نواحى دهان و لب از جمله ی این موارد هستند. از این رو روش برخورد با تبخال مهم‌ترین اصلى است كه در مواجهه با این بیمارى باید آموخت تا از عوارض آن در امان ماند.
وقتى تبخال می‌آید
شناخت علایم بروز تبخال از اهمیت بسیار زیادى برخوردار است. علایم و نشانه‌هاى تبخال به این صورت است كه در وهله اول یك تاول كوچك و دردناك پر از مایع، روى یك نقطه سرخ و دردناك پوست بروز می‌كند كه معمولا روى لب‌ها و نواحى داخلى دهان است. سپس درد شدید و احساس مورمور شدن به سراغ بیمار می‌آید كه اغلب یكى دو روز قبل یا بعد از بروز تاول‌ها است كه این علامت بسیار مهمی است. خصوصا احساس مورمور شدن و درد خفیف از علایم اولیه تبخال است كه می‌تواند به عنوان یك زنگ خطر محسوب شود. اگر شخصى در این مرحله متوجه عفونت تبخال شود، با استفاده از اقدامات پیشگیرانه كه در ادامه در مورد آنها صحبت می‌شود می‌تواند جلوى تبخال را بگیرد. در هر صورت پس از تشكیل تاول‌ها، سیر بیمارى ادامه می‌یابد و تاول‌ها نهایتا می‌تركند و از آنها خونابه خارج می‌شود و سپس یك زخم قهوه‌اى‌رنگ با ظاهرى ناخوشایند تشكیل می‌شود.
تبخال‌هاى خطرناك
بعضى مواقع به دلیل بى‌اعتنایى بیمار، تبخال گسترش می‌یابد و عفونت شدید به آن اضافه می‌شود. در این موارد زخم‌هاى تبخالى علاوه بر اینكه تمام نواحى لب را می‌گیرند، به داخل دهان هم سرایت می‌كنند. در این موارد التهاب لثه‌ها از وخیم‌ترین وقایعى است كه خود را نشان می‌دهد. تمام لثه‌ها خصوصا نواحى داخلى لثه‌ها ورم می‌كنند و حالت آبسه دهانى به خود می‌گیرند و بیمار قادر نیست كه حتى لقمه‌اى غذا بخورد. شرایط بیمار روزبه‌روز وخیم‌تر می‌شود و باید سریعا اقدامات درمانى در مورد وى انجام شود.
چه باید كرد؟
اولین اقدامی‌كه باید در مواجهه با تبخال انجام داد، شناخت مرحله اول تبخال به طور كامل و دقیق است. اگر شما در این مرحله تبخال را شناسایى كنید كه آن هم كار زیاد سختى نیست، به راحتى می‌توانید جلوى یك عفونت سخت را بگیرید.
پس از تشخیص شروع تبخال اولین اقدامی‌كه باید كنید این است که: به فاصله هر نیم ساعت، یك قالب كوچك یخ را روى لب‌ها بگذارید (روى ناحیه مبتلا) و آن قدر یخ را به لب‌ها بچسبانید كه آن تكه یخ كوچك آب شود. توجه كنید كه یخ را چند ثانیه روى لب‌ها بگذارید و سپس از روى لب‌ها بردارید و مجددا بگذارید تا سرماى شدید یخ، لب‌ها را از بین نبرد.
روش دیگر برای درمان تبخال، استفاده از پماد آسیکلویر است. البته بهتر است این پماد را به محض دیدن اولین نشانه‌های تبخال روی لبتان بمالید. این استفاده ی به موقع، از بزرگ شدن تبخال پیشگیری می‌کند.
از محلول‌هاى دهان‌شویه حتما استفاده كنید. محلول دهان‌شویه بنزیدآمین از جمله بهترین محلول‌هاى دهان شویه است. هر یک تا دو ساعت یك‌بار دهان را حسابى با این محلول بشویید تا بهداشت داخل دهان‌تان تامین شود و عفونت به داخل آن سرایت نكند.
در مدت عفونت از غذاهاى مایع و ولرم استفاده كنید تا لب‌ها و نواحى مبتلا تحریك نشوند و زخم انتشار پیدا نكند.
سطح لب‌ها را با كرم‌هاى مخصوص كه معمولا كرم ویتامینه A است، مرطوب و نرم نگه دارید تا لب‌ها دچار خشكى نشوند و تبخال، عفونى نشود.
در صورت به كار بردن همه این اقدامات، اگر احساس كردید بهبودى حاصل نمی‌شود سریعا به یك پزشك متخصص دهان و دندان یا یك دندانپزشك برای معالجه خودتان مراجعه كنید تا از وى طلب کمک كنید.
دکتر شکیلا نیکنام
هفته نامه سلامت
*مطالب مرتبط:
بخش تغذیه و سلامت تبیان
