امام حافظ تمامیت دین

عمود و عماد به‌معنی ستون خانه و خیمه است که جمع آن «عَمَد» است مثل «فی‏ عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ» (سوره همزه آیه 9). اما «دعم» به‌معنی گذاردن ستون است یا ستون کج‌شده را راست کردن است. برای مثال فرموده‌اند «الصَّلوةُ عَمُودُ الدِّینِ» نماز ستون دین است که اگر ستون نباشد خانه فرو می‌ریزد. اگر نماز هم از زندگی مردم حذف شود، دین از بین می‌رود. اما اگر روزی نماز دچار تغییر یا تحریف شده و به عبارت دیگر کج شود، کار امام راست کردن آن است.
هریک ازارکان دین همین حالت را دارد که در جای خود عمود است، ولی جلوگیری از انحراف آن یا راست کردن آن کار امام است. امام صادق علیه‌السلام فرموده‌اند:
«إِنَّ الأَرْضَ لا تَخْلُو إِلا وَ فِیهَا إِمَامٌ كَی مَا إِنْ زَادَ الْمُؤْمِنُونَ شَیئاً رَدَّهُمْ وَ إِنْ نَقَصُوا شَیئاً أَتَمَّهُ لَهُم»
زمین خالی نمی‌ماند مگر این‌که در آن امامی باشد که اگر مؤمنان چیزی به احکام خدا افزودند آن را برگرداند و اگر چیزی از آن کم کردند برایشان تکمیل و رفع نقصان کند.
«دِعام» که جمع آن «دعائم» است همان ستونی است که راست شده باشد و روایت فوق‌الذکر بیان همین «دعام» بودن امام است.
«رُكْن» که جمع آن می‌شود ارکان، به کرانه قوی‌تر هر چیز یا به قسمت اعظم آن گفته می‌شود. در هر چیزی قوی‌ترین و بزرگ‌ترین جزء آن را رکن آن چیز می‌گویند. دین نیز از اجزای چندی تشکیل شده که از بزرگ‌ترین و قوی‌ترین اجزاء آن امام است.
حرف «مِنْ» در «مِنْ دَعَائِمِ...» مانع از این می‌شود که امام را بزرگ‌ترین جزء دین دانست و بالاتر از امام، قرآن و پیامبر هستند. لذا امام را یکی از قوی‌ترین ستون‌ها و یا بزرگ‌ترین اجزاء معرفی می‌کند. ضمن این‌که بقیه ائمه علیهم‌السلام را واجد همین خصلت‌ها می‌داند.
«مَعْقِلِ» نیز به معنی پناه و ملجاء است. به قلعه و دژ از آن جهت معقل می‌گویند که مردم در برابر هجوم دشمن به آن پناه می‌برند.
با توجه به معانی فوق‌الذکر، شهادت زائر اربعین چنین است:
شهادت می‌دهم که تو یکی از ستون‌های دین و استوانه‌های مسلمین و پناه مؤمنین هستی که اگر در برابر هر تهاجمی به تو پناه ببرند در سلامت خواهند بود.
توجه به‌مراتب اوصافی که برای امام آمده زیبایی جمله را دو‌چندان می‌کند. آن‌جا که سخن از دین است، امام تشبیه به ستون دین شده. آن‌جا که سخن از مسلمین به میان آمده، امام را از اجزاء بزرگ مسلمین معرفی می‌کند. در جایی‌که صحبت از مؤمنین است، امام را پناه و ملجاء آنان می‌شمارد که اگر مؤمنین به او پناه ببرند از هرگونه آسیب و گزندی در امان خواهند بود.

---

منبع:
سفری از عاشورا تا اربعین، عبدالله مستحسن، صفحات339 تا341